Phân tích bài thơ Trưa Vắng của Hồ Dzếnh lớp 9

Dàn ý

* Mở bài:

Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm, nêu nhận định chung về tác phẩm.

- Tác giả Hồ Dzếnh (1916 – 1991), là tác giả đã khẳng định được tên tuổi từ phong trào thơ mới.

- Bài thơ Trưa vắng in trong tập thơ Quê ngoại (1942) là một sáng tác tiêu biểu cho giọng thơ, hồn thơ của thi sĩ.

Hồ Dzếnh (1916 – 1991) là một tác giả đã khẳng định được tên tuổi của mình từ phong trào Thơ mới. Các thi phẩm của ông gợi cho người đọc ấn tượng về một giọng thơ ấm áp, chân chất. Đọc thơ ông, ta có cảm giác như ông đang kể chuyện cuộc đời mình. Bài thơ Trưa vắng in trong tập thơ Quê ngoại (1942) là một sáng tác tiêu biểu cho giọng thơ, hồn thơ của thi sĩ.

* Thân bài:

Khái quát chung: - Đề tài, mạch cảm xúc của bài thơ.

Tuổi thơ, nhất là tuổi học trò luôn là miền kí ức đẹp đẽ nhất trong cuộc đời mỗi con người, để rồi khi trưởng thành, ai cũng ít nhất một lần ao ước “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ” như cách nói của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Trưa vắng của Hồ Dzếnh cũng nằm trong mạch nguồn đề tài ấy. Bài thơ có mạch cảm xúc đi từ những hồi tưởng về những kỉ niệm tuổi học trò còn in đậm trong tâm hồn đến hiện tại khi đã trưởng thành, đã xa mái trường ấu thơ, nhưng âm thanh kí ức về mái trường, về tuổi nhất quỷ nhì mà vẫn không bao giờ phai nhạt.

a. Luận điểm 1: Về miền kí ức với những kỉ niệm tươi đẹp bên mái trường và bè bạn mến thương (khổ 1,2,3)

- Khổ 1: Bài thơ mở đầu bằng lời chia sẻ:

Hồn tôi đấy: căn trường nho nhỏ

Nước vôi xanh, bờ cỏ tươi non

Lâu rồi, còn thoảng mùi thơm

Chân đi nghe động tới hồn ngây thơ

+ Đó là câu chuyện của hồn tôi được nhà thơ kể lại, một thế giới ăm ắp những kỉ niệm, những cảm xúc thân thương. Nơi ấy có ngôi trường “nho nhỏ” tác giả từng gắn bó thời thơ ấu. Ngôi trường ấy được quét nước vôi xanh, có bờ cỏ tươi non và thoảng mùi thơm, rộn ràng tiếng chân đi… Hình ảnh ngôi trường lưu lại trong tâm hồn tác giả rõ mồm một từng chi tiết, được cảm nhận qua cả thị giác, khứu giác và thính giác, như vẫn đang hiện hữu với vẻ đẹp tinh khôi.

+ Những câu thơ song thất lục bát giàu vần điệu, độc đáo. Mỗi khổ thơ gồm một cặp song thất (7 chữ) và một cặp lục bát. Gieo vần chân xen vần lưng, vần bằng kết hợp vần trắc: nhỏ - cỏ; thơm - hồn; … Đã dẫn dắt người đọc vào tâm hồn của thi sĩ, ở đó, những câu chuyện diễn ra từ thời cắp sách đến trường mà có cảm giác như đang diễn ra sống động trước mắt.

- Khổ 2: Trong miền kí ức tuổi hoa ấy, có biết bao kỉ niệm không thể nào quên, khiến tác giả kể một cách say sưa:

Sâu rộng quá những giờ vui trước

Nhịp cười say trên nước chưa trôi

Trưa hè thường thấy hai tôi

Ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn

+ Biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác dùng cảm nhận không gian sâu rộng để miêu tả thời gian những giờ vui trước. Qua đó thi nhân muốn thể hiện những cảm xúc đang ngập tràn tâm hồn mình.

+ Đó là niềm vui một thời cùng anh trai cả của mình đùa chơi trên sông, chơi trò Ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn. Câu thơ với phép đối tài tình “đầu chim chích - đuôi chuồn chuồn lồng trong biện pháp liệt kê đã tái hiện những trò chơi tuổi dại khờ năm xưa cũng như gợi về biết bao trò tinh nghịch khác, giờ đã trở thành kỉ niệm vô giá của hai annh em.

- Khổ 3: Những tháng năm tươi đẹp ấy trở thành nguồn động lực thôi thúc con người hướng tới tương lai, vươn đến ước mơ của mình:

Ðời đẹp quá, tôi buồn sao kịp?

Trang sách đầu chép hết giây mơ

Ngả mình trên bóng nhung tơ

Tôi nguyền: Sau lớn làm thơ suốt đời!

+ Câu hỏi tu từ mở đầu khổ thơ Ðời đẹp quá, tôi buồn sao kịp? là lời khẳng định vẻ đẹp cuộc đời, vẻ đẹp tuổi mộng mơ và tình yêu tha thiết dành cho cuộc đời của thi sĩ.

+ Vì muốn ghi lại những vẻ đẹp ấy, tác giả đã nguyện làm thơ suốt đời. Câu thơ Tôi nguyền: Sau lớn làm thơ suốt đời! có thể sử dụng một trong hai cách ngắt nhịp là 2/2/2/2 hoặc 2/6. Nếu cách ngắt nhịp 2/2/2/2 đều đặn, tạo cảm giác về một lời tâm sự, giãi bày, thì cách ngắt nhịp 2/6 lại tạo ra sự biến điệu: hai tiếng đầu là lời tuyên thệ, lời tự hứa với lòng mình; sáu tiéng còn lại là nội dung của lời tự hứa đầy tâm huyết, thiết tha. Và dù là cách ngắt nhịp nào thì hai tiếng tôi hứa vẫn được ngắt riêng, thể hiện một quyết tâm mạnh mẽ, dứt khoát, không gì lay chuyển được. Lời nguyện ước ngày nào của tôi đã thành hiện thực, và chúng ta nhận ra rằng môic phút giây của một ai đó trải qua không phải là một sự trôi đi, biến mất trong dĩ vãng, mà là một sự lắng lại, tiếp tục hiện hữu như phù sa vun đắp lên đôi bờ. Đời thơ ấy đã lắng đọng nên hồn thơ ấy. Và tuổi học trò chính là cơ sở, là sức mạnh chắp cánh cho những ước mơ xanh biến thành hiện thực.

b. Luận điểm 2: Trở về thực tại nhưng vẫn khôn nguôi nỗi nhớ tuổi học trò.

- Khổ 4: Thời gian thấm thoắt thoi đưa, cậu trò nhỏ ngày nào giờ đã trưởng thành:

Cỏ mấy bận xanh rồi lại tạ

Gió lùa thu trong lá bao lần…

Bạn trường những bóng phù vân

Xót thương mái tóc nay dần hết xanh.

+ Cuộc sống đã có biết bao biến đổi: cỏ cây đã bao lần héo úa rồi lại xanh tươi; trời đất đã bao độ thu đến rồi tàn; bạn học cùng mái trường năm ấy giờ như bóng phù vân mỗi người mỗi ngả, bản thân thi sĩ cũng dần bạc mái đầu.

+ Dấu chấm lửng nằm giữa những câu thơ miêu tả thiên nhiên và miêu tả con người không tạo sự ngăn cách giữa các đối tượng, mà như một khoảng lặng thẫn thờ của thi sĩ, chất chứa những xót xa trước dòng chảy của thời gian.

- Khổ 4: Dẫu bụi thời gian phủ dầy lên vạn vật, nhưng những kỉ niệm xưa vẫn không bao giờ phai mờ trong kí ức:

Hồn xưa dậy: chim cành động nắng

Lá reo trên hồ lặng lờ trong

Trưa im im đến não nùng

Tôi ngờ trống học trong lòng trưa vang...

+ Người yêu thơ không thể không nhận ra sự đồng điệu xúc cảm giữa khổ thơ này với những câu thơ của Tố Hữu trong bài Nhớ đồng:

Gì sâu bằng những trưa thương nhớ

Hiu quạnh bên trong một tiếng hò

Buổi trưa ở xứ nhiệt đới là khoảng thời gian nghỉ ngơi, là quãng lặng giữa hai buổi làm việc trong ngày. Chính quãng lặng của trưa vắng ấy đã trở thành một khoảng thời gian đặc biệt, có thể khiến tâm hồn con người sống dậy những hồi tưởng, hoài niệm.

+ Trong buổi trưa vắng hôm ấy, không rõ tiếng trống làm thức dậy kỉ niệm năm xưa hay kỉ niệm xưa làm thức dậy tiếng trống trong tâm tưởng thi nhân. Dấu chấm lửng cuối bài thơ thể hiện âm vang tiếng trống trường năm xưa còn chưa dứt. Với thi nhận, quá khứ không chỉ là hoài niệm. Quá khứ vẫn đang hiện hữu trong thực tại.

* Đánh giá mở rộng:

- Trưa vắng là một áng thơ song thất lục bát hiện đại tuyệt hay. Bài thơ vừa có được sự chặt chẽ về vần, nhịp về thể thức, vừa phù hợp với cảm xúc trữ tình hoài niệm, bang khuâng về mặt nội dung của thể thơ. Tất cả đã góp phần khẳng định vai trò, ý nghĩa của miền kí ức tuổi học trò trong cuộc đời mỗi con người.

- Cùng với những tác phẩm viết về đề tài này như “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ” của Nguyễn Nhật Ánh, hay “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” của Nguyễn Ngọc Thuần,… Trưa vắng của Hồ Dzếnh thực sự đã góp một mạch nguồn nho nhỏ mà lắng kết phù sa vào dòng chảy bất bận của văn chương viết về tuổi thơ, tuổi học trò.

* Kết bài:

- Bài thơ được viết bằng ngôn ngữ tự nhiên, mộc mạc mà giàu biẻu cảm như một tự truyện ngọt ngào, thể hiện những rung cảm nhẹ nhàng mà sâu lắng của tâm hồn thi sĩ. Thể thơ song thất lục bát xen kẽ từng cặp câu thơ bảy chữ và cặp lục bát đầy biến tấu, giàu vần nhịp, ngắt nhịp đa dạng, có khả năng chuyển tải những cảm xúc muôn màu, phù hợp để nhà thơ bộc bạch lòng mình. Bài thơ làm sống dậy trong ta những kỉ niệm của tuổi ấu thơ, thưở cắp sách tới trường, khiến ta thêm yêu quý, trân trọng những phút giây mình đã và đang sống.

Bài siêu ngắn Mẫu 1

“Trưa vắng” của Hồ Dzếnh là một thi phẩm tiêu biểu trong tập Quê ngoại (1942), thể hiện giọng thơ ấm áp, chân thành và đậm chất tự sự. Bài thơ như một dòng hồi ức dịu dàng đưa người đọc trở về tuổi thơ trong sáng bên mái trường nhỏ thân thương, nơi “nước vôi xanh, bờ cỏ tươi non” vẫn còn in đậm trong tâm trí tác giả. Những trò chơi hồn nhiên “ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn” gợi lại tiếng cười vô tư của một thời ngây thơ đã xa. Giữa vẻ đẹp của cuộc sống, nhà thơ cất lời nguyện ước “Sau lớn làm thơ suốt đời” – một tuyên ngôn nghệ thuật đầy cảm xúc. Thời gian trôi, “cỏ mấy bận xanh rồi lại tạ”, mái tóc người nay đã “hết xanh”, nhưng quá khứ vẫn sống mãi trong tâm hồn thi sĩ. Bằng thể thơ song thất lục bát và ngôn ngữ mộc mạc, Hồ Dzếnh đã khắc họa trọn vẹn vẻ đẹp của tuổi thơ và nỗi hoài niệm về thời gian – thứ khiến con người biết trân trọng từng khoảnh khắc đã qua.

Bài siêu ngắn Mẫu 2

Trong bài thơ “Trưa vắng”, Hồ Dzếnh – một gương mặt quen thuộc của phong trào Thơ mới – đã tái hiện những năm tháng ấu thơ êm đềm bằng giọng thơ mộc mạc, chân thật. Mở đầu bằng hình ảnh “căn trường nho nhỏ, nước vôi xanh, bờ cỏ tươi non”, nhà thơ khơi dậy không gian tuổi thơ tươi sáng, ngập tràn hương sắc và âm thanh quen thuộc. Những trưa hè rộn rã tiếng cười cùng anh trai trở thành ký ức không thể phai, để rồi từ niềm say mê ấy, thi sĩ đã “nguyền sau lớn làm thơ suốt đời”. Thời gian thấm thoát trôi, bạn học xưa như “bóng phù vân”, tóc người cũng dần bạc, chỉ còn tiếng “trống học trong lòng trưa vang” gợi lại bao nỗi nhớ thương. Bài thơ là bản nhạc trầm của hoài niệm, nơi quá khứ và hiện tại hòa vào nhau. Với nhạc điệu mềm mại của thể song thất lục bát, “Trưa vắng” không chỉ là ký ức cá nhân của Hồ Dzếnh mà còn là tiếng lòng chung của những ai từng đi qua một thời thơ dại.

Bài siêu ngắn Mẫu 3

“Trưa vắng” của Hồ Dzếnh là khúc hoài niệm trong trẻo về tuổi thơ, gợi người đọc nhớ về mái trường, tiếng trống học và những buổi trưa hè rộn ràng kỷ niệm. Với giọng thơ nhẹ nhàng, sâu lắng, nhà thơ đã mở ra một không gian ký ức đầy yêu thương: “Hồn tôi đấy: căn trường nho nhỏ, nước vôi xanh, bờ cỏ tươi non”. Những trò chơi ngây thơ, những tiếng cười hồn nhiên ngày ấy trở thành nguồn cảm hứng để ông “nguyền sau lớn làm thơ suốt đời”. Song cùng với năm tháng, cỏ cây thay lá, bạn cũ như “bóng phù vân”, để lại trong lòng thi sĩ nỗi ngậm ngùi trước thời gian trôi chảy. Hình ảnh “trưa im im đến não nùng” cùng tiếng “trống học trong lòng trưa vang” khiến người đọc cảm nhận sâu sắc nỗi cô đơn và thương nhớ. Bài thơ không chỉ là lời kể về một miền ký ức mà còn là sự chiêm nghiệm tinh tế về thời gian, về vẻ đẹp mong manh của tuổi trẻ – quãng đời tuy ngắn ngủi nhưng vĩnh viễn trong tâm hồn con người.

Bài tham khảo Mẫu 1

Hồ Dzếnh (1916 – 1991) là tác giả đã khẳng định được tên tuổi từ phong trào Thơ mới. Các thi phẩm của ông gợi cho người đọc ấn tượng về một giọng thơ ấm áp, chân thật. Đọc thơ ông, ta có cảm giác như ông đang kể câu chuyện cuộc đời mình. Bài thơ Trưa vắng in trong tập thơ Quê ngoại (1942) là một sáng tác tiêu biểu cho giọng thơ, hồn thơ của thi sĩ.

Bài thơ mở đầu bằng lời chia sẻ:

Hồn tôi đấy: căn trường nho nhỏ,

Nước vôi xanh, bờ cỏ tươi non

Lâu rồi, còn thoảng mùi thơm

Chân đi nghe động tới hồn ngây thơ

Đó là câu chuyện của “hồn tôi” được nhà thơ kể lại, một thế giới ăm ắp những kỉ niệm, những xúc cảm thân thương. Nơi ấy có ngôi trường “nho nhỏ” tác giả từng gắn bó thời thơ ấu. Ngôi trường ấy được quét “nước vôi xanh”, có “bờ cỏ tươi non” và “thoảng mùi thơm”, rộn vang tiếng “chân đi”,... Hình ảnh ngôi trường lưu lại trong tâm hồn tác giả rõ mồn một từng chi tiết, được cảm nhận qua cả thị giác, khứu giác và thính giác, như vẫn đang hiện hữu với vẻ đẹp xinh xắn, tinh khôi. Những câu thơ song thất lục bát giàu vần điệu dẫn dắt người đọc vào thế giới tâm hồn của thi sĩ. Ở đó, những câu chuyện diễn ra từ thuở cắp sách đến trường mà có cảm giác như đang sống động trước mắt.

     Trong thế giới của kí ức ấy, có bao kỉ niệm không thể nào quên, khiến tác giả kể một cách say sưa:

Sâu rộng quá những giờ vui trước!

Nhịp cười say trên nước chưa trôi.

Trưa hè thường thấy hai tôi

Ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn.

Khi miêu tả “những giờ vui trước” là “sâu rộng” (biện pháp tu từ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, dùng cảm nhận không gian để miêu tả thời gian), thi nhân muốn thể hiện những xúc cảm đang ngập tràn tâm hồn mình. Đó là niềm vui một thời cùng anh trai (tác giả có hai người anh trai, nhân vật “hai tôi” chính là người anh cả) của mình đùa chơi trên sông, nghịch trò “ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn”. Câu thơ “Ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn" miêu tả những trò chơi tuổi dại khờ năm xưa, đồng thời gợi ra biết bao trò tinh nghịch khác (nhờ hiệu quả của phép đối), giờ đã trở thành kỉ niệm vô giá của hai anh em.

Những năm tháng không thể nào quên ấy không chỉ luôn sống trong kí ức mà còn trở thành nguồn động lực để đi tới tương lai: trở thành nhà thơ vì thấy cuộc đời quá đẹp!

Đời đẹp quá, tôi buồn sao kịp?

Trang sách đầu chép hết giây mơ.

Ngả mình trên bóng nhung tơ,

Tôi nguyền: sau lớn làm thơ suốt đời!

Vẻ đẹp của cuộc đời và tình yêu tha thiết dành cho cuộc đời được thi sĩ thể hiện qua câu hỏi tu từ: “Đời đẹp quá, tôi buồn sau kịp?”. Vì muốn ghi lại những vẻ đẹp ấy, thể hiện tình yêu ấy, tác giả đã nguyện “làm thơ suốt đời”. Câu thơ “Tôi nguyền: sau lớn làm thơ suốt đời!” có thể sử dụng một trong hai cách ngắt nhịp 2/2/2/2 hoặc 2/6. Nếu cách ngắt đều đặn theo nhịp 2/2/2/2 tạo cảm nhận về một lời giãi bày, tâm sự, thì cách ngắt nhịp 2/6 lại tạo ra sự biến điệu: hai tiếng đầu là lời “tuyên thệ” dõng dạc, tự hứa với lòng mình; sáu tiếng còn lại là nội dung “tuyên thệ” đầy tâm huyết, thiết tha. Dù chọn cách ngắt nhịp nào thi hai tiếng “tôi nguyền” vẫn được ngắt riêng, thể hiện một quyết tâm mạnh mẽ, dứt khoát, không gì lay chuyển được. Lời nguyện ước năm ấy của “tôi” đã trở thành hiện thực, và chúng ta nhận ra rằng mỗi phút giây mà con người trải qua không phải là một sự trôi đi, biến mất trong dĩ vãng, mà là một sự lắng lại, tiếp tục hiện hữu, như phù sa bồi đắp nên đôi bờ.

Đời thơ ấy đã lắng đọng nên hồn thơ ấy.

Kể từ đó, thời gian thấm thoắt thoi đưa:

Cỏ mấy bận xanh rồi lại tạ

Gió lùa thu trong lá bao lần...

Bạn trường: những bóng phù vân,

Xót thương mái tóc nay dần hết xanh.

Cuộc sống đã có biết bao biến đổi: cỏ cây đã bao lần héo úa rồi lại xanh tươi; trời đất đã bao độ thu đến rồi lặn, bạn học cùng mái trường năm ấy giờ như “bóng phù vân”, mỗi người mỗi ngả, bản thân thi sĩ cũng dần bạc mái đầu. Dấu chấm lửng nằm giữa những câu thơ miêu tả thiên nhiên và miêu tả con người không tạo sự ngăn cách giữa hai nhóm đối tượng này, mà như một khoảng lặng thẫn thờ của thi sĩ, chất chứa những ngậm ngùi trước dòng chảy của thời gian.

Tuy vậy, với Hồ Dzếnh, cuộc sống có thay đổi thế nào thì dấu ấn của những kỉ niệm xưa vẫn không phai mờ trong tâm trí:

Hồn xưa dậy: chim cnh động nắng,

Lá reo trên hồ lặng lờ trong

Trưa im, im đến não nùng

Tôi ngờ trống học trong lòng trưa vang...

Người yêu thơ không khó để nhận ra sự đồng điệu về xúc cảm giữa khổ thơ này với những câu thơ “Gì sâu bằng những trưa thương nhớ/ Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!” và “Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh/ Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!” trong bài thơ Nhớ đồng của Tố Hữu. Buổi trưa ở xứ nhiệt đới là khoảng thời gian nghỉ ngơi, là quãng lặng giữa hai buổi làm việc trong ngày. Chính quãng lặng của trưa vắng ấy đã trở thành một khoảng thời gian đặc biệt, có thể khiến tâm hồn con người sống dậy những hồi tưởng, hoài niệm. Trong buổi trưa vắng hôm ấy, không rõ tiếng trống làm thức dậy kỉ niệm xưa hay kỉ niệm xưa làm dậy vang tiếng trống trong hồn thi nhân.

Dấu chấm lửng cuối bài thơ thể hiện âm vang tiếng trống trường năm xưa còn chưa dứt. Với thi nhân, quá khứ không chỉ là những hoài niệm. Quá khứ vẫn đang hiện hữu trong hiện tại. Bài thơ được viết bằng ngôn ngữ tự nhiên, mộc mạc và giàu biểu cảm như một tự truyện ngọt ngào, thể hiện những rung cảm nhẹ nhàng mà sâu lắng của tâm hồn thi nhân. Thể thơ song thất lục bát xen kẽ từng cặp câu thơ bảy chữ và cặp câu thơ lục bát đầy biến tấu, giàu vần điệu, ngắt nhịp đa dạng, có khả năng chuyển tải những xúc cảm muôn màu, rất phù hợp để nhà thơ bộc bạch lòng mình. Bài thơ làm sống dậy trong ta những kỉ niệm của tuổi ấu thơ, thuở cắp sách tới trường, khiến ta thêm yêu quý, trân trọng những phút giây mình đã và đang sống

Bài tham khảo Mẫu 2

Trưa vắng của Hồ Dzếnh là một trong những thi phẩm đặc sắc in trong tập Quê ngoại (1942). Hồ Dzếnh (1916–1991) là nhà thơ trưởng thành từ phong trào Thơ mới, thơ ông thường mộc mạc, chân thành, ấm áp và giàu chất tự sự. Đọc Trưa vắng, người đọc như được lạc vào miền ký ức tuổi thơ trong trẻo, nơi tình yêu cuộc sống và nỗi hoài niệm quá khứ hòa quyện trong từng câu chữ.

Bài thơ mở ra bằng lời tự bạch:

“Hồn tôi đấy: căn trường nho nhỏ

Nước vôi xanh, bờ cỏ tươi non…”

Nhà thơ gọi miền ký ức tuổi thơ ấy là “hồn tôi”, một thế giới của yêu thương và kỷ niệm. Ở đó có mái trường nho nhỏ, bờ cỏ tươi non, mùi hương thoảng nhẹ, tiếng chân học trò rộn ràng – tất cả như vẫn còn nguyên vẹn trong tâm trí nhà thơ dù thời gian đã lùi xa. Những kỷ niệm tuổi thơ ấy hiện lên không chỉ qua hình ảnh mà còn gợi âm thanh, mùi vị, nhờ vậy trở nên sống động, chân thực đến nao lòng.

Trong miền ký ức ấy, có biết bao trò chơi hồn nhiên của hai anh em thuở nhỏ:

“Trưa hè thường thấy hai tôi

Ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn.”

Tiếng cười say sưa, rộn rã vang lên trong những buổi trưa hè tinh nghịch, gợi tuổi thơ trong trẻo và vô tư. Từ đó, tác giả ngộ ra vẻ đẹp của cuộc đời, của tuổi mộng mơ và cất lên lời thề:

“Tôi nguyền: Sau lớn làm thơ suốt đời!”

Đó là ước mơ ghi lại những phút giây đẹp đẽ ấy bằng thơ ca, là tình yêu tha thiết với cuộc sống và với nghệ thuật.

Thế nhưng, thời gian chẳng dừng lại. “Cỏ mấy bận xanh rồi lại tạ”, bạn bè năm ấy giờ “như bóng phù vân”, mái tóc tác giả cũng dần bạc màu. Trong không gian “trưa im im đến não nùng”, tiếng trống trường xưa như vọng về lay động tâm hồn, gợi nỗi buồn man mác, bâng khuâng. Dẫu quá khứ xa rồi, ký ức về tuổi học trò, về mái trường, về những ngày tháng tươi đẹp vẫn sống dậy trong tâm tưởng, ngân vang mãi không nguôi.

Với thể thơ song thất lục bát giàu nhạc điệu, hình ảnh gợi cảm, kết hợp hồi ức và suy ngẫm, Trưa vắng của Hồ Dzếnh vừa là bản hồi tưởng tuổi thơ trong trẻo vừa là tiếng lòng hoài niệm về những năm tháng đã qua. Bài thơ nhắc nhở ta biết nâng niu quá khứ, trân trọng từng khoảnh khắc của tuổi trẻ – quãng đời đẹp nhất trong đời người.

Bài tham khảo Mẫu 3

Mỗi người đều có một miền ký ức để trở về, đó có thể là góc sân trường đầy nắng, những trưa hè êm đềm bên trang sách hay những tiếng cười trong veo của một thời hồn nhiên đã xa. Thời gian cứ trôi, tuổi thơ dần trở thành một giấc mơ lặng lẽ để rồi khi ngoảnh lại, ta chợt bâng khuâng trước những dư âm còn đọng lại. Với tâm hồn nhạy cảm của một thi nhân, Hồ Dzếnh đã gửi gắm những xúc cảm ấy vào bài thơ Trưa Vắng - một bức tranh ký ức vừa trong trẻo, vừa thấm đượm nỗi niềm hoài niệm. Bài thơ không chỉ là dòng hồi tưởng về tuổi thơ mà còn là những suy tư sâu sắc về thời gian và những đổi thay của đời người.

Tuổi thơ luôn gắn liền với những hình ảnh quen thuộc như mái trường, góc sân, hàng cây tất cả đều in dấu trong tâm hồn mỗi người. Với Hồ Dzếnh, những kỷ niệm ấy được gói ghém trong hình ảnh một ngôi trường nhỏ, nơi chất chứa biết bao hồi ức ngọt ngào:

“Hồn tôi đấy: căn trường nho nhỏ
Nước vôi xanh, bờ cỏ tươi non
Lâu rồi còn thoảng mùi thơm
Chân đi nghe động tới hồn ngây thơ”

Không gian mở ra trong những câu thơ đầu thật bình dị nhưng đầy sức gợi. “Căn trường nho nhỏ” không chỉ là nơi chắp cánh tri thức mà còn là biểu tượng của một thời hồn nhiên. Màu “nước vôi xanh” và “bờ cỏ tươi non” là những hình ảnh giàu tính thị giác, tái hiện một không gian trong trẻo, gần gũi. Đặc biệt, câu thơ “Lâu rồi còn thoảng mùi thơm” mang đến một cảm giác hoài niệm rất tinh tế, mùi hương của quá khứ vẫn len lỏi trong tiềm thức như một sợi dây nối liền hiện tại và dĩ vãng.

Nhưng có lẽ câu thơ gây ấn tượng nhất là “Chân đi nghe động tới hồn ngây thơ.” Chỉ một bước chân trên nền đất cũ cũng có thể khơi gợi cả một miền ký ức. Cách diễn đạt độc đáo này không chỉ cho thấy sự nhạy cảm của tâm hồn thi sĩ mà còn thể hiện sự giao hòa giữa không gian và cảm xúc, giữa thực tại và những gì đã thuộc về quá khứ.

Ký ức tuổi thơ không chỉ được khắc họa qua không gian mà còn sống động trong những trò chơi vô tư, hồn nhiên. Nếu khổ thơ đầu gợi lên hình ảnh mái trường thân thuộc thì khổ thơ thứ hai lại mở ra những khoảnh khắc vui đùa rộn rã của tuổi nhỏ:

“Sâu rộng quá những giờ vui trước
Nhịp cười say trên nước chưa trôi
Trưa hè thưng thấy hai tôi
Ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn”

Mở đầu khổ thơ, Hồ Dzếnh đã sử dụng một hình ảnh giàu sức biểu đạt: “Sâu rộng quá những giờ vui trước.” Từ “sâu rộng” không chỉ diễn tả độ lớn về mặt không gian mà còn thể hiện sự phong phú, dạt dào của những niềm vui đã qua. Dường như những kỷ niệm ấy quá rộng lớn để có thể ôm trọn, quá sâu sắc để có thể phai mờ. Đặc biệt, câu thơ “Nhịp cười say trên nước chưa trôi” là một điểm nhấn nghệ thuật đầy tinh tế. Tiếng cười tuổi thơ như những gợn sóng trên mặt nước vừa trong veo, vừa tươi mát lại mang ý nghĩa tượng trưng cho sự tạm thời, mong manh. Dòng nước “chưa trôi” không chỉ là hình ảnh thực mà còn ẩn dụ cho những khoảnh khắc vui vẻ vẫn còn đọng lại trong tâm trí, chưa bị thời gian cuốn đi.

Hai câu thơ cuối vẽ nên một bức tranh sinh động về những trò chơi thuở nhỏ. “Ném đầu chim chích, bắt đuôi chuồn chuồn” là những hoạt động quen thuộc của trẻ con ngày xưa, giản dị mà chứa đựng cả một bầu trời thơ ấu. Ở đây, tác giả không chỉ kể lại kỷ niệm mà còn tái hiện chúng một cách chân thực để người đọc cũng cảm nhận được sự hồn nhiên, náo nhiệt của một thời vô lo vô nghĩ. Khổ thơ này không chỉ gợi lại những niềm vui trong quá khứ mà còn làm nổi bật sự trân trọng của tác giả đối với ký ức tuổi thơ - một quãng thời gian đẹp đẽ nhưng không thể quay trở lại.

Sau những giờ phút vui đùa hồn nhiên, tâm hồn thơ trẻ bắt đầu có những rung động trước vẻ đẹp của cuộc sống. Khổ thơ thứ ba thể hiện rõ sự giao thoa giữa niềm say mê trước cuộc đời và những mộng ước non trẻ:

“Đời đẹp quá, tôi buồn sao kịp?
Trang sách đầu chép hết giây mơ
Ngả mình trên bóng nhung tơ
Tôi nguyền: Sau lớn làm thơ suốt đời!”

Câu thơ mở đầu vang lên như một lời reo vui đầy ngạc nhiên: “Đời đẹp quá, tôi buồn sao kịp?” Ở đây, tác giả thể hiện một sự đối lập thú vị giữa niềm hạnh phúc và nỗi buồn. Cuộc sống tươi đẹp đến mức không kịp buồn, nhưng ẩn sâu trong đó vẫn là sự lo lắng rằng những phút giây này rồi sẽ trôi qua. Chính sự ý thức về vẻ đẹp ấy đã khiến tâm hồn trẻ thơ càng thêm khao khát níu giữ tuổi thanh xuân. Hình ảnh “Trang sách đầu chép hết giây mơ” là một phép ẩn dụ tinh tế. Những trang sách đầu tiên không chỉ là những bài học vỡ lòng mà còn là nơi lưu giữ những ước mơ trong sáng. Đây là giai đoạn mà con người tràn đầy lý tưởng, háo hức ghi lại mọi khát vọng, mọi mơ mộng về tương lai.

Hai câu thơ cuối là một sự khẳng định đầy nhiệt huyết của tâm hồn nghệ sĩ. “Ngả mình trên bóng nhung tơ” gợi lên hình ảnh một đứa trẻ nằm dài trên thảm cỏ xanh, tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp của thiên nhiên và những giấc mộng tuổi thơ. Và rồi, giữa khoảnh khắc ấy, một lời thề được cất lên: “Tôi nguyền: Sau lớn làm thơ suốt đời!” Lời nguyền ấy không đơn thuần là một mong ước mà còn là sự xác tín mạnh mẽ của một tâm hồn nhạy cảm, muốn dành trọn đời để lưu giữ vẻ đẹp của cuộc sống bằng con chữ. Khổ thơ không chỉ cho thấy niềm say mê của tuổi trẻ trước cuộc đời mà còn phản ánh sự hình thành của một hồn thơ, một con người mang trong mình khát khao nghệ thuật. Chính những rung động từ những năm tháng ấu thơ ấy đã góp phần tạo nên một Hồ Dzếnh với những vần thơ đầy hoài niệm và nhân văn sau này.

Thời gian trôi qua, những trò chơi thơ ấu dần lùi vào quá khứ, nhường chỗ cho sự đổi thay của con người và cảnh vật. Nếu ở những khổ thơ trước, ký ức tuổi thơ hiện lên tươi sáng và hồn nhiên thì khổ thơ thứ tư lại chất chứa nhiều xót xa, nuối tiếc:

“Cỏ mấy bận xanh rồi lại tạ
Gió lùa thu trong lá bao lần...
Bạn trường những bóng phù vân
Xót thương mái tóc nay dần hết xanh”

Mở đầu khổ thơ, hình ảnh “Cỏ mấy bận xanh rồi lại tạ” là một biểu tượng cho vòng tuần hoàn của thiên nhiên. Cỏ xanh, rồi úa tàn như chính tuổi trẻ con người - một thời tươi đẹp nhưng không thể níu giữ. Câu thơ tiếp theo “Gió lùa thu trong lá bao lần...” càng nhấn mạnh sự trôi chảy vô tình của thời gian. Những mùa thu đi qua, những chiếc lá rụng xuống, để lại trong lòng người sự bâng khuâng, tiếc nuối. Đặc biệt, hình ảnh “Bạn trường những bóng phù vân” mang đến một cảm giác hoài niệm sâu sắc. Bạn bè thuở nhỏ, những người từng cùng nhau nô đùa dưới mái trường giờ đây cũng chỉ còn là những “bóng phù vân” - những đám mây trôi, những kỷ niệm thoáng qua mà ta không thể níu giữ. Câu thơ gợi lên sự chia ly, sự đổi thay tất yếu của cuộc đời.

Câu thơ cuối cùng “Xót thương mái tóc nay dần hết xanh” như một lời tự vấn đầy chua xót. Thời gian không chỉ làm phai nhạt ký ức mà còn in dấu lên chính con người. Mái tóc xanh của tuổi trẻ giờ đã điểm màu thời gian như một minh chứng cho sự trưởng thành, nhưng đồng thời cũng là lời nhắc nhở về những gì đã mất. Khổ thơ thứ tư đánh dấu sự chuyển biến rõ nét trong tâm trạng của tác giả: từ niềm vui thơ ấu đến nỗi buồn khi nhận ra sự vô thường của cuộc sống. Qua đó, Hồ Dzếnh không chỉ gợi nhắc về tuổi thơ mà còn khiến người đọc suy ngẫm về quy luật thời gian và sự trân trọng những gì đang có trước khi chúng trở thành kỷ niệm.

Nếu khổ thơ trước thể hiện sự tiếc nuối tuổi trẻ thì khổ cuối cùng lại mang đến một nỗi trống trải sâu thẳm khi đối diện với thực tại:

“Hồn xưa dậy: chim cành động nắng
Lá reo trên hồ lặng lờ trong
Trưa im im đến não nùng
Tôi ngờ trống học trong lòng trưa vang.”

Mở đầu khổ thơ, hình ảnh “Hồn xưa dậy” gợi lên sự thức tỉnh của những ký ức. Những kỷ niệm tuổi thơ tưởng như đã ngủ quên nay chợt bừng lên khi nhìn thấy những hình ảnh quen thuộc: “chim cành động nắng”, “lá reo trên hồ lặng lờ trong”. Những hình ảnh này vẫn đẹp, vẫn gợi cảm giác yên bình nhưng dường như đã phai nhạt đi sự rộn ràng của ngày thơ bé, chỉ còn là những âm thanh khe khẽ như tiếng vọng từ quá khứ. Câu thơ “Trưa im im đến não nùng” mang đến một khoảng lặng đầy ám ảnh. Nếu ngày xưa, những trưa hè là khoảng thời gian của những trò chơi hồn nhiên, của tiếng cười rộn rã thì nay không gian ấy lại trở nên “im im”, tĩnh lặng đến nao lòng. Sự lặp lại âm “im” trong câu thơ như kéo dài cảm giác cô đơn, trống vắng.

Câu thơ cuối cùng “Tôi ngờ trống học trong lòng trưa vang..” là một kết thúc đầy dư âm và ám ảnh. “Trống học” là âm thanh quen thuộc của tuổi học trò nhưng nay chỉ còn vang lên trong tâm tưởng, như một ảo giác từ quá khứ. Đây là một hình ảnh mang tính biểu tượng cao thể hiện sự tiếc nuối khôn nguôi của tác giả. Đó không chỉ là sự tiếc nuối tuổi thơ mà còn là cảm giác mất mát khi nhận ra rằng những điều thân thuộc nhất giờ đã trở thành xa vời. Trưa Vắng khép lại với những âm vang trầm lắng để lại trong lòng người đọc một nỗi bâng khuâng khó gọi tên.

Bài thơ Trưa Vắng của Hồ Dzếnh không chỉ cuốn hút bởi nội dung hoài niệm sâu lắng mà còn bởi nghệ thuật tinh tế. Nhà thơ sử dụng những hình ảnh bình dị nhưng đầy sức gợi như mái trường nhỏ, cỏ xanh, lá reo, trống học… để khắc họa không gian tuổi thơ. Giọng thơ nhẹ nhàng, mang màu sắc tự sự kết hợp với biểu cảm giúp truyền tải trọn vẹn những rung động tinh tế trong tâm hồn. Đặc biệt, nhịp thơ linh hoạt, lúc rộn ràng như tiếng cười trẻ thơ, lúc trầm lắng như tiếng vọng của quá khứ tạo nên sự hài hòa giữa cảm xúc và nhạc điệu.

Trưa Vắng không chỉ là bài thơ về tuổi thơ mà còn là lời tự vấn đầy xúc cảm về sự trôi chảy của thời gian. Những kỷ niệm tươi đẹp ngày nào giờ chỉ còn là dư âm xa vắng để lại trong lòng người một nỗi tiếc nuối khôn nguôi. Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy được tình cảm tha thiết của Hồ Dzếnh với quá khứ mà còn nhận ra rằng ai trong chúng ta cũng có một trưa vắng của riêng mình, nơi những ký ức ngủ yên nhưng vẫn mãi khắc sâu trong tâm hồn.