Soạn bài Phân tích bài thơ Việt Bắc SGK Ngữ văn 12 tập 1 Cánh diều

Nội dung chính

Chuẩn bị 1

Trả lời Câu hỏi 1 Chuẩn bị trang 146 SGK Văn 12 Cánh diều

Xem lại nội dung đọc hiểu ở bài thơ Việt Bắc (Tố Hữu). Từ những hiểu biết về bài thơ, liên hệ và so sánh với nội dung bài phân tích của Nguyễn Văn Hạnh.

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung đọc hiểu bài thơ Việt Bắc 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Điểm giống: Đều khai thác giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật của bài thơ Việt Bắc, giúp người đọc có hiểu biết rõ hơn về tác phẩm

- Điểm khác: Nội dung của bài phân tích thơ Việt Bắc của Nguyễn Văn Hạnh tập trung phân tích vào một số chi tiết nghệ thuật đặc sắc: cặp đại từ “ta-mình”; hình tượng của Bác Hồ,…Từ đó, thể hiện quan điểm, nhận xét của tác giả về tác phẩm trên và phong cách thơ của Tố Hữu.

Chuẩn bị 2

Trả lời Câu hỏi 2 Chuẩn bị trang 146 SGK Văn 12 Cánh diều

Đọc trước văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”; tìm hiểu thêm về tác giả Nguyễn Văn Hạnh

Phương pháp giải:

Tìm hiểu trên Internet, sách, báo… 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Tác giả Nguyễn Văn Hạnh:

a. Tiểu sử, cuộc đời: 

- Sinh năm: 1931- 2023

- Quê quán: huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam

- 1975-1981: Ông làm Trưởng ban phụ trách Viện Đại học Huế, Hiệu trưởng Đại học Sư phạm Huế

- 1983-1987: Thứ trưởng bộ giáo dục 

- 1981-1983: Phó Trưởng ban Văn hóa Văn nghệ Trung ương, Phó Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương

b. Sự nghiệp văn chương:

- Là nhà giáo, nhà lý luận, phê bình nổi tiếng, tác giả của nhiều công trình nghiên cứu 

- Các tác phẩm đã xuất bản: Cơ sở lý luận văn học; Suy nghĩ về văn học; Thơ Tố Hữu, tiếng nói đồng ý, đồng tình, đồng chí; Nam Cao – một đời người, một đời văn; Lý luận văn học – vấn đề và suy nghĩ ; Văn học và văn hóa – vấn đề và suy nghĩ,…

Chuẩn bị 3

Trả lời Câu hỏi 3 Chuẩn bị trang 146 SGK Văn 12 Cánh diều

 Tìm đọc một bài phân tích, nhận xét, đánh giá thơ bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu

Phương pháp giải:

Tìm hiểu trên Internet, sách, báo… 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Một bài phân tích, nhận xét, đánh giá thơ bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu: bài nghiên cứu, phân tích của Hoài Thanh, Hoàng Trung Thông, Vũ Đức Phúc…

Đọc hiểu 1

Trả lời Câu hỏi 1 Đọc hiểu trang 147 SGK Văn 12 Cánh diều

Mở đầu, tác giả nêu vấn đề gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần đầu văn bản

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Mở đầu, tác giả giới thiệu khái quát về bài thơ Việt Bắc và đưa ra đánh giá, nhận xét về giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

Đọc hiểu 2

Trả lời Câu hỏi 2 Đọc hiểu trang 147 SGK Văn 12 Cánh diều

Hình thức nào của bài thơ được người viết chú ý phân tích?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung đoạn đầu của phần 2 văn bản

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Hình thức cấu tạo theo lối đối đáp giao duyên của nam nữ trong ca dao dân ca của bài thơ được người viết chú ý phân tích.

Đọc hiểu 3

Trả lời Câu hỏi 3 Đọc hiểu trang 148 SGK Văn 12 Cánh diều

Chú ý những lí lẽ và bằng chứng của tác giả?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần 2 văn bản

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Lí lẽ:

+ “ Do sự thâm nhập giữa đối đáp và độc thoại mà trong bài thơ “ta” và “mình” không phải lúc nào cũng tách biệt mà có sự chuyển hóa lẫn nhau”

+ “Nhưng đi sâu hơn thì “mình”cũng là “ta”, “ta” cũng là “mình”, “ta” và “mình” hòa làm một 

+ “Mình là bản thân mình, là ta, nhưng mình cũng là người khác, một người khác thân thiết với mình,  người bạn đời của mình, vì vậy có thể xem như chính mình”

- Bằng chứng: Trích dẫn những câu thơ trong bài thơ Việt Bắc có xuất hiện cặp đại từ “mình-ta”.

Đọc hiểu 4

Trả lời Câu hỏi 4 Đọc hiểu trang 149 SGK Văn 12 Cánh diều

 Chú ý những nhận xét chủ quan của tác giả bài viết

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung phần 2 văn bản 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Những nhận xét chủ quan của tác giả bài viết:

- “ Bài thơ có ý vị đậm đà, đặc biệt do nỗi nhớ…”

- “Trong bài thơ, cái tình đằm thắm vốn là sở trưởng của hồn thơ và giọng thơ Tố Hữu được kết hợp với một khả năng quan sát tinh tế”

- “Người đọc như được sưởi ấm bởi cái tình “Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng”, càng thấy thân thiết…”

- “Những câu thơ viết tự nhiên, thoải mái, như tuôn chảy từ tấm lòng không một chút dụng công…”

- “Kháng chiến và cách mạng đã xua tan bớt nét hiu hắt âm u của Việt Bắc, làm tăng thêm cảnh mơ mộng của nó…”

→   Thể hiện quan điểm, đánh giá của tác giả đối với bài thơ Việt Bắc.

Đọc hiểu 5

Trả lời Câu hỏi 5 Đọc hiểu trang 150 SGK Văn 12 Cánh diều

 Sự so sánh ở đây nhằm mục đích gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung phần 2 của văn bản

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Sự so sánh ở đây nhằm thể hiện sự thay đổi giọng thơ linh hoạt trong tác phẩm Việt Bắc: Lúc miêu tả thiên nhiên Việt Bắc, tấm lòng chân thật, tình nghĩa của người Việt Bắc, giọng thơ đằm thắm, tâm tình còn khi miêu tả không khí sôi nổi của sinh hoạt cách mạng và chiến đấu, giọng thơ náo nức, trầm hùng.

Đọc hiểu 6

Trả lời Câu hỏi 6 Đọc hiểu trang 150 SGK Văn 12 Cánh diều

Chú ý tính khẳng định trong ý kiến của tác giả.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung phần 3 của văn bản

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Tính khẳng định trong ý kiến của tác giả thể hiện qua các câu văn:

- “ Đoạn thơ viết về Bác ở gần cuối bài là một trong những đoạn hay nhất của bài thơ”

- “Hình ảnh, phong độ của Bác ở đây rất mực giản dị, ung dung, thanh thoát”

- “Nghệ thuật đặc tả hình ảnh Bác trong đoạn thơ không chỉ thể hiện chân thực…mà còn rất phù hợp với tâm hồn và phong độ của Bác…”

Đọc hiểu 7

Trả lời Câu hỏi 7 Đọc hiểu trang 151 SGK Văn 12 Cánh diều

Phần 3 nêu và phân tích nội dung gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung phần 3 của văn bản

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Phần 3 đã nêu về những đánh giá, nhận xét của tác giả về đoạn thơ viết về Bác ở gần cuối tác phẩm Việt Bắc; chỉ ra điểm khác biệt về hình tượng của Bác Hồ trong những bài thơ của Tố Hữu và đưa ra nhận định về tác phẩm.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 151 SGK Văn 12 Cánh diều

Qua văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”, tác giả Nguyễn Văn Hạnh muốn làm sáng tỏ điều gì? Vấn đề ấy được nêu ở phần nào của văn bản?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung văn bản và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Qua văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”, tác giả Nguyễn Văn Hạnh muốn làm sáng tỏ bài thơ Việt Bắc là bài ca tâm tình, rất tiểu biểu cho hồn thơ, cho phong cách của nhà thơ Tố Hữu.

- Vấn đề ấy được nêu ở đoạn văn đầu trong phần 2 của bài viết: “Việt Bắc ngọt ngào, đằm thắm, là một bài ca tâm tình…”

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 151 SGK Văn 12 Cánh diều

Xác định nội dung chính của các phần được đánh số trong văn bản. Từ đó, nêu các luận điểm của bài viết.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung văn bản và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

a. Nội dung chính của mỗi phần được đánh số :

- Phần 1: Giới thiệu khái quát về bài thơ Việt Bắc

- Phần 2: Phân tích, chứng minh Việt Bắc là bài ca tâm tình, tiêu biểu cho hồn thơ phong cách Tố Hữu

- Phần 3: Phân tích đoạn thơ viết về Bác ở cuối tác phẩm từ đó đưa ra nhận xét, đánh giá tác phẩm 

b. Bài viết có 3 luận điểm:

+ Khái quát những điểm độc đáo, sáng tạo và mới mẻ của bài thơ Việt Bắc (phần 1)

+ Biểu hiện của sự sáng tạo, mới mẻ trong bài thơ Việt Bắc qua kết cấu, từ ngữ, hình ảnh thơ, âm hưởng, nhịp điệu , cách diễn đạt, ngôn ngữ. (phần 2)

+ Hình ảnh Bác trong thơ Tố Hữu và kết luận (phần 3)

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 151 SGK Văn 12 Cánh diều

Người viết phân tích và sáng tỏ ý kiến: “Việt Bắc ngọt ngào, đằm thắm, là một bài ca tâm tình, rất tiêu biểu cho hồn thơ, cho phong cách của Tố Hữu” bằng các lí lẽ và dẫn chứng nào trong phần 2 của văn bản?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội phần 2 văn bản và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Trong phần 2 của văn bản, tác giả đã viết phân tích và sáng tỏ ý kiến: “Việt Bắc ngọt ngào, đằm thắm, là một bài ca tâm tình, rất tiêu biểu cho hồn thơ, cho phong cách của Tố Hữu” bằng các lí lẽ và dẫn chứng:

- Lí lẽ:

+ “Vẫn là tiếng nói của tình cảm, tình yêu, nhưng là tình yêu đối với quê hương đất nước, đối với cách mạng, đối với nhân dân”

+ “ Bài thơ cấu tạo theo lối đối đáp thường gặp trong văn học dân gian, đối đáp giữa hai người thương nhau, tình nghĩa mặn nồng, nay phải chia tay nhau…”

+ “Ở chiều sâu của suy nghĩ, thơ là tâm trạng thống nhất của những người kháng chiến, của chính bản thân nhà thơ tạo nên sự liền mạch của hơi thở, giọng thơ”

+ “Nhưng đi sâu hơn thì “mình”cũng là “ta”, “ta” cũng là “mình”, “ta” và “mình” hòa làm một 

+ “Nhà thơ đã khai rất đắt chữ “mình” trong tiếng Việt. Mình là bản thân mình, là ta, nhưng mình cũng là người khác, một người khác thân thiết với mình,  người bạn đời của mình, vì vậy có thể xem như chính mình”

+ “Những câu thơ như “Miếng cơm chấm muối mối thù nặng vai” hay “Hắt hiu lau xám đậm đà lòng son” vừa dân dã, cổ điển, cân đối, cô đúc, lại ngân vang…”

+ “Rừng núi tình nghĩa cũng là rừng núi chiến đấu rất kiên cường. Và tâm hồn con người ngọt ngào chung thủy giản dị trong cuộc sống hằng ngày rất hân hoan, rộng mở…”

+ “Nói đến thiên nhiên của Việt Bắc, tấm lòng chân thật, tình nghĩa sắt son của người Việt Bắc, thơ Tố Hữu đằm thắm như ca dao, dân ca. Nhưng khi miêu tả không khí sôi nổi…”

+ “Tố Hữu thường chú ý cách diễn đạt quen thuộc với cảm nghĩ của quần chúng, thích nhịp điệu êm ái, cân đối của câu thơ… cần thể hiện”

- Dẫn chứng:

+ Trích dẫn cuộc nói chuyện của Tố Hữu với nhà nghiên cứu văn người Pháp Mi-ren Găng-sen 

+ Trích dẫn các câu thơ trong bài thơ Việt Bắc 

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 151 SGK Văn 12 Cánh diều

Nét đặc sắc khi tác giả phân tích phần 3 của văn bản là gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung của phần 3 và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Ở phần 3 của văn bản, tác giả phân tích, đánh giá, nhận xét hình ảnh của Bác trong đoạn thơ “Mình về với Bác đường xuôi…. Người đi rừng núi trông theo bóng Người” từ đó chỉ ra những nét khác biệt trong phong cách thơ của Tố Hữu. Nét đặc sắc khi tác giả phân tích phần 3 của văn bản là:

- Sử dụng những câu văn thể hiện rõ tính khẳng định trong lập luận của tác giả để tăng thêm tính thuyết phục cho bài viết:

+ “Đoạn thơ viết về Bác ở gần cuối bài là một trong những đoạn hay nhất của bài thơ”

+ “Hình ảnh, phong độ của Bác ở đây rất mực giản dị, ung dung, thanh thoát”

+ “Nghệ thuật đặc tả hình ảnh Bác trong đoạn thơ không chỉ thể hiện chân thực…mà còn rất phù hợp với tâm hồn và phong độ của Bác…”

+ “Trên con đường phát hiện ra sự thật đó, bài thơ Việt Bắc là một cái mốc quan trọng phản ánh được chân thực tư tưởng, tình cảm của nhân dân, theo cách suy nghĩ…”

+ “Bài thơ Việt Bắc thật sự là một trong những bài thơ hay nhất…”

- Sử dụng ngôn ngữ biểu cảm: “hay nhất”, “rất”, “thực sự là một trong những bài thơ hay nhất”, “không chỉ… mà còn”

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 151 SGK Văn 12 Cánh diều

 Văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc” của Nguyễn Văn Hạnh giúp em hiểu thêm được gì về bài thơ này?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung văn bản và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc” của Nguyễn Văn Hạnh giúp em hiểu thêm: 

- Nét đặc sắc trong việc sử dụng cặp đại từ “Mình-ta” qua việc phân tích nội dung, ý nghĩa của việc sử dụng cặp đại từ trong từng đoạn thơ của tác phẩm

- Giá trị nội dung của tác phẩm: vẻ đẹp son sắt, thủy chung, chân tình của người dân Việt Bắc và tình quân dân thắm thiết trong tác phẩm]

- Ý nghĩa của giá trị nghệ thuật trong tác phẩm Việt Bắc mà nhà thơ sử dụng

- Hình tượng nhân vật Bác trong thơ của Tố Hữu

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 151 SGK Văn 12 Cánh diều

Dẫn ra một số câu văn thể hiện ý kiến nhận xét, đánh giá chủ quan của người viể khi phân tích bài thơ Việt Bắc.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nội dung văn bản và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Một số câu văn thể hiện ý kiến nhận xét, đánh giá chủ quan của người viết khi phân tích bài thơ Việt Bắc:

- “Việt Bắc ngọt ngào, đằm thắm, là một bài ca tâm tình, rất tiêu biểu cho hồn thơ, cho phong cách của Tố Hữu”

- “Cho nên, tình yêu biến thành tình nghĩa, và Việt Bắc trở thành tiếng hát ân tình chung của những người kháng chiến, của cả dân tộc trong một thời điểm rất đáng ghi nhớ”

- “Bài thơ vừa thống nhất, vừa biến hóa, giữ vững tính mẫu mực của thể lục bát trong một bài thơ có dung lượng lớn như vậy mà không rơi vào đơn điệu”

- “Nét đặc sắc cao quý của Việt Bắc chính là ở chỗ nghèo cực mà chân tình, rộng mở, mà son sắt, thủy chung với cách Cách mạng”

- “ Bài thơ có ý vị đậm đà, đặc biệt do nỗi nhớ…”

- “Trong bài thơ, cái tình đằm thắm vốn là sở trưởng của hồn thơ và giọng thơ Tố Hữu được kết hợp với một khả năng quan sát tinh tế”

- “Người đọc như được sưởi ấm bởi cái tình “Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng”, càng thấy thân thiết…”

- “Những câu thơ viết tự nhiên, thoải mái, như tuôn chảy từ tấm lòng không một chút dụng công…”

- “Kháng chiến và cách mạng đã xua tan bớt nét hiu hắt âm u của Việt Bắc, làm tăng thêm cảnh mơ mộng của nó…”

- “Trong bài thơ Việt Bắc cũng như thường thấy trong thơ Tố Hữu, tình cảm bao giờ cũng làm nền, mà cái tình thì rất thật…”

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc” (Nguyễn Văn Hạnh)