Viết bài văn phân tích đoạn trích truyện ngắn "Chiếc tù và bị bỏ quên" của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp lớp 9

Dàn ý

I. Mở bài

- Giới thiệu nhà văn Nguyễn Huy Thiệp: cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với phong cách hiện thực xen chất huyền ảo.

- Giới thiệu truyện ngắn “Chiếc tù và bị bỏ quên” và đoạn trích: câu chuyện giàu tính biểu tượng, phản ánh sự gắn bó giữa con người với cội nguồn, truyền thống.

II. Thân bài

1. Khái quát nội dung đoạn trích

- Câu chuyện bắt đầu với hình ảnh chiếc tù và bị bỏ quên trên gác xép.

- Biến cố xảy ra khi rừng Hua Tát bị sâu đen phá hoại.

- Trưởng bản quyết định rửa xương tổ theo lời thầy mo, phát hiện sợi dây bạc quý.

- Hà Văn Mao nối sợi dây bạc vào chiếc tù và, âm thanh của nó diệt được nạn sâu.

- Kết thúc bằng việc chiếc tù và được tôn vinh, đặt lên ngai thờ.

2. Phân tích các chi tiết tiêu biểu

a) Hình ảnh chiếc tù và bị bỏ quên

- Bằng sừng trâu, khảm bạc, đã cũ kỹ, mạng nhện chăng đầy → tượng trưng cho truyền thống, di sản cha ông.

- Sự lãng quên chiếc tù và - sự lãng quên cội nguồn, giá trị văn hóa dân tộc.

b) Nạn sâu đen tàn phá

- Sâu ăn tất cả các loại lá cây, phát ra âm thanh rợn người → hình ảnh ẩn dụ cho những mối đe dọa từ bên ngoài (thiên nhiên, xã hội, tinh thần).

- Cúng bái không hiệu quả → niềm tin mù quáng, sự bất lực của con người khi xa rời giá trị thật.

c) Hành động rửa xương tổ của trưởng bản

- Thể hiện sự hy sinh, dũng cảm vì cộng đồng.

- Dám phá lệ, vượt qua lời nguyền để cứu dân bản.

- Gợi thông điệp: Chỉ khi con người trở lại với cội nguồn, họ mới có thể vượt qua thử thách.

d) Chi tiết chiếc tù và phát ra âm thanh diệt sâu

- Âm thanh của truyền thống, của tổ tiên trở thành sức mạnh cứu dân bản.

- Hình ảnh kỳ ảo mang tính biểu tượng: giá trị văn hóa – tinh thần không bao giờ mất đi, chỉ bị lãng quên.

- Việc sợi dây bạc kết nối với tù và → liên kết giữa hiện tại với quá khứ, giữa con người với tổ tiên.

e) Chiếc tù và được đặt lên ngai thờ

- Sự phục hồi, tôn vinh truyền thống.

- Niềm tin trở lại với những giá trị bền vững của cộng đồng.

3. Nghệ thuật

- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiện thực và yếu tố kỳ ảo, huyền thoại.

- Ngôn ngữ mộc mạc, gợi hình ảnh sinh động, giàu cảm xúc.

- Cốt truyện chặt chẽ, mang tính biểu tượng cao.

III. Kết bài

- Khẳng định lại ý nghĩa đoạn trích: ca ngợi sức mạnh của truyền thống, cội nguồn và tinh thần cộng đồng.

- Đánh giá đóng góp của Nguyễn Huy Thiệp: dùng truyện ngắn để gửi gắm thông điệp nhân văn sâu sắc.

Bài siêu ngắn Mẫu 1

Nguyễn Huy Thiệp là nhà văn hiện đại nổi bật với lối viết sắc sảo, giàu chất suy tưởng và mang đậm chiều sâu văn hóa dân gian. Đoạn trích “Chiếc tù và bị bỏ quên” là một tác phẩm mang màu sắc huyền ảo nhưng lại gửi gắm nhiều thông điệp sâu sắc về truyền thống, cội nguồn và tinh thần trách nhiệm với cộng đồng.

Truyện mở đầu bằng hình ảnh chiếc tù và cổ nằm lăn lóc, bụi phủ đầy, bị bỏ quên trên gác xép nhà trưởng bản. Chiếc tù và – vật dụng từng có giá trị – nay chỉ còn là món đồ cũ kỹ, tượng trưng cho những giá trị truyền thống đã bị con người hiện đại lãng quên. Sự xuất hiện bất ngờ của nạn sâu đen – loài sâu kỳ lạ ăn sạch mọi loại lá – khiến dân bản Hua Tát hoảng loạn, loay hoay tìm cách cứu rừng nhưng bất lực. Trưởng bản Hà Văn Nó buộc phải làm lễ cúng, mời thầy mo, thậm chí phải đối mặt với một sự thật đáng sợ: xương cốt tổ tiên có thể là nguyên nhân gây tai họa.

Chi tiết trưởng bản quyết định mở tiểu sành, rửa xương tổ tiên là một bước ngoặt quan trọng. Điều đó thể hiện tinh thần dũng cảm, đặt lợi ích của cộng đồng lên trên sự an toàn của dòng họ. Quyết định ấy chứa đựng sự hy sinh, trách nhiệm và cả lòng thành kính với truyền thống. Sự thật xương không bị rữa mục, và sợi dây bạc tinh xảo nằm giữa đám xương tổ, chính là dấu hiệu cho thấy linh hồn tổ tiên vẫn luôn hiện diện, chỉ chờ con cháu “đánh thức”.

Chiếc tù và khi được đeo sợi dây bạc bỗng phát ra âm thanh kỳ lạ, giúp tiêu diệt sạch lũ sâu. Hành động rúc tù và của Hà Văn Mao không chỉ là giải pháp cứu bản, mà còn là sự thức tỉnh của cả một cộng đồng về những giá trị cổ truyền. Âm thanh của tù và không chỉ dẹp nạn sâu mà còn khơi dậy niềm tin, kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Việc dân bản tôn chiếc tù và lên ngai thờ cho thấy sự đổi thay trong nhận thức: từ lãng quên đến trân trọng cội nguồn.

Qua đoạn trích, Nguyễn Huy Thiệp khéo léo lồng ghép chất huyền thoại với hiện thực, để nói về mối quan hệ thiêng liêng giữa con người với tổ tiên, giữa quá khứ và hiện tại. Tác phẩm nhắc nhở chúng ta rằng, những giá trị truyền thống – dù bị lãng quên – nếu được khơi dậy đúng lúc sẽ trở thành sức mạnh to lớn giúp cộng đồng vượt qua hiểm họa.

Bài siêu ngắn Mẫu 2

Nguyễn Huy Thiệp là một trong những nhà văn nổi bật của văn học Việt Nam hiện đại, với phong cách giàu tính hiện thực và chất suy tưởng sâu sắc. Đoạn trích “Chiếc tù và bị bỏ quên” thể hiện rõ tài năng của ông trong việc khai thác chiều sâu văn hóa dân gian, đồng thời phản ánh những giá trị nhân văn cao cả thông qua một câu chuyện kỳ ảo nhưng đầy ý nghĩa.

Trung tâm của đoạn trích là hình ảnh chiếc tù và bằng sừng trâu, đã cũ kỹ, rạn nứt, bị lãng quên nơi gác xép nhà trưởng bản Hà Văn Nó. Chiếc tù và chính là biểu tượng cho truyền thống, cội nguồn và sức mạnh tinh thần của cộng đồng dân tộc. Việc nó bị bỏ quên gợi lên một hiện thực đáng buồn: những giá trị truyền thống đang bị con người lãng quên giữa vòng xoáy của thời gian và cuộc sống.

Biến cố xảy ra khi rừng Hua Tát xuất hiện loài sâu đen kỳ lạ, ăn mòn tất cả các loại lá cây, đe dọa hủy hoại môi trường sống của dân bản. Đây không chỉ là thảm họa thiên nhiên mà còn là phép ẩn dụ cho sự khủng hoảng văn hóa, tinh thần mà con người phải đối diện khi đánh mất gốc rễ của mình. Trước nạn sâu, mọi cách thức cúng bái đều vô hiệu, cho đến khi trưởng bản quyết định phá lệ, rửa xương tổ dù biết có thể gặp nguy hiểm. Hành động này cho thấy sự dũng cảm, tinh thần trách nhiệm với cộng đồng, dám hy sinh bản thân để cứu lấy dân bản.

Chi tiết kỳ ảo nhất và cũng là cao trào của câu chuyện là khi Hà Văn Mao vô tình nối chiếc tù và với sợi dây bạc từ trong đám xương tổ. Khi tiếng tù và cất lên, sâu đen lập tức rơi rụng. Chiếc tù và tưởng chừng vô tri lại mang trong mình sức mạnh diệt trừ tai họa. Sự kỳ diệu ấy không chỉ mang màu sắc huyền thoại mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc: khi con người biết gắn bó, trân trọng truyền thống, tổ tiên và nguồn cội, họ sẽ tìm được sức mạnh để vượt qua khó khăn.

Kết thúc đoạn trích là hình ảnh chiếc tù và được đặt trang trọng trên ngai thờ. Điều này khẳng định sự hồi sinh của giá trị truyền thống, của niềm tin và sức mạnh cộng đồng. Đó là chiến thắng không chỉ trước nạn sâu mà còn là sự chiến thắng của tinh thần dân tộc, của đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.

Qua đoạn trích “Chiếc tù và bị bỏ quên”, Nguyễn Huy Thiệp đã truyền tải một cách tài tình thông điệp về việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống. Câu chuyện không chỉ mang màu sắc huyền ảo hấp dẫn mà còn là một lời nhắc nhở đầy nhân văn về sức mạnh của cội nguồn trong hành trình xây dựng và bảo vệ cuộc sống.

Bài tham khảo Mẫu 1

Albert Einstein đã nói: "Chỉ khi ta cống hiến cho người khác, ta mới thấy được ý nghĩa thực sự của cuộc sống.” Thật vậy, không chỉ trong cuộc sống hiện thực mới có những tấm gương về những con người hy sinh thầm lặng mà còn ở cả trong các tác phẩm văn học và điển hình là tác phẩm "Chiếc tù và bị bỏ quên" của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp. Nguyễn Huy Thiệp (1950 − 2021) là nhà văn đương đại Việt Nam nổi tiếng với các thể loại truyện ngắn, kịch, tiểu thuyết, phê bình văn học. Sở trường của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp là các truyện ngắn với mảng đề tài đa dạng gồm lịch sử và văn học, hơi hướng huyền thoại và cổ tích, xã hội Việt Nam đương đại, đời sống làng quê và những người lao động. Trong sự nghiệp sáng tác của mình, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp có hơn 50 truyện ngắn, 10 kịch bản, 4 tiểu thuyết và nhiều bài phê bình văn học, tiểu luận. Tên tuổi của ông với hàng chục truyện ngắn như: Tướng về hưu, Những ngọn gió Hua Tát, Không có vua, Con gái thủy thần, Những người thợ xẻ, Kiếm sắc, Vàng lửa, Phẩm tiết… Trong đó, truyện ngắn "Chiếc tù và bị bỏ quên" (trích "Những ngọn gió Hua Tát") là truyện ngắn đặc sắc của ông. Đây là một sáng tác mang màu sắc huyền bí, đậm chất văn hóa dân gian vùng cao, nhưng cũng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu xa về lòng dũng cảm, trách nhiệm và sự tri ân với tổ tiên.

         Chuyện xoay quanh chiếc tù và không biết đã từ đời nào trên gác xép nhà trưởng bản Hà Văn Nó. Chiếc tù và bị phủ đầy mạng nhện, không được ai chú ý ("nó nằm đấy, lăn lóc, vất vưởng"). Nó cũng là biểu tượng của sự lãng quên. Nhưng chính chiếc tù và ấy lại trở thành chìa khóa cứu bản Hua Tát thoát khỏi nạn sâu đen khủng khiếp. Chiếc tù và tưởng như vô giá trị bỗng trở nên thiêng liêng, quyền năng. 

         Tiếp theo là diễn biến chuyện đầy kịch tính. Đó là nạn sâu đen kì lạ đã gây ra không biết bao hậu quả cho dân làng. Tù trưởng Hà Văn Bó đã vì trách nhiệm với người dân nên đã hy sinh bí mật của dòng họ mình để cứu lấy dân làng. Cũng chính vì điều này mà ông bị kẻ thù phục kích dẫn đến việc ông bị câm, không còn nói được. Ông thà để bị cắt lưỡi nhưng một mực dũng cảm, không giao ra bí mật đã thể hiện ông là một người dũng cảm và dám hy sinh. Sau đó, con trai ông là Mao đã phát hiện ra bí mật của chiếc tù và. Từ đó cứu dân làng thoát khỏi nạn sâu đen khủng khiếp. Từ đây, chiếc tù và trở thành biểu tượng truyền thống, trở thành vật thiêng liêng được dân làng tôn kính và thờ phụng.

         Truyện ngắn với những chi tiết ly kì, ngôn ngữ giản dị, có sự kết hợp giữa kì ảo và hiện thực,... nhưng hơn hết là thông điệp sâu sắc: rằng con người nên tôn trọng, biết ơn tổ tiên và đoàn kết cộng đồng. Ngoài ra, truyện còn phê phán thầy mo mê tín, lợi dụng dân làng; qua đó tác giả cũng muốn khuyên rằng con người nên có tư tưởng tiến bộ, không mê tín, dị đoan.

         "Chiếc tù và bị bỏ quên" là truyện ngắn sâu sắc và cảm động. Qua hình tượng chiếc tù và cổ, tác giả không chỉ gợi lên sức mạnh của cội nguồn và truyền thống, mà còn ca ngợi những con người thầm lặng hy sinh vì cộng đồng. Truyện để lại trong lòng người đọc niềm xúc động và suy ngẫm về trách nhiệm, lòng biết ơn, và sự sống còn của một dân tộc gắn với truyền thống và đoàn kết.

Bài tham khảo Mẫu 2

Nguyễn Huy Thiệp là một trong những cây bút có ảnh hưởng lớn của văn học Việt Nam hiện đại. Với phong cách giàu chiều sâu văn hóa và tư tưởng, ông thường mang đến cho bạn đọc những trang viết vừa thấm đẫm màu sắc dân gian, vừa giàu tính biểu tượng và suy ngẫm. Đoạn trích “Chiếc tù và bị bỏ quên” là một ví dụ tiêu biểu, thể hiện rõ tài năng nghệ thuật của nhà văn qua câu chuyện đầy huyền ảo nhưng mang nhiều tầng nghĩa sâu sắc.

Mở đầu đoạn trích là hình ảnh chiếc tù và cũ kỹ bị vứt quên trên gác xép. Chiếc tù và ấy “bằng sừng trâu, khảm bạc, rạn nứt, mạng nhện chăng đầy” – một hình ảnh nhuốm màu thời gian, như biểu tượng cho những giá trị văn hóa truyền thống đã bị lãng quên. Vật dụng tưởng chừng vô tri ấy lại mang trong mình một quyền năng kỳ lạ mà không ai hay biết. Sự xuất hiện bất ngờ của nạn sâu đen – loài sâu “bé như tăm”, ăn sạch mọi thứ lá cây – là nút thắt của truyện, đẩy dân bản Hua Tát vào tình cảnh nguy khốn, bất lực và hoảng loạn.

Từ đó, câu chuyện không chỉ là sự đối đầu giữa con người và thiên nhiên, mà còn là hành trình con người tìm về cội nguồn văn hóa, về những giá trị thiêng liêng đã bị bỏ quên. Trong nỗ lực cứu lấy bản làng, trưởng bản Hà Văn Nó buộc phải lựa chọn giữa việc giữ kín bí mật tổ tiên để bảo vệ dòng họ hay công khai để cứu lấy cộng đồng. Quyết định mang xương cốt cụ tổ ra rửa bằng rượu – bất chấp lời nguyền nguy hiểm – là hành động thể hiện tinh thần vị tha, dám hy sinh lợi ích dòng tộc vì cái chung. Đây là chi tiết mang ý nghĩa đạo lý sâu sắc: khi con người biết đặt cộng đồng lên trên cá nhân, khi con người sống có trách nhiệm với nguồn cội, thì mọi khó khăn mới có thể được hóa giải.

Chi tiết then chốt của truyện là lúc Hà Văn Mao phát hiện ra sự tương thích kỳ lạ giữa sợi dây bạc trong đám xương tổ và chiếc tù và cổ xưa. Khi Mao rúc tù và, âm thanh phát ra khiến lũ sâu độc rơi rụng hàng loạt – một chi tiết kỳ ảo, nhưng giàu tính biểu tượng. Tiếng tù và như thức tỉnh những giá trị cổ truyền, như âm thanh đánh thức linh hồn bản làng, kết nối con người hiện tại với tổ tiên. Chiếc tù và – từ một vật “lăn lóc, vất vưởng” – bỗng trở thành bảo vật thiêng liêng, được tôn lên ngai thờ. Hình ảnh ấy cho thấy một thông điệp sâu xa: những giá trị truyền thống, dù từng bị lãng quên, nếu biết khơi dậy đúng lúc, sẽ trở thành nguồn sức mạnh to lớn để bảo vệ và dẫn dắt cộng đồng.

Qua đoạn trích, Nguyễn Huy Thiệp không chỉ kể một câu chuyện đầy chất huyền ảo mà còn gửi gắm triết lý nhân sinh sâu sắc. Ông khơi dậy ý thức về cội nguồn, về lòng biết ơn tổ tiên và trách nhiệm với cộng đồng. Văn hóa, lịch sử, truyền thống – dù cũ kỹ đến đâu – cũng là tài sản quý giá, cần được gìn giữ, bởi đó chính là linh hồn của một dân tộc.

 “Chiếc tù và bị bỏ quên” là một tác phẩm giàu tính nghệ thuật và tư tưởng. Qua ngôn ngữ giản dị, cốt truyện hấp dẫn, Nguyễn Huy Thiệp đã truyền tải một cách đầy cảm động thông điệp về sức mạnh của truyền thống, của đạo lý uống nước nhớ nguồn, và tinh thần gắn bó giữa con người với cộng đồng.