Bài 13: Từ đa nghĩa trang 65 SGK Tiếng Việt lớp 5 tập 1 Kết nối tri thức

Câu 1

Trả lời câu hỏi 1 trang 65 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Đọc đoạn thơ và các nghĩa của từ mắt rồi trả lời câu hỏi.

a. Tìm nghĩa thích hợp cho từ mắt được in đậm.

b. Trong các nghĩa của từ mắt nêu trên, nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa được phát triển từ nghĩa gốc (nghĩa chuyển)?

c. Các nghĩa trên của từ mắt có liên hệ với nhau như thế nào?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ đoạn thơ và các nghĩa của từ mắt, suy nghĩ và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a. Từ mắt ở vị trí 1 mang nghĩa chỗ lồi ra, giống hình con mắt ở một số vật.

Từ mắt ở vị trí 2, 3 mang nghĩa cơ quan để nhìn của người hay động vật.

b. Nghĩa 1 là nghĩa gốc, nghĩa 2 là nghĩa chuyển.

c. Các nghĩa trên của từ mắt giống nhau ở hình dáng của sự vật mà từ gọi tên, khác nhau ở chỗ nghĩa gốc nói đến chức năng để nhìn, nghĩa chuyển thì không nói đến chức năng đó mà chỉ nhấn mạnh nghĩa về hình dáng của sự vật.

Câu 2

Trả lời câu hỏi 2 trang 66 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Xác định nghĩa của từ biển trong những câu thơ, câu ca dao dưới đây và cho biết nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa chuyển.

a. Việt Nam đất nước ta ơi

Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn.

(Nguyễn Đình Thi)

b. Mặt trời xuống biển như hòn lửa

Sóng đã cài then, đêm sập cửa.

(Huy Cận)

c. Công cha như núi ngất trời

Nghĩa mẹ như nước ngời ngời Biển Đông.

(Ca dao)

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các câu thơ, câu ca dao để giải nghĩa từ biển và xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyển.

Lời giải chi tiết:

a. Từ biển chỉ khối lượng lớn trên một diện tích rộng. Đây là nghĩa chuyển.

b. Từ biển chỉ vùng nước mặn rộng lớn trên bề mặt Trái Đất. Đây là nghĩa gốc.

c. Từ biển chỉ phần của đại dương ở ven đất liền. Đây là nghĩa chuyển.

Ghi nhớ

Câu 3

Trả lời câu hỏi 3 trang 66 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Từ lưng trong mỗi đoạn thơ dưới đây được dùng với nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Nêu các nghĩa của từ đó.

a. Trăng tròn như quả bóng

Lơ lửng treo lưng trời.

(Nguyễn Ngọc Hưng)

b. Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ

Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.

(Nguyễn Khoa Điềm)

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các câu để giải nghĩa từ lưng, từ đó xác định nghĩa gốc hay nghĩa chuyển.

Lời giải chi tiết:

Trong câu a, từ "lưng" mang nghĩa chuyển, nghĩa đó là “ở khoảng giữa trời”.

Trong câu b, từ "lưng" ở vị trí thứ nhất mang nghĩa chuyển, nghĩa đó là “ở khoảng giữa từ chân lên đỉnh núi”; vị trí thứ 2 và thứ 3, từ "lưng" mang nghĩa gốc, nghĩa đó là “bộ phận phía sau cơ thể”.

Câu 4

Trả lời câu hỏi 4 trang 66 SGK Tiếng Việt 5 Kết nối tri thức

Chọn 1 trong 2 từ dưới đây và đặt câu để phân biệt các nghĩa của từ đó.

a. ấm

– Nghĩa 1: có nhiệt độ cao hơn mức trung bình một chút (thường mang lại cảm giác dễ chịu).

– Nghĩa 2: có tác dụng mang lại cảm giác êm dịu, dễ chịu.

b. lạnh

– Nghĩa 1: có nhiệt độ thấp hơn mức trung bình rất nhiều (thường gây cảm giác khó chịu).

– Nghĩa 2: tỏ ra không có chút tình cảm gì trong quan hệ người với người.

Phương pháp giải:

Em chọn từ và đặt câu phù hợp.

Lời giải chi tiết:

a.

- Thời tiết hôm nay ấm hơn rồi.

- Bờ vai mẹ thật ấm áp.

b.

- Thời tiết hôm nay lạnh ghê.

- Cô ấy thật lạnh lùng.