Đọc hiểu Mùi của ngoại (Trần Văn Thiên) | Luyện đề đọc hiểu Văn 12

Tháng Ba chuyển mùa, khí trời đã ấm dần lên. Tạm biệt những cơn mưa dài đầm đẫm hiên nhà, những ngọn gió bấc chênh chao thấm lạnh. Ở quê, có lẽ ngoại đã đặt chiếc chậu đất nung dùng để cời than sưởi ấm vào một góc nhà, bụi sẽ phủ dần lên cho đến khi mùa gió lạnh lại về. Những hoàng hôn le lói đằng tây, áng mây mỏng trôi chầm chậm, hòa vào khoảng sương mù tựa một dòng sông trắng. Bóng núi xa mờ như chìm sâu vào đáy mắt mênh mông của ngoại. Mùi cỏ khô ai đốt chòng chành trong gió có làm ngoại bùi ngùi nhớ những xa xôi?

       Tôi về, đôi khi chỉ cần được bước những bước chân thật khẽ lên bậc tam cấp, để gọn đôi dép của mình bên đôi dép cũ của ngoại, là đã thấy mọi thứ bỗng chốc dịu dàng. Nhà của ngoại luôn ấm mùi dầu gió nao nao. Dẫu ngoài trời mưa giăng hay nắng tràn; tôi vẫn nhận ra một hơi ấm thiết tha bắt nguồn từ ánh nhìn vời vợi, giọng nói bùi ngùi, bàn tay thô ráp xương xương của ngoại, từ những tiếng chân nhỏ nhẹ và cả những tiếng võng đưa trầm đều qua bao tháng, bao năm. Tôi vẫn luôn là đứa cháu nhỏ của ngoại, dù sau này có trưởng thành, có bay cao những vùng trời rộng lớn, khoác lên mình những mới lạ vời xa. Nhưng tôi tin, chỉ cần tôi cúi đầu đi qua cánh cửa nhà ngoại, sẽ là lúc tôi được trở về là đứa cháu nhỏ của ngoại, trở về với chính tâm hồn mình. Tôi rưng rưng hòa vào những giản dị chân phương in đậm dáng hình của ngoại, đôi khi chỉ vậy mà cay mắt.

       Những lần về với ngoại, tôi thường ngồi thật lâu trên chiếc sạp tre trước hiên nhà, và đắm mình vào miền hồi tưởng. Ngày ấy, mảnh sân cỏ xanh bây giờ vẫn còn là một khoảng đất cứng. Ngay ngõ vào có một cây khế còi trổ những chùm hoa tim tím li ti, trái non bé xíu thưa thớt. Cây mận trắng cao vượt mái ngói do ông trồng bên hông nhà, những trận gió khuya lá rụng xào xạc như lạc cả vào giấc ngủ của ngoại, sáng nào ngoại cũng lụi cụi quét lá. Dưới gốc mận là vài bụi hoa lài tỏa hương kín đáo, chen giữa thảm rau má, rau đắng hiền lành mọc dại. Những bụi hoa trắng đỏ, vàng đan cài vào nhau tạo thành hàng rào ngăn với con đường đất, còn mật hoa của nó thì có vị ngọt pha đắng dịu nhẹ. Phía trước mảnh sân còn có vài bụi ổi ruột hồng, một cây cóc cành nhánh khẳng khiu, lủng lẳng trái xanh, trái chín.

       Tất cả, giờ chỉ còn là kí ức … Ngoại giờ cũng như ngọn gió bấc cuối mùa, đâu còn đủ sức để sáng sáng quét lá cho cây. Thường ngày, ngoại thường mang theo mình chai dầu gió, để những lúc trở trời, những khuya sương lạnh, ngoại lần vào túi áo tìm chai dầu, xoa dịu những ê ẩm của một đời đằng đẵng nắng mưa.

       Những lần về bên ngoại, vừa nghe ngoại rủ rỉ, tôi vừa xoa đầu, bóp chân, đấm lưng cho ngoại giữa hơi ấm quây quần. Tôi biết ngoại cũng đâu cần gì hơn thế. Một vòng ôm, một ánh mắt đôi khi gấp vạn lần những vật chất lành mạnh không gói theo cả những yêu thương. Tôi ngồi xuống bên cánh võng, ngoại hay ngậm ngùi thơm vào bàn tay tôi mà rưng rưng nói: “Thương quá, thương quá!”, như thể tôi vẫn mãi là chú chim non không bao giờ lớn của ngoại. Tôi vòng tay qua ôm ngoại, tựa đầu vào đôi vai gầy một đời nặng gánh bể dâu, nghe mùi của ngoại bện sâu vào trái tim, vào hơi thở, vào trí nhớ. Không chỉ là mùi dầu gió, mà tôi còn nhận ra mùi mồ hôi lẫn vào mùi nắng đầu mùa trên vai áo ngoại, mùi âm ấm nồng nồng, mùi của gian nhà mái thấp, của sương giăng trắng đồng len vào từng nếp gấp áo nâu…

       Ngoại thường không ngăn được nước mắt khi kể về những chuyện xưa cũ. Có lẽ, những kỉ niệm tạo nên hình hài của giọt nước mắt luôn khiến người ta nhớ lâu, dù nỗi đau xưa giờ đây đã như đốm than tàn. Một khi rời nhà ngoại bước ra phía cổng, ngoái đầu lại tôi vẫn thấy ngoại hướng ra ô cửa trông theo. Giây phút ấy tôi nhận ra, dường như không có nỗi cô đơn nào trên thế gian hơn nỗi cô đơn của người già. Mùi của ngoại bất chợt len lỏi trong tâm thức, làm mắt đổ nhòa theo những bước đi xa …

                          (Trích truyện ngắn Mùi của ngoại, Trần Văn Thiên, Văn học và Tuổi trẻ, số tháng 3 năm 2023).