Soạn bài Viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm kí SGK Ngữ văn 12 tập 1 Cánh diều

Chuẩn bị

Trả lời Câu hỏi Chuẩn bị trang 102 SGK Văn 12 Cánh diều

- Đọc kĩ đề bài và xác định các vấn đề đặt ra trong đề bài

- Đọc lại hai đoạn trích Nhật kí Đặng Thùy Trâm và Một lít nước mắt. Tìm và ghi lại những chi tiết liên quan đến sự kiện, miêu tả, nghị luận trữ tình trong hai đoạn trích của hai tác giả

- Đọc kĩ các yêu cầu khi viết bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm văn học đã nêu ở Bài 1, phần Viết, mục 1.1 (trang 35-36) và nội dung phần Kiến thức ngữ văn về tính phi hư cấu và một số thủ pháp nghệ thuật trong nhật kí, phóng sự, hồi kí (trang 81- 82)

Phương pháp giải:

Đọc lại phần định hướng và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Các vấn đề đặt ra trong đề bài:

- Đối tượng so sánh: Nghệ thuật trần thuật

- Phạm vi so sánh: Hai đoạn trích “ Nhật kí Đặng Thùy Trâm” ( Đặng Thùy Trâm) và “ Một lít nước mắt” ( Ki-tô A-ya)

- Những chi tiết liên quan đến sự kiện, miêu tả, nghị luận trữ tình trong hai đoạn trích của hai tác giả

a. Đoạn trích Nhật kí Đặng Thùy Trâm:

- Sự kiện: 20/7/1968; 1/1/1970; 19/5/1970

- Miêu tả:

+ Những ngày công tác bận dồn dập, thương nặng, người ít

+ Vô cùng vất vả và còn nhiều khó khăn trong công việc

+ Đôi mắt người thương binh hôm nào đau nhức tưởng như bỏ hôm nay sáng lên một phần

+ Tuổi trẻ của mình đã thấm đượm mồ hôi, nước mắt, máu xương của những người đang sống và đã chết

+ Mỗi lời nói của mẹ thấm nặng yêu thương như những dòng máu chảy về trái tim khao khát nhớ thương của con

+ ……

- Nghị luận:

+ “Ai lại không tha thiết với mùa xuân, ai lại không muốn cái sáng ngời trong đôi mắt và trên đôi môi căng mọng khi cuộc đời còn ở tuổi hai mươi?”

+ “Nhưng… tuổi hai mươi của thời đại này đã phải dẹp những lại những ước mơ hạnh phúc họ đang có…”

b. Đoạn trích Một lít nước mắt:

- Sự kiện: năm lớp mười hai, Aya phát hiện mình không thể đi được nữa. 

- Miêu tả: 

+ Khi thức dậy vào buổi sáng, mình thấy đáng sợ hơn buổi tối khi phải ngủ một mình

+ Khi cơ thể cứng đờ vì mệt mỏi, mình thậm chí còn mất nhiều thời gian hơn

+ Nhưng sau vài ngày thì bắt đầu cảm thấy ê ẩm khắp các vết bầm trên vai và cánh tay

+ Mình thì đang biết đi bỗng chuyển sang bòm giờ gần như là ngồi cả ngày, cứ như mình bị thoái hóa vậy

+ Nếu cứ khóc thì những nếp nhăn trên mặt và mắt sẽ khiến khuôn mặt mình xấu xí.

+….

- Nghị luận:

+ “Mình phải hít thở và tiếp tục sống, bởi mình không thể chết, chẳng có cách nào khác. Thật đáng sợ..”

Thực hành viết

Trả lời Câu hỏi Thực hành viết trang 102 SGK Văn 12 Cánh diều

Hãy so sánh nghệ thuật trần thuật của các tác giả qua hai đoạn trích “ Nhật kí Đặng Thùy Trâm” ( Đặng Thùy Trâm) và “ Một lít nước mắt” ( Ki-tô A-ya)

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức và kĩ năng đã học

Lời giải chi tiết:

"Nhật ký Đặng Thùy Trâm" của Đặng Thùy Trâm và "Một lít nước mắt" của Ki-tô A-ya đều là những tác phẩm nổi tiếng được viết dưới dạng nhật ký, mỗi tác phẩm mang một đặc trưng nghệ thuật trần thuật riêng biệt phản ánh cuộc sống và tâm trạng của tác giả. Qua việc so sánh hai tác phẩm, chúng ta có thể thấy được sự khác biệt trong nghệ thuật trần thuật, từ đó hiểu rõ hơn về tâm tư, nguyện vọng và hoàn cảnh của từng tác giả.

Bối cảnh và ngữ cảnh của hai tác phẩm mang đến cho người đọc hai góc nhìn khác nhau về cuộc sống và thời đại. "Nhật ký Đặng Thùy Trâm" được viết trong bối cảnh chiến tranh Việt Nam, khi tác giả Đặng Thùy Trâm là một bác sĩ trẻ, đối mặt với những khó khăn và hiểm nguy nơi chiến trường. Tâm trạng của tác giả được thể hiện qua từng trang nhật ký, đầy lòng quyết tâm, hy sinh và tinh thần lạc quan dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt. Ngược lại, "Một lít nước mắt" của Ki-tô A-ya diễn ra trong bối cảnh hiện đại tại Nhật Bản, kể về cuộc sống của một nữ sinh mắc bệnh thoái hóa não. Tác giả bộc lộ những cảm xúc đau khổ, cô đơn nhưng luôn giữ vững hy vọng và nỗ lực sống.

Phong cách trần thuật của hai tác phẩm cũng khác nhau rõ rệt. "Nhật ký Đặng Thùy Trâm" sử dụng giọng văn trang trọng, lạc quan, mang đậm tinh thần chiến đấu và cống hiến. Đặng Thùy Trâm kể về công việc, những khó khăn hàng ngày tại chiến trường, đồng thời thể hiện suy nghĩ và cảm xúc về tương lai, tình yêu và trách nhiệm với đất nước. Mục đích của tác giả là truyền tải tinh thần yêu nước, khích lệ đồng đội và các thế hệ sau noi gương. Trong khi đó, "Một lít nước mắt" sử dụng giọng văn chân thật, xúc động, đôi khi buồn bã và đầy cảm xúc. Ki-tô A-ya tập trung vào những cảm nhận cá nhân, cảm xúc và suy nghĩ hàng ngày khi đối mặt với căn bệnh. Mục đích của tác giả là truyền tải thông điệp về sự kiên cường, tình yêu thương gia đình, và ý chí sống mạnh mẽ dù trong hoàn cảnh khó khăn.

Tác động cảm xúc của hai tác phẩm cũng khác nhau. "Nhật ký Đặng Thùy Trâm" mang đến cho người đọc cảm xúc về sự hy sinh, lòng yêu nước và tinh thần lạc quan. Tác phẩm gây ấn tượng mạnh mẽ về tinh thần chiến đấu, sự hy sinh cao cả, tạo nên lòng tự hào và khích lệ thế hệ trẻ noi gương. Ngược lại, "Một lít nước mắt" gây xúc động sâu sắc về tình yêu thương gia đình, sự kiên cường trước bệnh tật, khích lệ người đọc về ý chí sống và lòng biết ơn đối với cuộc sống.

Cách sử dụng ngôn từ của hai tác giả cũng khác biệt. "Nhật ký Đặng Thùy Trâm" sử dụng ngôn từ mạnh mẽ, đầy nhiệt huyết, thể hiện quyết tâm và tinh thần chiến đấu. Tác giả miêu tả chi tiết về cảnh chiến trường, công việc và những khó khăn, nhưng luôn lạc quan và tin tưởng vào tương lai. Trong khi đó, "Một lít nước mắt" sử dụng ngôn từ giản dị, chân thật, mang tính cá nhân và cảm xúc mạnh mẽ. Tác giả miêu tả chi tiết về những khó khăn hàng ngày, nỗi đau và cảm xúc cá nhân, luôn xen lẫn hy vọng và tình yêu thương.

Có thể thấy, cả hai tác phẩm đều mang lại những cảm xúc và suy nghĩ sâu sắc cho người đọc. "Nhật ký Đặng Thùy Trâm" là biểu tượng của tinh thần yêu nước, sự hy sinh và lòng kiên cường của thế hệ trẻ Việt Nam trong chiến tranh, trong khi "Một lít nước mắt" là câu chuyện cảm động về nghị lực sống, sự kiên cường và tình yêu thương gia đình trong hoàn cảnh khó khăn. Mỗi tác phẩm đều có những giá trị riêng và đều là những bài học quý giá về cuộc sống, ý chí và tinh thần nhân văn cao đẹp.

Bài tập

Trả lời Câu hỏi Bài tập viết trang 103 SGK Văn 12 Cánh diều

Đọc đoạn văn sau đây và cho biết người viết đã phối hợp những thao tác lập luận nào. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn văn

Đọc lại kiến thức về các thao tác lập luận

Lời giải chi tiết:

Người viết đã phối hợp những thao tác lập luận:

- Thao tác lập luận so sánh: so sánh nhật kí An- nơ Phrăng với nhật kí của Trâm để tìm ra điểm tương đồng và khác biệt

- Thao tác lập luận bình luận: người viết trình bày những quan điểm của mình về vấn đề qua các chi tiết: “Tôi tin rằng”, “Tôi muốn nhấn mạnh là”, “nhưng tôi nghĩ…”; “Và rằng bác sĩ Trâm, mặc dù cô ấy đã căm thù sôi sục người Mỹ hiếu chiến, nhưng chung quy… vô cùng khắc nghiệt”

- Thao tác lập luận phân tích : phân tích nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt của hai cuốn nhật kí

- Thao tác lập luận chứng minh: đưa ra lý do vì sao người Mỹ dễ thông cảm với cuốn nhật kí của An- nơ Phrăng: “ vì phát xít Đức đã từng là kẻ thù của chúng tôi và họ đã gây ra những cuộc tàn sát kinh khủng nhất trong lịch sử”