Soạn bài Đàn ghi ta của Lor - ca SGK Ngữ văn 12 tập 2 Cánh diều

Nội dung chính

Chuẩn bị

Trả lời Câu hỏi Chuẩn bị trang 66 SGK Văn 12 Cánh diều

Tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Thanh Thảo và nhà thơ, nhạc sĩ nổi tiếng Tây Ban Nha Phê-đê-ri-cô Gác-xi-a Lor-ca

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Tác giả Thanh Thảo: 

+ Ông sinh năm 1946, tên khai sinh là Hồ Thành Công.

+ Quê quán: huyện Mộ Đức – tỉnh Quảng Ngãi

+ Thanh Thảo là 1 trong những gương mặt tiêu biểu cho các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ.  

+ Năm 2001, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. 

+ Các sáng tác của ông: “Những người đi biển” (1977), “Dấu chân qua trảng cỏ” (1980), “Những ngọn sóng mặt trời” (1994), “Khối vuông ru – bích” (1985),…

+ Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại. 

+ Ông luôn nỗ lực cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm, tìm kiếm những cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, xóa bỏ mọi ràng buộc, khuôn sáo bằng nhịp điệu bất thường để mở đường cho một cơ chế liên tưởng phóng khoáng nhằm đem đến cho thơ một mĩ cảm hiện đại với hệ thống thi ảnh và ngôn từ mới mẻ. 

- Nhà thơ, nhạc sĩ nổi tiếng Tây Ban Nha Phê-đê-ri-cô Gác-xi-a Lor-ca 

+ Ông sinh ngày 5/6/1898

+ Ông là nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ nổi tiếng người Tây Ban Nha, người có khát vọng tự do và cách tân nghệ thuật mãnh liệt, bị chính quyền phản động thân phát xít bắt giam và giết hại.

+ Ở Việt Nam, ông được biết đến như một nhạc công guitar nổi tiếng qua bài "Đàn ghi-ta của Lorca" của Thanh Thảo. 

+ Các sáng tác của ông bao gồm các bài thơ như Libro de poemas (Sách thơ, 1921), Diván del Tamarit (1936),.. và kịch như Mariana Pineda (1927), El público (Công chúng, 1931),…

Trong khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Cánh diều

Đặc điểm của tiếng đàn có gì khác thường?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Tác giả đã ví tiếng đàn là “những tiếng đàn bọt nước”. Tiếng đàn không chỉ gợi ra sự nghiệp nghệ thuật mang nhiều giá trị của Lor-ca mà còn mang tiếng lòng của người nghệ sĩ, gửi gắm lại cho các thế hệ sau này. Hình ảnh “bọt nước” là một hình ảnh hết sức đặc sắc, tượng trưng cho cái đẹp lung linh, gợi sự tồn tại mong manh, tan biến vào mênh mông.

Trong khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Cánh diều

Chú ý hình tượng Lor-ca trong tưởng tượng của nhà thơ.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Trong không gian phóng khoáng, tự do, Lorca hiện lên thật đẹp. Tác giả sử dụng cụm từ “bỗng kinh hoàng” cho thấy sự hốt hoảng, không thể tin rằng Lorca đã bị cái xấu, cái tàn ác hãm hại bằng giọng căm phẫn, thương xót đến tận cùng.

Hình ảnh người nghệ sĩ Lorca đáng thương được miêu tả trong thời kì chế độ phát xít tàn bạo, độc đoán. Sự hi sinh của Lorca không phải là sự thất bại, mà kẻ thất bại chính là chế độ phát-xít cùng bè lũ của chúng. Bởi chúng chỉ có thể hủy diệt được phần thân xác của Lor-ca nhưng không thể hủy diệt được sức sống của anh.

Trong khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Cánh diều

Lor-ca hiện lên như thế nào qua tiếng đàn?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Điệp khúc tiếng ghi ta vang lên liên hồi nhưng mỗi âm điệu lại mang ý nghĩa riêng biệt của nó: 

+ Tiếng ghi ta nâu – bầu trời cô gái ấy: Tiếng ghi ta vang lên khúc ca về tình yêu của Lor-ca dành cho quê hương, nghệ thuật, con người, lý tưởng,…

+  Tiếng ghi ta lá xanh biết mấy – Tiếng ghi ta tràn bọt nước vỡ tan: Tiếng ghi ta vang lên khúc ca về vẻ đẹp cũng như nỗi đau của Lorca. 

+ Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy: Cái chết bi thảm, đau đớn của nghệ thuật, thể hiện sự phẫn uất với chế độ phát xít độc tài và sự thương xót với người nghệ sĩ.

Điệp khúc “tiếng ghi ta” đều đặn vang lên 4 lần trong nhịp thở dồn dập, gửi gắm những tình cảm, tâm sự, nỗi niềm chất chứa của Lor-ca.

Trong khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Trong khi đọc trang 67 SGK Văn 12 Cánh diều

Xem chú thích và suy luận về ý nghĩa của hình ảnh “Lorca bơi sang ngang” 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

“Bơi” là hành động để tồn tại và khẳng định sự tồn tại trên dòng sông, “bơi sang ngang” là không bị cuốn đi và không muốn buông trôi theo dòng nước - phải chống chọi với sức băng cuốn của sóng nước song cũng thể hiện rõ tư thế đứng cao hơn mọi sự chảy trôi thông thường. 

Trong khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Trong khi đọc trang 68 SGK Văn 12 Cánh diều

Hành động của Lor-ca tượng trưng cho điều gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

+ “Bơi sang ngang” thể hiện rõ tư thế đứng cao hơn mọi sự chảy trôi thông thường; bơi bằng và trên chiếc “ghita màu bạc” là dùng cây đàn ghita chở tải sự sống của mình vượt lên mọi sự băng hoại, chảy trôi. 

+ Dòng tưởng tượng tiếp tục trào dâng mạnh mẽ về sự sống bất diệt và niềm kiêu hãnh của Lorca: “lá bùa cô gái Digan” là vật có phép thiêng để trừ tà và tránh tai hoạ. Ném “lá bùa” vào “xoáy nước” là sẵn sàng đối mặt với hiểm hoạ và định mệnh trong cuộc đời- hành động làm bật lên tư thế đầy kiêu hãnh.

+   “Ném trái tim” lại là sự dâng hiến trọn vẹn trong thanh thản và vô tư những rung cảm trong sáng, chân thành và thiêng liêng nhất của chính mình- hành động làm bật lên sự cao cả của tấm lòng, sự cao thượng trong tình cảm.

🡪 Lần thứ nhất là hành động của một hiệp sĩ dám coi khinh cái chết bởi cái chết do kẻ thù gây ra cũng không thể ngăn cản tư tưởng, tâm hồn Lorca hòa vào sự sống bất tử của nhân dân. Lần thứ hai là hành động của một nghệ sĩ sẵn sàng và tự nguyện dâng trọn tâm hồn mình cho cuộc đời để ra đi trong yên lặng. Chính sự dâng hiến vô tư và tự nguyện ấy đã khiến tiếng đàn ghita của Lorca ngân vang bất diệt không chỉ bằng âm thanh mà còn bằng cả dư âm.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 68 SGK Văn 12 Cánh diều

Bài thơ có đặc điểm gì đáng chú ý về hình thức của các dòng thơ, câu thơ, đoạn thơ?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản 

Chú ý các đặc điểm hình thức của bài thơ

Lời giải chi tiết:

Cách 1

+ Đoạn thơ được viết theo thể thơ tự do, không có sự gieo vần giữa các câu thơ với nhau.

+ Câu thơ tự do, tự động ngắt nghỉ theo dòng chảy đứt đoạn của vô thức, không theo bất cứ trật tự cú pháp thông thường nào.

+ Những câu thơ không viết hoa đầu dòng tạo mạch thơ liên tục, xâu chuỗi với nhau để kết nối các biểu tượng vốn rời rạc và đầy sức ám ảnh.

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 68 SGK Văn 12 Cánh diều

Hình tượng Lor-ca đã được nhà thơ khắc họa như thế nào qua tiếng đàn, các hình ảnh, từ ngữ và biện pháp nghệ thuật? (Chú ý: tìm hiểu ý nghĩa tượng trưng của những hình ảnh thơ như: tiếng đàn bọt nước, Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt, tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy, không ai chôn cất tiếng đàn, tiếng đàn như cỏ mọc hoang, đường chỉ tay đã đứt, chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợt?). Từ đó, hãy chỉ ra tình cảm, suy nghĩ của Thanh Thảo về nhà thơ Lor-ca. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Phân tích các hình ảnh, từ ngữ và biện pháp nghệ thuật

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Hình ảnh Lorca 

+ “Tiếng đàn bọt nước”: tượng trưng cho cái đẹp lung linh, nhưng lại dễ dàng biến mất trong hư vô, đó là khát vọng cháy bỏng muốn được dâng hiến tài năng cho đời, liên tưởng về cuộc đời tươi đẹp nhưng quá ngắn ngủi và đơn độc của người nghệ sĩ. 

+ “Áo choàng đỏ gắt”: Hình ảnh Lorca với sức mạnh anh hùng nắm giữ sứ mệnh cao đấu tranh bảo vệ quê hương, nâng tầm vóc Lorca lên làm biểu tượng cho cả một quốc gia, một dân tộc. 

+ Hình ảnh đối lập hát nghêu ngao tượng trưng cho khát vọng tự do đối lập với áo choàng bê bát đỏ là chế độ phát xít bạo tàn. 

+ Nghệ thuật hoán dụ: Tiếng đàn: là cuộc đời của Lorca 

- Áo choàng bê bát đỏ: cái chết của Lorca, cái chết đau thương và bạo lực kinh hoàng. 

- “Tiếng ghita ròng ròng máu chảy”: nghệ thuật nhân hóa, nỗi đau đớn uất nghẹn, vết thương trong lòng ở lại không thể cầm máu nhưng cũng là sức sống mãnh liệt của người nghệ sĩ trong lòng công chúng Tây Ban Nha. 

+ “Tiếng đàn” chính là ẩn dụ cho nghệ thuật của Lorca, tình yêu con người, tình yêu tự do mà ông suốt đời theo đuổi. 

+ “Không ai chôn cất tiếng đàn” để thể hiện một sức sống mãnh liệt của tiếng đàn. 

+ Tác giả đã sử dụng phép so sánh “tiếng đàn” với “cỏ mọc hoang”: thương tiếc cho cái chết của một thiên tài, nghệ sĩ tài ba, cho con đường cách tân nghệ thuật còn giang dở. 

+ Hành động “ném là bùa vào trong xoáy nước”, “ném trái tim vào cõi lặng im”. Đó là sự giã từ và giải thoát, một sự lựa chọn, sự chủ động vứt bỏ an toàn tính mạng để đối mặt với hiểm nguy và trở thành người hiệp sĩ với sự kiêu hãnh, tự tôn. 

- Tác giả đã thể hiện thái độ thương xót, cảm thông cùng sự ngưỡng mộ của mình trước nhân cách, tài năng và số phận bi thảm của Lor-ca - một nghệ sĩ khao khát tự do và dân chủ. 

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 68 SGK Văn 12 Cánh diều

Phương pháp giải:

Phân tích những chi tiết tiêu biểu

Lời giải chi tiết:

“Giọt nước mắt vầng trăng” là một hình ảnh siêu thực, đa tầng nghĩa. Hình ảnh đó được bắt nguồn từ cái chết thương tâm của Lor-ca, một cái chết đơn đau đến mức vầng trăng trong sáng ấy cũng phải rơi lệ. Cũng có thể hiểu, Lor-ca mang tâm hồn cao cả, ánh trăng là sự hóa thân, sự thăng hoa của tâm hồn nghệ sĩ.

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 68 SGK Văn 12 Cánh diềuv

Có ý kiến cho rằng lời đề từ của bài thơ thể hiện tình yêu say đắm với cây đàn ghi ta, với nghệ thuật Lorca . Nhưng cũng có người nêu suy nghĩ: Lorca không muốn nghệ thuật của ông cũng sẽ án ngự, ngăn cản sự sáng tạo của những người đi sau. Vì thế, nhà thơ mong các thế hệ hãy “chôn” nghệ thuật của ông (cùng với ông) để bước tiếp. Em chọn cách hiểu nào?Vì sao?

Phương pháp giải:

Dựa vào phần phân tích ở trên

Nêu ý kiến của bản thân và đưa ra lý giải hợp lí

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Em hiểu theo cả hai cách

- Nguồn gốc của lời đề từ: là câu thơ trong bài thơ “Ghi Nhớ’’ của Lor Ca đã được nhà thơ Thanh Thảo lấy làm lời đề từ cho bài thơ “ Đàn ghi ta của Lor ca’’.

- Nó thể hiện tình yêu đắm say của Lor Ca với cây đàn và cũng chính là nghệ thuật, thể hiện nhân cách sáng ngời của Lor ca, của nghệ thuật chân chính: ông biết ngày nào đó sự nghiệp của mình sẽ là vật cản trở, vật áng ngữ sự phát triển, sự sáng tạo nghệ thuật vì: 

+Người ta sẽ vì quá ngưỡng mộ ông mà đưa ông lên đài danh dự để rồi vô tình trở thành vật áng ngữ sự sáng tạo nghệ thuật .

+Ông không muốn điều đó vì thế ông muốn thế hệ sau hay "chôn “ nghệ thuật’’ của mình để vượt qua ông, để đưa nền nghệ thuật Tây Ban Nha lên tầm cao mới 

🡪 Nhà thơ Thanh Thảo đã hiểu được thông điệp của Lor ca và muốn gửi thông điệp này tới thế hệ mai sau. Đó là sự tri âm giữa hai tâm hồn.

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 68 SGK Văn 12 Cánh diều

Hãy xác định và phân tích tác dụng của các yếu tố văn hóa dân gian Tây Ban Nha được Thanh Thảo sử dụng trong bài thơ

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

+ “Đường chỉ tay đã đứt”: Đây là một ám chỉ về sự sống vật chất đã chấm dứt, và cuộc đời vô hạn vẫn không ngừng chảy trôi, gợi một cảm giác bi quan. Qua đó cho người đọc thấy được Lor-ca đã vượt lên trên những lẽ thường tình ấy, ông dùng cây đàn ghita để vượt lên mỗi cái hữu hạn, vượt lên cái ngắn ngủi của đời người để vươn đến cõi vô cùng, bất tử.

+ “Chàng ném lá bùa cô gái Di-gan/ vào xoáy nước”: Là bùa vốn là một vật được tin là có thể ngăn cản hoặc trừ ma quỷ, tránh được rủi ro, khổ nạn.  Ném “lá bùa” vào “xoáy nước” là sẵn sàng đối mặt với hiểm hoạ và định mệnh trong cuộc đời- hành động làm bật lên tư thế đầy kiêu hãnh và sự sống bất diệt của Lorca.

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 68 SGK Văn 12 Cánh diều

Hãy viết một đoạn văn (khoảng 7 – 10 dòng) thể hiện suy nghĩ của em về một triết lí nhân sinh được đặt ra trong văn bản

Phương pháp giải:

Dựa vào phân phân tích ở trên

Dựa vào kĩ năng viết đoạn văn đã được học

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Nghệ thuật và đời sống luôn tương hỗ lẫn nhau, tạo nên một mối quan hệ phức tạp và đậm đà ý nghĩa. Nghệ thuật không chỉ là sản phẩm của đời sống mà còn là nguồn cảm hứng và năng lượng sáng tạo, thể hiện sự đa dạng và sâu sắc của cuộc sống. Đồng thời, nghệ thuật cũng là công cụ giúp con người hiểu rõ hơn về chính mình và thế giới xung quanh, làm cho đời sống trở nên phong phú và ý nghĩa hơn. Mối quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống là một tương tác không ngừng, khiến cho mỗi người trở nên phong phú hơn trong suy nghĩ và cảm nhận.

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Đàn ghi ta của Lor –ca (Thanh Thảo)