Phân tích bài thơ "Mẹ và cánh đồng" của Trần Văn Lợi lớp 9

Dàn ý

I. Mở bài

Giới thiệu khái quát về tác giả Trần Văn Lợi và bài thơ "Mẹ và cánh đồng".

II. Thân bài

1. Hình ảnh người mẹ gắn liền với cánh đồng, lao động và thiên nhiên

- “Mẹ gánh mùa đông xuống đồng chiêm mặn / Lội dòng sông tát ánh trăng chống hạn”: Mẹ hiện lên từ những hình ảnh lao động vất vả

- “Cây lúa gầy nhễ nhại giọt phù sa”: Mẹ như hòa vào thiên nhiên, đất trời. Gợi sự vất vả của mẹ

- “Mẹ tính tuổi bằng hai lần gặt hái”: Hình ảnh người mẹ gắn bó cả tuổi xuân với ruộng đồng

- “Gửi dấu tay khắp thửa ruộng xứ đồng”/“Cái chum sành truyền lại sự ấm no”

“Cơn gió Lào cho mắt mẹ âu lo”/ “Đám lá lúa cứa nóng bừng da mặt”

- Mẹ gửi gắm tình cảm và công sức vào từng thửa ruộng, mặc cho thiên nhiên khắc nghiệt, mẹ vẫn gắng gượng vượt qua

2. Hình ảnh người con

- Con lớn lên trong tình thương và cuộc sống gắn bó với ruộng đồng

→ Ký ức tuổi thơ hồn nhiên, gắn bó với mẹ và đồng ruộng, tạo nên một tình cảm sâu đậm, thiêng liêng.

- Gió đồng, tiếng cu, bùn đất… trở thành ký ức quê hương, là hành trang để con trưởng thành.

6. Nỗi lo và sự biết ơn của người con

Người con lo sợ mẹ không kịp hưởng thành quả sau cả đời hi sinh:

“Hạnh phúc mẹ chờ chẳng kịp trổ bông”

→ Câu thơ khép lại đầy day dứt, thể hiện lòng biết ơn và nỗi tiếc nuối khôn nguôi về sự hy sinh thầm lặng của mẹ.

III. Kết bài

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ:

Một bài thơ sâu sắc, lay động lòng người, ca ngợi hình ảnh người mẹ nông dân Việt Nam tảo tần, giàu tình yêu thương.

- Liên hệ bản thân: Biết trân trọng, yêu quý cha mẹ, cội nguồn và quê hương mình.

Bài siêu ngắn Mẫu 1

Nhà thơ Trần Văn Lợi, trong bài thơ “Mẹ và cánh đồng”, đã vẽ nên một bức chân dung đầy xúc động về người mẹ quê tảo tần, hy sinh, gắn bó cả cuộc đời với mảnh đất quê hương và nuôi dưỡng ước mơ cho con. 

Ngay từ khổ thơ đầu tiên, hình ảnh người mẹ hiện lên trong những công việc lặng thầm nhưng đầy vĩ đại. Những hình ảnh như “gánh mùa đông”, “tát ánh trăng” là những ẩn dụ giàu sức gợi, cho thấy sự vất vả phi thường của mẹ. Mẹ không chỉ gánh mùa màng mà còn gánh cả những nhọc nhằn, sương gió để giữ cho cánh đồng được xanh, cho lúa được mọc mầm.

Câu thơ “Mẹ tính tuổi bằng hai lần gặt hái” vừa mộc mạc vừa đầy hình ảnh. Đối với mẹ, năm tháng không tính bằng ngày, bằng tháng, mà bằng những vụ mùa, bằng mồ hôi và nước mắt, bằng sự bền bỉ và hy sinh. Hình ảnh mẹ hiện lên vừa chân chất, vừa cao cả.

Từng chi tiết nhỏ như dấu tay mẹ in khắp ruộng, hay cái chum sành – vật dụng thân thuộc – đều mang ý nghĩa biểu tượng. Cái chum không chỉ chứa hạt giống, mà còn lưu giữ cả sự sống, là truyền thống của gia đình, là ước mơ mẹ dành cho con. 

Khổ thơ tiếp theo kể về những khó khăn, khắc nghiệt mà mẹ phải đối mặt: từ gió Lào nóng rát, cỏ dại tràn bờ, đến những vết cứa của lá lúa, ngọn cỏ gừng… Tất cả đều là những dấu vết của gian lao mà mẹ phải trải qua để giữ cho ruộng đồng được màu mỡ, để nuôi con khôn lớn. 

Song song với hình ảnh người mẹ là hình ảnh người con – tác giả – hiện lên với những kỷ niệm tuổi thơ gắn bó với đồng ruộng, sông nước. Tuổi thơ ấy không chỉ gắn với sự nghèo khó mà còn là tuổi thơ của tình thương, của ca dao và cội nguồn. Những trải nghiệm ấy đã nuôi dưỡng tâm hồn người con, để rồi khi đi xa, chỉ một tiếng cu gáy, một vết bùn non cũng đủ gợi nhớ quê nhà, nhớ mẹ. Trong đoạn kết bài thơ, người con ví mình như “hạt thóc vàng bé nhỏ” – kết tinh của bao yêu thương và hy sinh của mẹ. 

Bằng giọng thơ nhẹ nhàng, ngôn từ bình dị mà giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, Trần Văn Lợi đã vẽ nên một bức tranh chân thực và xúc động về mẹ – người phụ nữ cả đời gắn bó với ruộng đồng, hy sinh lặng thầm vì con. 

Bài siêu ngắn Mẫu 2

Bài thơ “Mẹ và cánh đồng” của Trần Văn Lợi là một bản hòa ca mộc mạc nhưng sâu lắng về tình mẹ, tuổi thơ và quê hương. 

Từ những dòng đầu tiên, tác giả đã vẽ nên hình ảnh người mẹ hiện lên trong sự đối lập với giấc mơ của con. Khi con nuôi dưỡng ước mơ, mẹ lại âm thầm gánh vác gian khổ, vật lộn với ruộng đồng. Câu thơ giản dị nhưng chứa đựng cả một đời hy sinh. 

Những hình ảnh giàu tính biểu tượng như "tát ánh trăng chống hạn", "cây lúa gầy nhễ nhại giọt phù sa" cho thấy sự gắn bó giữa mẹ và cánh đồng, giữa lao động và thiên nhiên. Mẹ hiện lên như một người chống chọi cùng đất trời để mang lại sự sống cho cây lúa và tương lai cho con.

Tuổi trẻ của mẹ không rực rỡ sắc màu mà lặng lẽ trôi qua trên những thửa ruộng. Mẹ không đếm tuổi bằng năm tháng, mà bằng hai lần gặt hái, bằng nắng hạn lại mưa giông. Thời gian với mẹ là những mùa vụ nối tiếp, là sự nối dài của nỗi nhọc nhằn và lòng kiên cường. Cánh đồng không chỉ là nơi mẹ lao động mà còn là nơi gửi gắm những yêu thương, sự chắt chiu và niềm tin vào tương lai. 

Tuổi thơ của người con được khắc họa qua những kỷ niệm đậm chất quê. Tuổi thơ ấy tuy nghèo khó nhưng tràn đầy tiếng cười và tự do. Khổ thơ cuối như một lời tự sự thấm thía. Người con ví mình như hạt thóc mẹ đã gieo, đầy biết ơn và yêu thương. Nhưng nỗi lo hiện hữu: liệu khi con khôn lớn, mẹ có còn đó để được thấy hạnh phúc mà mẹ hằng mong? 

Bài thơ “Mẹ và cánh đồng” là một khúc tâm tình tha thiết về tình mẫu tử và cội nguồn. Qua ngôn từ bình dị, hình ảnh dân dã, Trần Văn Lợi đã vẽ nên một chân dung người mẹ nông dân đẹp đẽ và thiêng liêng. 

Bài tham khảo Mẫu 1

Bài thơ “Mẹ và cánh đồng” của Trần Văn Lợi là một bản hòa ca dịu dàng và sâu lắng về tình mẫu tử, về tuổi thơ và tình yêu quê hương thấm đẫm hồn người. Qua hình ảnh cánh đồng và người mẹ tảo tần, bài thơ không chỉ là hồi ức về một thời đã qua mà còn là lời tri ân sâu sắc dành cho mẹ – người đã âm thầm vun vén những mùa gieo trồng, cả trên đồng lúa lẫn trong cuộc đời con.

Trong những câu thơ đầu tiên, tác giả đã mở ra một không gian thơ đầy đối lập nhưng vô cùng chân thực. Trong khi đứa con nuôi dưỡng những giấc mơ tươi đẹp, thì mẹ lại gánh cả mùa đông – biểu tượng của rét mướt, gian khó – để ra cánh đồng chiêm đầy muối mặn. Hình ảnh ấy không chỉ miêu tả công việc lao động mà còn hàm chứa sự hy sinh, tình yêu thương vô bờ mẹ dành cho con.

               “Mẹ” không chỉ lao động, mà còn tát cả ánh trăng để cứu cây lúa gầy khô vì hạn. Mọi nhọc nhằn của mẹ đều thấm vào đất, vào cây, vào giọt phù sa để mong con được no đủ, có tương lai tươi sáng.

Tuổi xuân của mẹ đã hòa vào mùa vụ, thành xanh của đồng lúa, chứ không là rực rỡ cho riêng mình. Cách mẹ đong đếm thời gian cũng rất đặc biệt. Thời gian với mẹ không tính bằng tháng ngày, mà bằng những vụ mùa và bao vất vả. Cách nhìn ấy mộc mạc, nhưng cho thấy sâu sắc tấm lòng của một người sống trọn vẹn cho đất, cho con.

Cánh đồng trong bài thơ không chỉ là nơi lao động mà còn là nơi lưu giữ dấu tay mẹ, chứa chan ký ức và tình cảm. Tình thương mẹ dành không chỉ cho người thân, mà cả cho vạc, cò – những sinh linh nhỏ bé cùng mưu sinh nơi đồng ruộng. Mẹ còn lo toan, tích trữ:

Mẹ giữ dành hạt giống sau mùa gặt

Cái chum sành truyền lại sự ấm no

“Cái chum sành” là hình ảnh mang tính biểu tượng – không chỉ chứa đựng lúa gạo, mà còn ẩn chứa cả niềm tin, sự tiếp nối và khát vọng sống đủ đầy cho thế hệ sau.

Những hình ảnh thơ mộc mạc, chân thật, gợi nhớ một thời tuổi nhỏ ngập tràn niềm vui, dù nghèo khó. Tuổi thơ ấy chính là phần thưởng quý giá mẹ dành cho con – để sau này dù có đi xa, con vẫn nhớ. “Ngọn gió đồng”, “tiếng cu gáy”, “vết bùn non” – tất cả là biểu tượng của ký ức, của quê hương và tình mẹ. Chúng là hành trang con mang theo trong cuộc đời.

Bài thơ kết thúc bằng một khổ thơ đầy xót xa. Tác giả ví mình như hạt thóc mẹ đã gieo – một cách ví von sâu sắc, thể hiện sự biết ơn và cả nỗi day dứt. “Chẳng kịp trổ bông” là một nỗi lo sợ khôn nguôi – sợ rằng mẹ đã hy sinh cả đời mà chưa được thấy hạnh phúc viên mãn nơi con, chưa được hưởng thành quả của tình thương vô điều kiện ấy.

“Mẹ và cánh đồng” là một bài thơ giàu hình ảnh, chan chứa tình cảm, thể hiện một cách chân thực và xúc động hình ảnh người mẹ nông thôn Việt Nam. Qua từng câu chữ, tác giả không chỉ tri ân người mẹ đã hi sinh cả đời cho con, mà còn tái hiện một tuổi thơ đầm ấm, một quê hương in đậm dấu chân mẹ. Bài thơ để lại trong lòng người đọc một cảm giác nghẹn ngào và trân quý – về mẹ, về đất, về những điều bình dị nhưng vĩnh cửu.

Bài tham khảo Mẫu 2

Trong kho tàng văn học Việt Nam, hình ảnh người mẹ luôn là nguồn cảm hứng bất tận, gắn liền với những biểu tượng bình dị mà sâu sắc. Nhà thơ Trần Văn Lợi, trong bài thơ “Mẹ và cánh đồng”, đã vẽ nên một bức chân dung đầy xúc động về người mẹ quê tảo tần, hy sinh, gắn bó cả cuộc đời với mảnh đất quê hương và nuôi dưỡng ước mơ cho con. Bài thơ không chỉ là lời tri ân chân thành mà còn là một khúc ca đầy chất thơ về tình mẫu tử và vẻ đẹp của người phụ nữ nông thôn Việt Nam.

Ngay từ khổ thơ đầu tiên, hình ảnh người mẹ hiện lên trong những công việc lặng thầm nhưng đầy vĩ đại. Những hình ảnh như “gánh mùa đông”, “tát ánh trăng” là những ẩn dụ giàu sức gợi, cho thấy sự vất vả phi thường của mẹ. Mẹ không chỉ gánh mùa màng mà còn gánh cả những nhọc nhằn, sương gió để giữ cho cánh đồng được xanh, cho lúa được mọc mầm. Đó là hình ảnh người mẹ “hóa thân” vào thiên nhiên, sống trọn vẹn với đồng đất, như một phần không thể tách rời của làng quê.

Bài thơ tiếp tục dẫn người đọc về với những năm tháng mẹ đã trải qua – những ngày tuổi trẻ đầy gian khó nhưng vẫn ngập tràn yêu thương. Câu thơ “Mẹ tính tuổi bằng hai lần gặt hái” vừa mộc mạc vừa đầy hình ảnh. Đối với mẹ, năm tháng không tính bằng ngày, bằng tháng, mà bằng những vụ mùa, bằng mồ hôi và nước mắt, bằng sự bền bỉ và hy sinh. Hình ảnh mẹ hiện lên vừa chân chất, vừa cao cả.

Từng chi tiết nhỏ như dấu tay mẹ in khắp ruộng, hay cái chum sành – vật dụng thân thuộc – đều mang ý nghĩa biểu tượng. Cái chum không chỉ chứa hạt giống, mà còn lưu giữ cả sự sống, là truyền thống của gia đình, là ước mơ mẹ dành cho con. Qua đó, ta cảm nhận được vẻ đẹp lao động giản dị mà thiêng liêng của người phụ nữ nông dân.

Khổ thơ tiếp theo kể về những khó khăn, khắc nghiệt mà mẹ phải đối mặt: từ gió Lào nóng rát, cỏ dại tràn bờ, đến những vết cứa của lá lúa, ngọn cỏ gừng… Tất cả đều là những dấu vết của gian lao mà mẹ phải trải qua để giữ cho ruộng đồng được màu mỡ, để nuôi con khôn lớn. Và niềm vui của mẹ không gì khác hơn là mùa lúa trĩu bông. Bông lúa không chỉ là kết quả lao động mà còn là biểu tượng của những khát vọng giản dị và chính đáng của mẹ – được thấy con khôn lớn, được sống trong bình yên, đủ đầy.

Song song với hình ảnh người mẹ là hình ảnh người con – tác giả – hiện lên với những kỷ niệm tuổi thơ gắn bó với đồng ruộng, sông nước. Tuổi thơ ấy không chỉ gắn với sự nghèo khó mà còn là tuổi thơ của tình thương, của ca dao và cội nguồn. Những trải nghiệm ấy đã nuôi dưỡng tâm hồn người con, để rồi khi đi xa, chỉ một tiếng cu gáy, một vết bùn non cũng đủ gợi nhớ quê nhà, nhớ mẹ.

Trong đoạn kết bài thơ, người con ví mình như “hạt thóc vàng bé nhỏ” – kết tinh của bao yêu thương và hy sinh của mẹ. Nhưng trong lòng lại dâng lên nỗi lo sợ – sợ rằng khi mình trưởng thành, khi đạt được thành công, hạnh phúc thì mẹ có còn kịp nhìn thấy? Đó là nỗi xót xa của bao phận làm con, là khát vọng được đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục.

Bằng giọng thơ nhẹ nhàng, ngôn từ bình dị mà giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, Trần Văn Lợi đã vẽ nên một bức tranh chân thực và xúc động về mẹ – người phụ nữ cả đời gắn bó với ruộng đồng, hy sinh lặng thầm vì con. “Mẹ và cánh đồng” không chỉ là bài thơ về tình mẫu tử, mà còn là lời tri ân sâu sắc với quê hương, với những người mẹ Việt Nam bình dị mà vĩ đại.

Bài tham khảo Mẫu 3

Bài thơ “Mẹ và cánh đồng” của Trần Văn Lợi là một bản hòa ca mộc mạc nhưng sâu lắng về tình mẹ, tuổi thơ và quê hương. Với ngôn ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc, tác giả không chỉ khắc họa chân dung người mẹ lam lũ mà còn tái hiện tuổi thơ của người con gắn liền với ruộng đồng, bùn đất. Qua đó, bài thơ gieo vào lòng người đọc một nỗi xúc động sâu xa về sự hy sinh thầm lặng và tình thương vô bờ bến của mẹ.

Từ những dòng đầu tiên, tác giả đã vẽ nên hình ảnh người mẹ hiện lên trong sự đối lập với giấc mơ của con. Khi con nuôi dưỡng ước mơ, mẹ lại âm thầm gánh vác gian khổ, vật lộn với ruộng đồng. Câu thơ giản dị nhưng chứa đựng cả một đời hy sinh. Những hình ảnh giàu tính biểu tượng như "tát ánh trăng chống hạn", "cây lúa gầy nhễ nhại giọt phù sa" cho thấy sự gắn bó giữa mẹ và cánh đồng, giữa lao động và thiên nhiên. Mẹ hiện lên như một người chống chọi cùng đất trời để mang lại sự sống cho cây lúa và tương lai cho con.

Tuổi trẻ của mẹ không rực rỡ sắc màu mà lặng lẽ trôi qua trên những thửa ruộng. Mẹ không đếm tuổi bằng năm tháng, mà bằng hai lần gặt hái, bằng nắng hạn lại mưa giông. Thời gian với mẹ là những mùa vụ nối tiếp, là sự nối dài của nỗi nhọc nhằn và lòng kiên cường.

Cánh đồng không chỉ là nơi mẹ lao động mà còn là nơi gửi gắm những yêu thương, sự chắt chiu và niềm tin vào tương lai. Hình ảnh cái chum sành mang đậm nét văn hóa nông thôn, gợi lên không khí gia đình, sự tích trữ và tính truyền đời. Đó là những giá trị mẹ để lại – không chỉ là lúa gạo mà còn là ký ức và tinh thần tự lực.

Tuổi thơ của người con được khắc họa qua những kỷ niệm đậm chất quê. Tuổi thơ ấy tuy nghèo khó nhưng tràn đầy tiếng cười và tự do. Đó là một phần máu thịt của quê hương, là nơi con được mẹ trao cho một ngọn gió đồng, một tình thương lặng thầm nhưng bền chặt. Và khi con đi xa, chính những vết bùn non gót chân ngày đi học lại trở thành sợi dây níu kéo con về với cội nguồn.

Khổ thơ cuối như một lời tự sự thấm thía. Người con ví mình như hạt thóc mẹ đã gieo, đầy biết ơn và yêu thương. Nhưng nỗi lo hiện hữu: liệu khi con khôn lớn, mẹ có còn đó để được thấy hạnh phúc mà mẹ hằng mong? Câu hỏi ấy khiến người đọc lặng đi trong nỗi xót xa và cảm phục trước tấm lòng người mẹ.

Bài thơ “Mẹ và cánh đồng” là một khúc tâm tình tha thiết về tình mẫu tử và cội nguồn. Qua ngôn từ bình dị, hình ảnh dân dã, Trần Văn Lợi đã vẽ nên một chân dung người mẹ nông dân đẹp đẽ và thiêng liêng. Mẹ không chỉ hiện diện trong từng mùa vụ, từng gốc rạ, mà còn sống mãi trong trái tim người con và mỗi bước đi trưởng thành. Bài thơ nhắc nhở chúng ta trân trọng mẹ, trân trọng quê hương và những giá trị giản dị mà sâu sắc của cuộc sống.