Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 65 SGK Ngữ văn 11 tập 2 Chân trời sáng tạo - chi tiết

Câu 1

Câu 1 (trang 65, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong những đoạn trích dưới đây:

a. Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh,

Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần

Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!

Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân.

                                   (Xuân Diệu, Nguyệt cầm)

b. Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa. Khi Nhật hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi dậy giành chính quyền lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.

Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần một trăm năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hòa.

[...]

Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập!

Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng:

Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn độc lập) 

c. Gió, gió thổi rào rào.

Trăng, trăng lay chấp chới.

Trời tròn như buồm căng.

Tất cả lên đường mới.

Hồn ta cánh rộng mở

Đôi bên gió thổi vào,

Nghĩ những điều hớn hở

Như trời cao, cao, cao.

                                    (Xuân Diệu, Gió)

d. Rau cần, với cải bắp cho một tí rau răm vào, muối xổi, lấy ra ăn với thịt đông hay kho tàu, nó lạ miệng và có khi thú hơn cả dưa cải nữa….Nhưng ăn cháo ám mà không có rau cần thì…hỏng, y như thể là vào một khoảng vườn mà không có hoa, đi trong mùa xuân mà không thấy bướm.

(Vũ Bằng, Thương nhớ mười hai)

Phương pháp giải:

Dựa vào tri thức và hiểu biết của bản thân về biện pháp tu từ lặp cấu trúc để chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp này trong những đoạn trích.

Lời giải chi tiết:

a. Biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng trong hai dòng thơ: “Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần/ Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!”

→ Tác dụng: Biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng với dụng ý nhấn mạnh, lặp lại và làm nổi bật hai hình ảnh biểu tượng “trăng” - “đàn”, làm cho bài thơ có nhịp điệu, âm vần, tạo ra một sự liên kết về âm thanh và ý nghĩa giữa các câu, thu hút người đọc. Đồng thời, ám chỉ tình cảm u sầu, đau buồn và những hình ảnh của một đêm trăng.

b. Biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng thông qua một số cụm từ “sự thật là”, “đánh đổ”, “một dân tộc”, “tự do và độc lập”

→ Tác dụng: Biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng để nhấn mạnh và tăng tính thuyết phục của tác giả, giúp cho đoạn văn trở nên súc tích và dễ hiểu hơn. Đồng thời,  nhấn mạnh việc dân tộc Việt Nam đã thành công trong việc đánh đổ cả thực dân Pháp và quân thù Nhật Bản, tạo nên sức mạnh thuyết phục của đoạn văn, giúp người đọc cảm nhận được sự kiên trung và quyết tâm của dân tộc Việt Nam trong cuộc chiến giành độc lập và tự do.

c. Biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng thông qua các cụm từ "Gió, gió", "Trăng, trăng" và "trời cao, cao, cao".

→ Tác dụng:  Các cụm từ này tạo ra một hiệu ứng như những âm thanh và hình ảnh lặp đi lặp lại, gây ấn tượng sâu sắc trong tâm trí người đọc, tăng tính thẩm mỹ, tạo ra sự cân bằng và đều đặn trong bài thơ. Đồng thời cũng giúp thể hiện sự tràn đầy năng lượng và hồn nhiên của người viết khi lên đường mới.

d. Biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng trong đoạn văn để nhấn mạnh tính quan trọng của rau cần trong ẩm thực.

Từ "với" được lặp lại hai lần để đưa ra hai loại rau khác nhau, cùng với cách sử dụng "muối xổi, lấy ra ăn với" cũng được lặp lại để tăng độ mạnh mẽ và sự nhấn mạnh. Ngoài ra, việc sử dụng "nhưng" để chuyển sang câu tiếp theo cũng giúp tạo ra sự tương phản giữa sự quan trọng của rau cần và những thực phẩm khác.

→ Từ đó, tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong đoạn văn là giúp làm nổi bật tính quan trọng của rau cần và thể hiện sự thiếu sót khi thiếu đi nó.

Câu 2

Câu 2 (trang 67, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu:

Riêng những câu thơ

                                                     còn xanh

Riêng những bài hát

                                                  còn xanh

                                                                 Và đôi mắt em

                                                                                         như hai giếng nước.

                                                                                                                (Văn Cao, Thời gian)

a. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong đoạn thơ trên.

b. Cách diễn đạt “những câu thơ còn xanh”, “những bài hát còn xanh” có gì đặc biệt?

Phương pháp giải:

Từ tri thức kiểu bài và những hiểu biết của bản thân về nội dung bài thơ đã học, vận dụng để chỉ ra và nêu tác dụng biện pháp tu từ lặp cấu trúc; nhận xét cách diễn đạt đặc biệt ở  “những câu thơ còn xanh”, “những bài hát còn xanh”

Lời giải chi tiết:

a. Biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong đoạn thơ trên:

“Riêng những câu thơ

                                                     còn xanh

Riêng những bài hát

                                                  còn xanh”

→ Tác dụng: Biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng trong đoạn thơ trên để nhấn mạnh sự khác biệt giữa những thứ đã lão hóa, phai mờ với những thứ còn đang tươi tắn, sống động. Từ “còn xanh” được lặp lại cho cả “câu thơ” và “bài hát”, tạo nên hiệu ứng nhấn mạnh và gợi lên hình ảnh sức sống, tươi mới của những câu thơ và bài hát đó.

b. Cách diễn đạt “những câu thơ còn xanh”, “những bài hát còn xanh” có đặc biệt ở chỗ sử dụng hình ảnh tượng trưng, khiến cho những thứ vật chất vô tri trở thành biểu tượng cho sự sống động và sức sống của tác phẩm nghệ thuật.

Từ “xanh” được sử dụng như một biểu tượng cho sự tươi mới, sự sống động và sự nguyên sơ, một sự tương phản đối với những thứ đã lão hóa, phai mờ, nhạt nhòa.

Chính vì thế, cách diễn đạt này tạo ra hiệu ứng mạnh mẽ, gợi lên hình ảnh sắc nét của “những câu thơ” và “bài hát” tươi mới, sống động và sức sống của chúng.

Từ đọc đến viết

Câu hỏi (trang 67, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) tự phác họa nét nổi bật trong tính cách của bạn, trong đó có sử dụng biện pháp tu từ lặp cấu trúc.

Phương pháp giải:

Dựa vào bản thân của mình, xác định một nét tính cách của mình, từ đó viết đoạn văn tự phác họa nét tính cách ấy.

Lời giải chi tiết:

Bài tham khảo mẫu 1:

Bản thân em tự nhận thấy mình là một người có tính cách mạnh mẽ và quyết đoán. Em không sợ thử thách và luôn sẵn sàng đối mặt với những thử thách mới. Em luôn có tinh thần cầu tiến và khát khao học hỏi, đó là lý do tại sao em luôn nỗ lực để hoàn thiện bản thân mình. Đồng thời, em tự nhận thấy mình cũng là một người có tính trung thực và đáng tin cậy. Em luôn giữ lời hứa và cam kết, và luôn làm việc để đáp ứng các kỳ vọng của người khác.Bởi lẽ, em tin rằng một trong những yếu tố quan trọng nhất để xây dựng được mối quan hệ tốt với người khác là sự trung thực và tin cậy. Tuy nhiên, em cũng có một số điểm yếu. Em có thể trở nên kiên quyết đến mức không linh hoạt khi đối mặt với những tình huống mới. Em cũng có xu hướng lo lắng và lo ngại quá mức về những điều không cần thiết, điều này có thể ảnh hưởng đến tinh thần và sức khỏe của em. Chính vì vậy, em luôn cố gắng để cân bằng những điểm mạnh và điểm yếu của bản thân mình. Em luôn có quan niệm của bản thân rằng sự cố gắng và nỗ lực, em sẽ có thể phát triển những nét tính cách tốt nhất của mình và vượt qua những hạn chế của mình.

Bài tham khảo mẫu 2:

Tính cách của mỗi người là một phần không thể thiếu trong con người. Nó phản ánh những phẩm chất, thái độ, cảm xúc và hành động của mỗi cá nhân. Đặt vào chính mình, em cho rằng tính cách của mình nổi bật bởi sự kiên trì, năng động và thích khám phá. Em là người rất kiên trì trong công việc và cuộc sống. Em luôn cố gắng hoàn thành mọi việc một cách tốt nhất và không bao giờ từ bỏ giữa chừng. Ngay cả khi gặp khó khăn, em vẫn cố gắng đối mặt và tìm giải pháp để vượt qua nó. Hơn nữa, em là tuýp người khá năng động và yêu thích thể thao. Em thường xuyên tập luyện và tham gia các hoạt động thể thao như chạy bộ, bóng đá, bóng rổ, vv... Điều này giúp bản thân em giải tỏa căng thẳng, nâng cao sức khỏe và tăng cường sự kiên trì của bản thân. Và đặc biệt, em là người thích khám phá và học hỏi. Em luôn muốn biết nhiều hơn về thế giới xung quanh mình và sẵn sàng đối mặt với những thử thách mới. Từ đó, em học hỏi được nhiều kinh nghiệm và kiến thức mới, giúp mình trở thành một người tự tin và sáng tạo. Tính cách của em nổi bật bởi sự kiên trì, năng động và thích khám phá. Em tin rằng những phẩm chất này sẽ giúp em vượt qua mọi thử thách trong cuộc sống và đạt được những mục tiêu mà mình đề ra.