Soạn bài Nhìn về vốn văn hóa dân tộc SGK Ngữ văn 12 tập 1 Kết nối tri thức

Nội dung chính

Trước khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trước khi đọc trang 64 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Hãy chia sẻ hiểu biết của bạn về một số di tích văn hóa tiêu biểu của nước ta. Theo bạn, đặc điểm nổi bật ở những di tích ấy là gì?

Phương pháp giải:

Tìm hiểu về một số di tích văn hóa tiêu biểu, vận dụng khả năng phân tích để tìm ra đặc điểm nổi bật của di tích đó. 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Một số di tích văn hóa tiêu biểu của Việt Nam:

1. Quần thể di tích Cố đô Huế: Nơi lưu giữ những giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc độc đáo của triều đại nhà Nguyễn. 

2. Phố cổ Hội An: Khu phố cổ được bảo tồn nguyên vẹn với những ngôi nhà cổ kính, những con đường nhỏ uốn lượn. 

3. Thánh địa Mỹ Sơn: Quần thể di tích Chăm Pa với những đền tháp cổ kính, huyền bí. 

Đặc điểm nổi bật chung:

- Giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc độc đáo: Mỗi di tích đều mang trong mình những giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc riêng biệt, thể hiện sự phát triển của đất nước qua từng thời kỳ.

- Vẻ đẹp cảnh quan thiên nhiên: Nhiều di tích sở hữu cảnh quan thiên nhiên đẹp, hùng vĩ, thu hút du khách.

- Giá trị tinh thần to lớn: Các di tích văn hóa là nơi lưu giữ những giá trị tinh thần, truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Trước khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trước khi đọc trang 64 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Trong xu thế hội nhập hiện nay, vì sao người Việt Nam cần có hiểu biết về văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu về xu thế hội nhập hiện nay, dùng khả năng suy luận để trả lời câu hỏi vì sao.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Hiểu biết về văn hóa truyền thống là một việc làm cần thiết và quan trọng đối với mỗi người Việt Nam trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay. Hiểu biết về văn hóa truyền thống giúp mỗi người giữ gìn bản sắc dân tộc, tăng cường sự gắn kết cộng đồng, nâng cao vị thế quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội và giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ.

Trong khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 64 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Cách nêu vấn đề nghị luận.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ tác phẩm, chú ý các luận điểm, luận cứ được tác giả triển khai.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Cách nêu vấn đề nghị luận trong bài "Nhìn về vốn văn hóa dân tộc": Nêu trực tiếp: "Trong lúc chờ đợi... chúng tôi xin đưa ra một số nhận xét về vài ba mặt của cái vốn văn hóa dân tộc..."

Trong khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 64 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Chú ý luận điểm được nêu và cách lập luận để làm sáng tỏ luận điểm

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức Ngữ văn và khả năng phân tích vấn đề

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Luận điểm: 

+ "Giữa các dân tộc, chúng ta không thể tự hào là nền văn hóa của ta đồ sộ... đặc sắc nổi bật"

- Cách lập luận: 

+ Điểm độc đáo trong cách triển khai lập luận của tác giả Trấn Đình Hượu trong bài tiểu luận "Về vốn văn hóa dân tộc ta" thể hiện ở việc ông sử dụng phương pháp phủ định để làm nổi bật những hạn chế, thiếu hụt của vốn văn hóa dân tộc. Thay vì tập trung vào những thành tựu đã đạt được, tác giả lại nhấn mạnh vào những "cái không", những gì dân tộc ta chưa có, còn thiếu.

Trong khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 65 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Cách nói có tính khẳng định của tác giả về các nội dung được bàn luận

Phương pháp giải:

Đọc kĩ tác phẩm, tìm những câu khẳng định của tác giả về nội dung được bàn luận

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Những cách nói mang tính khẳng định của tác giả 

+ Sử dụng những từ ngữ mang tính khẳng định: Từ ngữ chỉ mức độ "có thể coi"

+ Tác giả sử dụng những dẫn chứng cụ thể

+ Sử dụng giọng điệu dứt khoát, mạnh mẽ, tư tin và chắc chắn với những điều đang nói. 

Trong khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Trong khi đọc trang 66 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Chú ý thái độ của tác giả khi bàn về văn hóa Việt Nam

Phương pháp giải:

Đọc kĩ tác phẩm, chú ý những câu văn thể hiện thái độ của tác giả.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Thái độ của tác giả trong bài viết "Bàn về vốn văn hóa dân tộc"

- Tự hào, trân trọng:

+ Tác giả thể hiện niềm tự hào về vốn văn hóa dân tộc ta, một kho tàng vô cùng phong phú và đa dạng.

+ Tác giả trân trọng những giá trị tinh thần mà vốn văn hóa dân tộc mang lại cho đời sống con người.

- Khẳng định, tin tưởng:

+ Tác giả khẳng định vai trò quan trọng của vốn văn hóa dân tộc đối với sự phát triển của đất nước.

+ Tác giả tin tưởng vào khả năng giữ gìn và phát huy vốn văn hóa dân tộc của thế hệ trẻ.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Ở văn bản này, tác giả đã nêu vấn đề nghị luận? Chỉ ra mối liên hệ giữa vấn đề đó với nhan đề của văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc trước văn bản “ Nhìn về vốn văn hóa dân tộc” , lưu ý các vấn đề được nhắc đến trong văn bản

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Vấn đề nghị luận : Vốn văn hóa dân tộc 

- Mối liên hệ giữa vấn đề đó với nhan đề của văn bản:

+ Nội dung vấn đề hoàn toàn thống nhất mới nhan đề của đoạn trích. Nhìn về là tìm hiểu, khám phá. Kết quả của việc tìm hiểu, khám phá là những nhận xét được rút ra

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Đặc điểm của văn hóa Việt Nam được tác giả khái quát bằng những luận điểm nào? Tác giả căn cứ vào đâu để khái quát như vậy?

Phương pháp giải:

Đọc trước văn bản, dựa vào các dữ liệu có sẵn trong văn bản , dựa vào cách thức nghị luận

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Một số luận điểm:

+ Chúng ta không có nền văn hoá đồ sộ, có những cống hiến lớn lao cho nhân loại, hay có những đặc sắc nổi bật.

+ Người Việt Nam coi trọng cuộc sống hiện thể.

+ Người Việt Nam ưa những gì vừa phải, chừng mực, không thích cái hoành tráng, cầu kì.

+ Tinh thần chung của nền văn hoá Việt Nam là thiết thực, linh hoạt, dung hoà.

+ Văn hoá Việt Nam là sự dung hợp giữa cái vốn có, cái riêng và tiếp thu cái bên ngoài.

Để khái quát, tác giả dựa vào biểu hiện nhiều mặt của văn hoá Việt Nam trong suốt quá trình lịch sử: tôn giáo, văn chương, âm nhạc, kiến trúc, quân sự, lối sống, giao tiếp, ứng xử, việc tiếp thu các triết thuyết Nho, Phật, Lão,...

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

“Giữa các dân tộc , chúng ta không thể tự hào là nên văn hóa của ta đồ sộ , có những cống hiến lớn lao cho nhân loại , hay có những đặc sắc nổi bật.” – luận điểm này đã được tác giả chứng minh như thế nào ? Lập luận của tác giả có sức thuyết phục không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc lại đoạn có chứa luận điểm trên , dùng khả năng thu thập thông tin để hệ thống lại các lập luận

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Luận điểm : Giữa các dân tộc, chúng ta không thể tự hào là nền văn hóa của ta đồ sộ , có những cống hiến lớn lao cho nhân loại, hay có những đặc sắc nổi bật. 

+ Ở ta thần thoại không phong phú – hay là có nhưng một thời gian nào đó đã mất hứng thú lưu truyền? 

+ Người Việt Nam không có tâm lý kiền thành, cuồng tín tôn giáo, mà cũng không say mê tranh biện triết học. 

+ Không có một ngành khoa học, kĩ thuật giả khoa học nào phát triển đến thành có truyền thống. 

+ Âm nhạc, hội họa, kiến trúc đều không phát triển đến tuyệt kĩ. 

+ Xã hội có trọng văn chương nhưng bản thân các nhà thơ cũng không ai nghĩ cuộc đời, sự nghiệp của mình là thơ ca. Chưa bao giờ trong lịch sử dân tộc , một ngành văn hóa nào đó trở thành đài danh dự, thu hút, quy tụ cả nền văn hóa. 

Lập luận của tác giả có sức thuyết phục. Vì : Tác giả đã sử dụng phép lập luận chứng minh, tác giả đưa ra các dẫn chứng cụ thể , khẳng định được sự đúng đắn của luận điểm bởi những cống hiến của dân tộc ta chưa thể coi là một nền văn hóa đồ sộ vì nền văn hóa đó chưa đem đến những cống hiến lớn lao cho nhân loại, hay có những đặc sắc nổi bật.

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Khi nghiên cứu về văn hóa Việt Nam, tác giả đã bộc lộ thái độ gì? Bạn suy nghĩ như thế nào về thái độ nghiên cứu đó?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, đi sâu vào tìm hiểu nôi tâm tác giả, vận dụng khả năng phân tích, thu thập thông tin

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Thái độ của tác giả khi nghiên cứu về văn hóa Việt Nam 

+ Tác giả có thái độ nghiên cứu nghiêm túc từ vốn hiểu biết sâu sắc về văn hóa dân tộc , tác giả đã làm rõ những mặt tích cực và tiêu cực của nền văn hóa 

+ Thái độ khách quan nhìn vấn đề theo nhiều chiều hướng, nhiều mặt khác nhau giúp vấn đề được nhìn nhận đầy đủ và toàn diện nhất. 

→ Với thái độ nghiên cứu nghiêm túc, khách quan, toàn diện tác giả Trần Đình Hượu đã cho người đọc hiểu sâu sắc bài viết của mình, tác giả đã thành công khi nghiên cứu về vốn văn hóa của dân tộc qua đó thể hiện rõ được đặc điểm của nền văn hóa dân tộc thúc đẩy chúng ta phát huy những điểm mạnh vốn có và khắc phục những hạn chế để hội nhập với thế giới trong thời đại ngày nay.

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Nêu và phân tích một số thao tác nghị luận được tác giả sử dụng nhằm tăng tính thuyết phục cho văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc tác phẩm vận dụng tri thức Ngữ văn về các thao tác lập luận.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Các thao tác nghị luận được sử dụng trong văn bản "Nhìn về vốn văn hóa dân tộc":

+ Thao tác chứng minh: Khi cần làm sáng tỏ luận điểm nền văn hoá của ta không đồ sộ, chưa có những cống hiến lớn lao cho nhân loại, thiếu những đặc sắc nổi bật, tác giả đã đưa ra bằng chứng thuộc các lĩnh vực triết học, khoa học, văn học nghệ thuật.

+ Thao tác bình luận: Sau khi nêu một thực tế, tác giả đặt câu hỏi như một cách đánh giá: “Phải chăng đó là kết quả của ý thức lâu đời về sự nhỏ yếu, về thực tế nhiều khó khăn, nhiều bất trắc?".

+ Thao tác bác bỏ: Bằng lập luận của mình, tác giả thể hiện sự không tán đồng quan điểm đề cao tầm vóc, quy mô và ảnh hưởng lớn lao của văn hoá Việt Nam từng phổ biến một thời.

+ Thao tác phân tích: Chẳng hạn ở phần 3, tác giả đã chia tách từng khía cạnh để cho thấy người Việt Nam ít tinh thần tôn giáo.

+ Thao tác giải thích: Để nói rõ người Việt Nam ít tinh thần tôn giáo, tác giả giải thích thêm: “Không phải người Việt Nam không mê tín, họ tin có linh hồn, ma quỷ, thần Phật. Nhiều người thực hành cầu cúng. Nhưng về tương lai, họ lo cho con cháu hơn là linh hồn của mình".

Nhìn chung, các thao tác nói trên được tác giả sử dụng hết sức linh hoạt, nhuần nhị, phối hợp với nhau chặt chẽ, uyển chuyển trong từng luận điểm để đạt hiệu quả lập luận tối đa.

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Theo bạn, trong bài viết, kết luận nào về văn hóa Việt Nam là quan trọng nhất? Kết luận đó gợi cho bạn những suy nghĩ gì?

Phương pháp giải:

Dùng khả năng phân tích và chiêm nghiệm về kết luận quan trọng nhất về văn hóa Việt Nam.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Kết luận quan trọng nhất của tác giả về tinh thần chung của văn hoá Việt Nam là ở câu in nghiêng trong phần cuối của đoạn trích: Tinh thần chung của văn hoá Việt Nam là thiết thực, linh hoạt, dung hoà.

Kết luận này được xem là quan trọng vì nó đã thâu tóm tất cả những luận điểm nêu bật đặc điểm của văn hoá Việt Nam mà tác giả trình bày trước đó. Có thể nói, đây là một luận điểm có sức gợi mở, có ý nghĩa định hướng cho việc đi sâu nghiên cứu từng bình diện của văn hoá dân tộc.

Kết nối đọc viết

Trả lời Câu hỏi Kết nối đọc viết trang 67 SGK Văn 12 Kết nối tri thức

Từ câu chủ đề “Trong quá trình hiện đại hóa đất nước, việc tìm hiểu truyền thống văn hóa dân tộc là rất cần thiết’, hãy viết tiếp để hoàn thành đoạn văn diễn dịch (khoảng 150 chữ)

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức và kĩ năng đã học để viết đoạn văn

Tra cứu thêm tài liệu trên internet, sách, báo,...

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Trong quá trình hiện đại hóa đất nước, việc tìm hiểu truyền thống văn hóa dân tộc là rất cần thiết. Truyền thống văn hóa dân tộc là kho tàng vô giá chứa đựng những giá trị tinh thần, đạo đức, lối sống tốt đẹp được hun đúc qua hàng ngàn năm lịch sử. Hiểu biết về văn hóa truyền thống giúp mỗi người Việt Nam ý thức được bản sắc dân tộc của mình, từ đó có ý thức giữ gìn và phát huy những giá trị tốt đẹp, tránh bị đồng hóa bởi các nền văn hóa khác. Truyền thống văn hóa dân tộc là nền tảng tinh thần cho sự phát triển của xã hội. Giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc góp phần xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh. Mỗi người cần ý thức được trách nhiệm của bản thân trong việc giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc. Tóm lại, trong quá trình hiện đại hóa đất nước, việc tìm hiểu truyền thống văn hóa dân tộc là rất cần thiết. Mỗi người cần ý thức được trách nhiệm của bản thân trong việc giữ gìn và phát huy những giá trị tốt đẹp của dân tộc.

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Nhìn về vốn văn hóa dân tộc (Trần Đình Hượu)