Soạn bài Hai đứa trẻ SGK Ngữ văn 12 tập 1 Chân trời sáng tạo

Khi chờ đợi một điều gì đó quan trọng với bản thân, em thường có tâm trạng hồi hộp, háo hức, hay suy nghĩ về điều đó.

Khi chờ đợi một điều gì đó quan trọng với bản thân, tôi thường có những tâm trạng và cảm xúc sau:

1. Lo lắng:

-Lo lắng về việc liệu mình có đạt được điều mong muốn hay không.

-Lo lắng về những rủi ro, thử thách có thể xảy ra.

-Lo lắng về việc mình có đủ khả năng để thực hiện hay không.

2. Mong chờ:

-Mong chờ từng giây phút để điều đó đến.

-Mong chờ được trải nghiệm những điều mới mẻ, thú vị.

-Mong chờ được đạt được thành công và hạnh phúc.

3. Hy vọng:

-Hy vọng vào một kết quả tốt đẹp.

-Hy vọng vào khả năng của bản thân.

-Hy vọng vào sự may mắn và thành công.

4. Bồn chồn:

-Bồn chồn, không thể tập trung vào việc khác.

-Hay suy nghĩ, tưởng tượng về điều mình mong chờ.

-Cảm giác thời gian trôi qua thật chậm chạp.

5. Tuyệt vọng:

-Nếu chờ đợi quá lâu mà không có kết quả, tôi sẽ cảm thấy thất vọng, chán nản.

-Bắt đầu nghi ngờ khả năng của bản thân và đặt câu hỏi về giá trị của điều mình mong chờ.

-Có thể cảm thấy buồn bã, mất niềm tin vào bản thân và cuộc sống.

Từ ngữ, hình ảnh miêu tả cảnh hoàng hôn: tiếng trống thu không, phương tây dỏ rực như lửa cháy, những đám mây hồng như hòn than sắp tàn, tiếng ếch nhái kêu, tiếng muỗi vo ve,…

Chi tiết này cho thấy việc buôn bán của người dân phố huyện rất ế ẩm, khó khăn, ít người mua hàng.

Cảnh buôn bán nơi phố huyện bé nhỏ diễn ra lặp lại không có hồi kết, gợi nên một cuộc sống lam lũ, cơ cực của người dân nơi đây.

Nhân vật Liên là người con gái lớn và đảm đang.

Liên dù tuổi còn nhỏ nhưng rất đảm đang, ra dáng một người chị. Liên còn là người có tấm lòng đầy tình thương khi cô động lòng thương với những đứa trẻ con nghèo ở ven chợ.

Bầu trời đêm và không gian phố huyện trong đoạn này được miêu tả qua điểm nhìn của người kể chuyện.

Khi đoàn tàu đến, Liên và An có tâm trạng:

+ Liên vội đánh thức An như sợ bỏ qua một điều quý giá

+ Liên quan sát và chiêm ngưỡng “các toa đèn sáng trưng, chiếu cả xuống đường”. Liên xúc động “lặng theo mơ tưởng về “Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo”.

+ Khi ngắm nhìn những đoàn tàu vụt qua phố huyện, Liên như được sống trong một thế giới mới tươi đẹp và sôi động hơn.

1. Khi đoàn tàu sắp đến:

-Lòng nôn nao, háo hức:

+Hai chị em ngóng ra sân ga, mong chờ đoàn tàu.

+Liên tưởng tượng về những điều mới mẻ, thú vị ở “phố thị xa hoa”.

-Sự tò mò, pha chút sợ hãi:

+Âm thanh và ánh sáng của đoàn tàu tạo cảm giác choáng ngợp.

+Chị em Liên chưa bao giờ được nhìn thấy cảnh tượng này.

2. Khi đoàn tàu đi qua:

-Sự say mê, ngưỡng mộ:

+Hai chị em say mê nhìn ngắm đoàn tàu.

+Hình ảnh “những toa đèn rực rỡ” như một thế giới khác.

-Nỗi buồn man mác, tiếc nuối:

+Khi đoàn tàu đi qua, hai chị em cảm thấy buồn bã.

+Nỗi buồn về cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán của mình.

+Nỗi khao khát được thoát khỏi cuộc sống hiện tại.

3. Sau khi đoàn tàu đi qua:

-Trở lại với thực tại:

+Hai chị em lại lang thang trên phố.

+Cuộc sống của họ vẫn vậy, không có gì thay đổi.

-Nỗi buồn vẫn còn đó:

+Nỗi buồn về cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán.

+Nỗi buồn về những ước mơ không thể thực hiện.

- Tóm tắt:

Truyện ngắn Hai đứa trẻ là văn bản kể về hai nhân vật Liên và An cùng những người dân trong một phố huyện nghèo. Liên và An đã từng có một cuộc sống đầy đủ vui vẻ ở Hà Nội. Do bố mất việc, gia đình sa sút,  hai đứa trẻ phải về sống nơi phố huyện - một cuộc sống nghèo khổ, đơn điệu. Hai chị em được mẹ giao cho trông cửa hàng tạp hóa nhỏ bên bến tàu của huyện. Trong một buổi chiều tà, Liên cảm thấy nơi đây buồn tẻ, chị ngắm nhìn những đứa trẻ con đi nhặt nhạnh những đồ thừa. Nhìn cuộc sống tàn lụi của chị Tí, bác Siêu, vợ chồng bác Xẩm xung quanh. Thế nhưng chừng ấy người sống trong bóng tối vẫn hy vọng cái gì đó tươi sáng hơn. Mong ước ấy vẫn được thể hiện qua sự mong đợi chuyến tàu đêm chạy qua phố huyện của cả hai chị em và những người buôn bán về đêm. Nhưng chỉ thoáng qua đó, đoàn tàu rầm rộ đi tới, chẳng được bao lâu lại vụt qua và chỉ còn lại đêm khuya - đêm ở trong phố, tịch mịch và đầy bóng tối.

- Đặc điểm về cách xây dựng cốt truyện: truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam là truyện không có cốt truyện Hai đứa trẻ đúng là rất tiêu biểu cho loại “truyện không có truyện”. Bởi lẽ, cốt truyện chỉ là cảnh một buổi chiều tối ở một phố huyện nghèo nàn, tăm tối, với tiếng trống thu không, cảnh chợ chiều hiu hắt, với một chõng hàng nước, một gánh hàng phở, một gia đình bác xẩm ê a, một bà già điên uống rượu cười sằng sặc và hai chị em cô hàng xén Liên, An cố thức chờ chuyên tàu đêm đi qua... Chỉ có vậy thôi, chẳng có tình huống gây cấn, éo le cũng không có mâu thuẫn xung đột, truyện không có xung đột, không có biến cố nó chỉ là diễn biến thời gian.

* Tóm tắt:

Hai chị em Liên và An sống ở một phố huyện nghèo. Buổi chiều tối, hai chị em dọn hàng tạp hóa và ngóng ra sân ga chờ đợi đoàn tàu đi qua. Khi đoàn tàu đến, hai chị em say mê nhìn ngắm những toa đèn rực rỡ. Sau khi đoàn tàu đi qua, hai chị em lại lang thang trên phố và trò chuyện về cuộc sống của mình. Hai chị em nhớ về Hà Nội và khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán nơi đây. Hai chị em trở về nhà khi màn đêm đã buông xuống. Nỗi buồn và sự bế tắc vẫn còn đó, nhưng hai chị em vẫn hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn.

* Đặc điểm cách xây dựng cốt truyện trong Hai đứa trẻ:

-Cốt truyện đơn giản, không có nhiều tình tiết:

+Câu chuyện xoay quanh cuộc sống của hai chị em Liên và An trong một ngày.

+Các sự kiện diễn ra theo trình tự thời gian.

-Sử dụng nhiều chi tiết miêu tả:

+Tác giả miêu tả khung cảnh thiên nhiên, phố huyện và tâm trạng nhân vật một cách tỉ mỉ.

+Các chi tiết miêu tả tạo nên bầu không khí buồn bã, tẻ nhạt của câu chuyện.

-Sử dụng điểm nhìn của nhân vật "tôi":

+Câu chuyện được kể qua lời của nhân vật "tôi" - một người khách trọ.

+Điểm nhìn này giúp cho người đọc hiểu rõ hơn tâm trạng và cảm xúc của hai chị em Liên.

-Kết thúc mở:

+Câu chuyện không có kết thúc rõ ràng.

+Người đọc tự suy ngẫm về số phận của hai chị em Liên và tương lai của họ.

- Bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian tuyến tính (trước – sau). Theo đó truyện ngắn Hai đứa trẻ có thể phần làm ba cảnh: Cảnh chiều xuống (chợ tàn), cảnh đêm về và cảnh đêm khuya.

- Toàn bộ bức tranh phố huyện được nhìn qua tâm trạng của cô bé Liên, một cô bé đảm đang, tốt bụng với một tâm hồn đa cảm. Điều này đã làm nên chất trữ tình cho chuyện. Tâm trạng của Liên được miêu tả gắn liền với không gian phố huyện: Buồn man mác, mơ hồ khó hiểu trước bức tranh cuộc sống nghèo phố huyện lúc chiều xuống; buồn khắc khoải trong cảnh chờ đợi một điều gì tốt đẹp hơn; buồn thấm thía khi chuyến tàu đi qua.

Bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian tuyến tính (trước – sau). Theo đó truyện ngắn Hai đứa trẻ có thể phần làm ba cảnh: Cảnh chiều xuống (chợ tàn), cảnh đêm về và cảnh đêm khuya. 

- Cảnh chiều xuống (đoạn 1, 2 ): Trong đoạn này nhà văn tập trung miêu tả cảnh chợ tàn nơi phố huyện, một phiên chợ nghèo của một vùng quê nghèo. 

- Cảnh đêm về (đoạn 3) miêu tả phố huyện đêm về với một số hoạt động bán hàng, trò chuyện của các cư dân phố huyện. 

- Cảnh đêm khuya (đoạn 4, 5) tái hiện lại cảnh đoàn tàu đến và không gian tĩnh lặng của phố huyện khi con tàu đi qua. 

=>  Ý nghĩa của việc miêu tả bức tranh phố huyện:

-Thể hiện hiện thực cuộc sống của người dân phố huyện:

+Nghèo khổ, tẻ nhạt, buồn chán.

+Không có hy vọng về một tương lai tươi sáng.

-Bộc lộ tâm trạng và cảm xúc của nhân vật "tôi":

+Nỗi buồn, sự đồng cảm với số phận của người dân phố huyện.

+Khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán.

- Ngôi kể: Ngôi thứ 3

- Điểm nhìn: Điểm nhìn trần thuật được đặt vào Liên.

-Tác dụng: Khiến cho tác giả có thể đi sâu khai thác tâm trạng và cảm xúc, sự biến đổi tinh tế trong suy nghĩ của nhân vật.

- Ngôi kể trong truyện là ngôi thứ ba.

- Điểm nhìn trần thuật được đặt vào nhân vật Liên – một cô bé giàu lòng trắc ẩn và rất tinh tế. Việc đặt điểm nhìn trần thuật vào nhân vật ấy khiến cho tác giả có thể đi sâu khai thác tâm lí nhân vật.

a. Một số câu văn, đoạn văn sử dụng kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm:

- Liên khẽ quạt cho An, vuốt lại mái tóc tơ… cảm giác mơ hồ không hiểu.

- Liên cầm tay em không đáp … mênh mang và yên lặng.

→ Liên và An thức để bán hàng, để được nhìn chuyến tàu đêm đi qua hoạt động cuối cùng của đêm khuya. Nỗi buồn thấm thía trước cảnh ngày tàn và những kiếp người tàn tạ: Thương những đứa trẻ nhà nghèo nhưng không có tiền mà cho chúng. Xót thương mẹ con chị Tí: ngày mò cua bắt tép, tối dọn cái hàng nước chè tươi chả kiếm được bao nhiêu, xót thương bà cụ Thi điên.

b. Một số hình ảnh, chi tiết xuất hiện nhiefu lần trong văn bản:

- Hình ảnh phố huyện

- Hình ảnh đoàn tàu

- Hình ảnh con người ở phố huyện

→ Nhịp sống buồn tẻ, tù đọng của phố huyện từ chiều tàn đi vào đêm khuya. Tất cả được thể hiện ra qua cái nhìn xót xa, thương cảm của tác giả.

a,

Ví dụ 1: "Hai chị em nhìn nhau, không nói. Lòng hai chị em đều buồn rười rượi. Chúng nhớ về Hà Nội, nhớ về những ngày còn thơ ấu. Chúng khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán nơi đây."

=> Ý nghĩa:

-Thể hiện tâm trạng và cảm xúc của hai chị em Liên:

+Buồn bã, tẻ nhạt, khao khát được thoát khỏi cuộc sống hiện tại.

-Bộc lộ sự đồng cảm của tác giả với số phận của người dân phố huyện:

+Nghèo khổ, tẻ nhạt, không có hy vọng.

b,

Ví dụ 1:

Hình ảnh đoàn tàu: Biểu tượng cho một thế giới khác, một cuộc sống khác.

Ý nghĩa: Thể hiện ước mơ, khát vọng của hai chị em Liên về một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Ví dụ 2:

Chi tiết tiếng ếch nhái: Biểu tượng cho sự vắng vẻ, tĩnh lặng của phố huyện.

Ý nghĩa: Thể hiện bầu không khí buồn bã, tẻ nhạt của cuộc sống nơi đây.

- Truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam có sự kết hợp giứa phong cách hiện thực và phong cách lãng mạn.

+ Bút pháp hiện thực: Cuộc sống nơi phố huyện nghèo

+ Bút pháp lãng mạng: Cảnh đợi tàu và ý nghĩa

Phong cách lãng mạn vì:

-Thể hiện qua cách miêu tả cảnh vật:

+Cảnh vật được miêu tả qua lăng kính của nhân vật "tôi" với những cảm xúc và suy nghĩ tinh tế.

+Cảnh vật thiên nhiên được miêu tả đan xen với tâm trạng của nhân vật, tạo nên sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên.

-Thể hiện qua cách miêu tả tâm trạng nhân vật:

-Tâm trạng nhân vật được miêu tả một cách, tinh tế.

-Tác giả sử dụng nhiều biện pháp tu từ để thể hiện tâm trạng nhân vật như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa.

-Thể hiện qua giọng điệu của tác phẩm:

+Giọng điệu của tác phẩm nhẹ nhàng, buồn man mác, thể hiện sự đồng cảm với số phận của người dân phố huyện.

 Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức ở người đọc những điều sâu xa, tốt đẹp trong tư tưởng tình cảm vì: Qua diễn biến nội tâm của nhân vật, nhà văn đã thể hiện thật sâu sắc tấn bi kịch tinh thần của những con người nhỏ bé. Những kiếp người vô danh nơi phố huyện nhỏ ấy rất dễ bị xã hội lãng quên. Tâm trạng của Liên cũng là tâm trạng chung của bao người đang phải sống trong bế tắc của những thân phận nhỏ bé, nghèo hèn. Nhà văn đã thể hiện một niềm cảm thông sâu sắc và tình thương yêu đối với những người không may mắn ấy.

Đối với tôi, Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức như vậy vì:

1. Đánh thức lòng thương cảm với những kiếp người bất hạnh:

Truyện vẽ nên bức tranh chân thực về cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán của người dân phố huyện nghèo. Qua đó, tác giả thể hiện lòng thương cảm sâu sắc với những kiếp người bất hạnh:

-Hai chị em Liên: Chịu cảnh mồ côi cha mẹ, sống quẩn quanh trong cuộc sống tẻ nhạt, không có hy vọng về một tương lai tươi sáng.

-Bà cụ Thi: Bán phở đêm, già yếu, cô đơn, phải chắt chiu từng đồng để kiếm sống.

-Chú Tư: Bán phở gánh, lam lũ, vất vả.

2. Đánh thức khát vọng về một cuộc sống tốt đẹp:

Tuy sống trong cảnh ngộ éo le, nhưng hai chị em Liên vẫn giữ gìn được những phẩm chất tốt đẹp:

-Tình yêu thương, đùm bọc lẫn nhau: Hai chị em luôn quan tâm, chăm sóc nhau.

-Niềm khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt: Hình ảnh đoàn tàu đi qua như một biểu tượng cho một thế giới khác, khơi dậy trong hai chị em niềm hy vọng về một cuộc sống tốt đẹp hơn.

3. Đánh thức niềm tin vào con người:

Tác phẩm thể hiện niềm tin vào bản chất tốt đẹp của con người:

-Hai chị em Liên: Tuy sống trong cảnh nghèo khổ, nhưng vẫn giữ gìn được phẩm chất tốt đẹp: hiền lành, nhân hậu.

-Bà cụ Thi: Già yếu, cô đơn, nhưng vẫn cưu mang, giúp đỡ những người xung quanh.

Lí giải:

- Phong cách sáng tác Thạch Lam:

+ Sáng tác thường hướng vào cuộc sống cơ cực của những người dân thành thị nghèo và vẻ đẹp nên thơ của cuộc sống thường nhật.

+ Cốt truyện đơn giản hoặc không có cốt truyện.

+ Thạch Lam đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật.

+ Có sự hòa quyện tuyệt vời giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn, tự sự và trữ tình.

- Phong cách sáng tác Vũ Trọng Phụng:

+ Giọng văn trào phùng, châm biếm.

+ Lột tả cuộc sống hiện thực, cùng với đó là tinh thần phê phán những thói hư tật xấu của xã hội.

+ Thể hiện sự tình cảm, sự nhân ái đối với con người.

- Phong cách sáng tác Nam Cao:

+ Đi sâu vào khai thác đời sống nội tâm, tinh thần của nhân vật

+ Đề cao tư tưởng: Quan tâm tới đời sống tinh thần của con người, luôn hứng thú khám phá “con người trong con người”.

+ Thường viết về những cái nhỏ nhặt nhưng lại mang ý nghĩa triết lí sâu sắc.