Bài 14: Những ngọn núi nóng rẫy trang 68 SGK Tiếng Việt lớp 5 tập 1 Kết nối tri thức

Khởi động

Trả lời câu hỏi khởi động trang 68 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Theo em, những ngọn núi dưới đây có gì đặc biệt?

Phương pháp giải:

Em quan sát các ngọn núi trong tranh để tìm ra điều đặc biệt.

Gợi ý: Quan sát cảnh vật kết hợp với hiểu biết của bản thân về đặc điểm cảnh vật đó.

Lời giải chi tiết:

Đều là những ngọn núi rất đẹp/ lớn và phần chóp của các ngọn núi đều có một phần lõm xuống trông giống như bị cắt mất đỉnh.

Nội dung bài đọc

Bài đọc

NHỮNG NGỌN NÚI NÓNG RẪY

Nói đến núi lửa, đa số mọi người nghĩ đến một quả núi hình nón đang bốc lửa nóng rẫy. Nhưng thực tế, núi lửa không phải bao giờ cũng y như vậy. Có quả núi lửa hình nón, có quả lại hình tròn thoai thoải. Một số phun lửa, một số khác chỉ phun khói, khí hoặc các đám mây tro. Một số quả núi lửa nổ với tiếng động kinh hoàng, một số khác chỉ rít lên khe khẽ. Ngoài núi lửa trên mặt đất còn có những quả núi lửa hoạt động ngầm trong nước biển nữa.

Để hiểu núi lửa hình thành ra sao, bạn cần biết Trái Đất được tạo bởi nhiều lớp khác nhau, y hệt một củ hành khổng lồ với nhiều lớp áo.

Lớp ngoài cùng của Trái Đất là lớp vỏ rất cứng, chính là nơi mà bạn đang đi đứng nhảy nhót phía trên. Dưới lớp vỏ, có những chỗ đá bị sức nóng nung chảy thành một thứ mác-ma đặc quánh. Thứ mác-ma này giống như cháo đặc lục bục sôi ở khoảng 700 đến 1 300 độ C. Do nhiều nguyên nhân, dòng mác-ma sôi sùng sục này có thể len lên trên, xuyên qua kẽ nứt ở lớp vỏ và phun trào, tạo thành núi lửa.

Vậy là nếu mặt đất tự nhiên nứt ra và từ kẽ nứt đó trào ra một thứ đá nóng chảy, thì chắc chắn là chúng ta đang thấy một quả núi lửa đấy.

(Theo A-ni-ta Ga-nê-ri, Dương Kiều Hoa dịch)

Từ ngữ:

Mác-ma: đá nóng chảy trong lòng đất.

Câu 1

Trả lời câu hỏi 1 bài đọc trang 69 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Những đặc điểm dưới đây của núi lửa được miêu tả như thế nào? 

Phương pháp giải:

Em đọc đoạn văn đầu tiên của bài đọc để tìm câu trả lời.

Lời giải chi tiết:

- Hình dáng: hình nón, hình tròn thoai thoải.

- Hoạt động: phun lửa, phun khói, khí hoặc các đám mây tro.

- Tiếng động: nổ với tiếng động kinh hoàng, rít lên khe khẽ.

- Vị trí: trên mặt đất, ngầm trong nước biển.

Câu 2

Trả lời câu hỏi 2 bài đọc trang 69 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Vì sao Trái Đất được miêu tả "y hệt một củ hành khổng lồ"? Em nghĩ gì về hình ảnh đó?

Phương pháp giải:

Em đọc đoạn văn thứ hai của bài đọc để tìm câu trả lời.

Lời giải chi tiết:

Vì cả Trái Đất và củ hành đều có đặc điểm cấu tạo gồm nhiều lớp khác nhau.

Củ hành là một sự vật quen thuộc, vì thế hình ảnh so sánh này rất sinh động, giúp hình dung ra cấu tạo các lớp của Trái Đất một cách dễ dàng.

Câu 3

Trả lời câu hỏi 3 bài đọc trang 69 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Lớp vỏ Trái Đất và mác-ma bên dưới được miêu tả như thế nào?

Phương pháp giải:

Em đọc đoạn văn thứ ba của bài đọc để tìm câu trả lời.

Lời giải chi tiết:

– Lớp vỏ Trái Đất: rất cứng, là nơi con người đi lại, nhảy nhót, có thể nứt ra.

– Mác-ma: đá nóng chảy, đặc quánh, giống như cháo đặc sôi lục bục ở nhiệt độ 700 – 1 300 độ C.

Câu 4

Trả lời câu hỏi 4 bài đọc trang 69 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Núi lửa được hình thành ra sao?

Phương pháp giải:

Em đọc câu văn cuối cùng của đoạn văn thứ ba trong bài đọc để tìm câu trả lời.

“Do nhiều nguyên nhân, dòng mác-ma sôi sùng sục này có thể len lên trên, xuyên qua kẽ nứt ở lớp vỏ và phun trào, tạo thành núi lửa.”

Lời giải chi tiết:

Do nhiều nguyên nhân, mác-ma sôi sùng sục và len lên trên, xuyên qua kẽ nứt ở lớp vỏ và phun trào, tạo thành núi lửa.

Câu 5

Trả lời câu hỏi 5 bài đọc trang 69 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Trao đổi với bạn về các thông tin trong bài đọc theo gợi ý.

- Thông tin em đã biết

- Thông tin em thấy thú vị nhất

- Thông tin mới đối với em

- Thông tin em muốn biết thêm

Phương pháp giải:

Em dựa vào các thông tin trong bài đọc và trả lời theo gợi ý.

Lời giải chi tiết:

Thông tin em đã biết

- Núi lửa hình nón.

- Núi lửa phun lửa.

- Dưới lớp vỏ cứng của Trái Đất là mác-ma sôi sùng sục.

Thông tin mới đối với em

- Núi lửa hình tròn thoai thoải.

- Một số núi lửa ngầm dưới nước.

- Một số núi lửa phun lửa hoặc khói, khí và các đám mây tro.

- Một số núi lửa chỉ rít khe khẽ.

Thông tin em thấy thú vị nhất

Mác-ma giống như cháo đặc, sôi lục bục ở nhiệt độ 700 - 1300 độ C.

Thông tin em muốn biết thêm

Quá trình hoạt động của núi lửa: trước khi phun trào, trong khi phun trào và sau khi phun trào.

Vận dụng Câu 1

Trả lời câu hỏi 1 vận dụng trang 69 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Tìm những từ ngữ chỉ hiện tượng tự nhiên có thể gây thiệt hại nặng nề cho đời sống con người.

M: động đất,...

Phương pháp giải:

Em dựa vào hiểu biết của bản thân tìm những từ ngữ chỉ hiện tượng tự nhiên có thể gây thiệt hại nặng nề cho đời sống con người theo mẫu.

Lời giải chi tiết:

động đất, lũ lụt, bão, lốc xoáy, sóng thần, mưa đá, sương muối, núi lửa phun,...

Vận dụng Câu 2

Trả lời câu hỏi 2 vận dụng trang 69 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Trong các cặp từ ngữ dưới đây, từ quả và từ lửa nào được dùng với nghĩa gốc, từ quả và từ lửa nào được dùng với nghĩa chuyển?

a. quả núi – quả cam

b. núi lửa – ngọn lửa ước mơ

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các từ, giải nghĩa và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

- Từ quả trong quả núi được dùng với nghĩa chuyển, còn quả trong quả cam được dùng với nghĩa gốc.

Vì nghĩa gốc của từ quả là bộ phận của cây do bầu nhuỵ hoa phát triển thành, bên trong thường chứa hạt. Còn từ quả trong quả núi dùng với nghĩa chỉ từng đơn vị những vật có hình giống như quả cây.

- Từ lửa trong phun lửa được dùng với nghĩa gốc, còn lửa trong ngọn lửa ước mơ được dùng với nghĩa chuyển.

Vì nghĩa gốc của từ lửa là “nhiệt và ánh sáng phát sinh đồng thời từ vật đang cháy”, còn lửa trong ngọn lửa ước mơ là trạng thái tinh thần, tình cảm sục sôi, mạnh mẽ.