Đề thi học kì 1 Văn 8 - Đề số 13

Đề thi

I. PHẦN ĐỌC HIỂU (4.0 điểm)

Đọc văn bản sau:   

Chạy giặc

Nguyễn Đình Chiểu

Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây,

Một bàn cờ thế phút sa tay.

Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy,

Mất ổ bầy chim dáo dác bay.

Bến Nghé của tiền tan bọt nước,

Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây.

Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng,

Nỡ để dân đen mắc nạn này?

(Trích “Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu” NXB văn học, 1971)

Ghi chú:

- Tác giả: Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888), sinh ra tại quê mẹ - làng Tân Thới, huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định (nay thuộc Thành phố Hồ Chí Minh), quê cha ở xã Bồ Điền, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Cuộc đời gặp nhiều bất hạnh, mất mát. Các tác phẩm của Nguyễn Đình Chiểu chủ yếu truyền bá đạo lý làm người và cổ vũ tinh thần yêu nước.

- Tác phẩm: Bài thơ Chạy giặc (có sách ghi là Chạy Tây) là một trong những tác phẩm đầu tiên của văn học yêu nước chống Pháp nửa cuối thế kỉ XIX. Bài thơ được viết vào khoảng năm 1959 khi thực dân Pháp đánh chiếm Gia Định, gây bao cảnh đau thương, mất mát cho nhân dân ta.

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1 (0,5 điểm): Bài thơ được viết theo thể thơ nào?

Câu 2 (0,5 điểm): Bài thơ được viết theo luật Bằng hay Trắc, căn cứ vào đâu em biết?

Câu 3 (1,0 điểm): Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp đảo ngữ trong hai câu thơ:

Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy,

Mất ổ bầy chim dáo dác bay.

Câu 4 (1,0 điểm): Tâm trạng, tình cảm và thái độ của tác giả được thể hiện như thế nào qua bài thơ trên?

Câu 5 (1,0 điểm): Em rút ra thông điệp gì sau khi đọc bài thơ?

II.PHẦN VIẾT (6,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm): Từ nội dung bài thơ, em hãy viết đoạn văn nghị luận (200 chữ) để trả lời câu hỏi: Là học sinh, em cần làm gì để thể hiện tình yêu quê hương, đất nước?

Câu 2 (4,0 điểm): Em hãy phân tích bài thơ sau:

Tiếng suối trong như tiếng hát xa,

Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa.

Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ,

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.

(Cảnh khuya, Hồ Chí Minh, NXB văn học)

Ghi chú: Bài thơ được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết vào năm 1947 tại chiến khu Việt Bắc - trong những năm tháng đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 - 1954). Cuối năm 1947, quân Pháp ồ ạt tấn công lên Việt Bắc, hòng tiêu diệt lực lượng chủ yếu và cơ quan đầu não của ta. Chiến dịch Việt Bắc của quân và dân ta đã làm thất bại ý đồ của địch và tiêu diệt nhiều lực lượng của chúng.

Đáp án

PHẦN ĐỌC HIỂU (4.0 điểm)

Câu 1.

Phương pháp:

Dựa vào đặc trưng thể loại

Lời giải chi tiết:

Thể loại: Thất ngôn bát cú Đường luật

Câu 2.

Phương pháp:

Dựa vào đặc trưng thể loại

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ được viết theo luật: Trắc

- Căn cứ vào chữ thứ hai của câu thứ nhất: từ chợ (T)

Câu 3.

Phương pháp:

Vận dụng kiến thức về biện pháp đảo ngữ

Lời giải chi tiết:

- Biện pháp đảo ngữ: đảo vị trí của cụm chủ vị, của các từ trong cụm động từ.

Bỏ nhà /lũ trẻ /lơ xơ /chạy,

Mất ổ/ bầy chim/ dáo dác /bay.

- Tác dụng:

+ Giúp cho câu thơ sinh động, gợi cảm.

+ Nhấn mạnh sự vội vã, bất an, lo lắng, hốt hoảng, sợ hãi của lũ trẻ và bầy chim trước sự tàn phá của giặc Pháp khi sang xâm lược nước ta.

+ Làm nổi bật nỗi đau chia li trong tình cảnh chiến tranh.

Câu 4.

Phương pháp:

Đọc và xác định tâm trạng, thái độ của nhà thơ

Lời giải chi tiết:

- Tâm trạng thái độ của nhà thơ:

+ Tác giả bày tỏ nỗi đau đau đớn, phẫn nộ trước cảnh mất mát, ly tán do chiến tranh gây ra.

+ Lên tiếng tố cáo chiến tranh và tội ác của giặc Pháp.

+ Thể hiện tình yêu quê hương đất nước sâu nặng.

Câu 5.

Phương pháp:

Từ nội dung rút ra thông điệp phù hợp

Lời giải chi tiết:

Gợi ý:

- Cuộc sống yên bình của nhân dân đã bị phá hủy khi xảy ra chiến tranh.

- Chiến tranh gây ra đau thương, mất mất và chia li.

- Cần phải lên án tố cáo chiến tranh.

- Ý thức trách nhiệm của con người đối với quê hương đất nước.

….…………….

PHẦN VIẾT (6.0 điểm)

Câu 1.

Phương pháp:

- Xác định đúng kiểu bài: nghị luận xã hội.

- Đoạn văn đảm bảo đúng cấu trúc (hình thức, độ dài của đoạn)

- Xác định đúng vấn đề cần nghị luận, vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng.

Lời giải chi tiết:

1. Giải thích:

-Tình yêu quê hương đất nước là tình cảm sâu sắc và thiêng liêng mà mỗi người dành cho nơi mình sinh ra, lớn lên, và những giá trị văn hóa, lịch sử, con người nơi đó.

- Quê hương đất nước không chỉ là nơi sinh ra mà còn là nền tảng vững chắc cho sự hình thành và phát triển của mỗi con người cũng như của toàn xã hội.

2. Học sinh cần làm gì để thể hiện tình yêu quê hương, đất nước.

- Cần nhận thức được vai trò của quê hương đất nước rất quan trọng trong cuộc đời của mỗi con người.

- Học tập, tu dưỡng đạo đức trở thành người có kiến thức, có thể góp phần xây dựng quê hương.

- Tìm hiểu về lịch sử và những người đã hy sinh vì độc lập, tự do của đất nước, từ đó thể hiện lòng biết ơn.

- Luôn phát huy những truyền thống tốt đẹp của gia đình, quê hương, đất nước.

- Sống có trách nhiệm, không làm những điều tổn hại đến quê hương đất nước.

….……

Câu 2.

Phương pháp:

- Xác định đúng kiểu bài: nghị luận văn học. Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài.

- Xác định đúng vấn đề cần nghị luận; triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng.

Lời giải chi tiết:

1. Khái quát về tác giả, tác phẩm:

-Tác giả: Hồ Chí Minh (1890 - 1969) nhà cách mạng sáng suốt, vị lãnh tụ thiên tài và là một nhà thơ lớn của dân tộc. Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người gắn liền với lịch sử vẻ vang của dân tộc Việt Nam.

-Tác phẩm: Ra đời vào những năm đầu cuộc kháng chiến chống Pháp tại chiến khu Việt Bắc.

-Nội dung: Bài thơ miêu tả bức tranh thiên nhiên ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ.

2. Phân tích nội dung của tác phẩm

*Bức tranh thiên nhiên núi rừng Việt Bắc (2 câu thơ đầu).

-Vẻ đẹp của bức tranh cảnh khuya được gợi lên từ thanh âm: “Tiếng suối”. Biện pháp so sánh gợi lên vẻ đẹp tĩnh lặng, gần gũi và ấm áp.

-Bức tranh đêm trăng hiện lên giàu chất tạo hình trong những nét vẽ: “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” gợi lên nhiều cách hiểu:

+ Ánh trăng chiếu xuống mặt đất xuyên qua từng tán cây, chiếu xuống cả những bông hoa rừng. Không gian thiên nhiên ngập tràn ánh trăng.

+ Ánh trăng sáng chiếu xuống mặt đất xuyên qua từng tán cây cổ thụ, khi phản chiếu xuống mặt đất tạo ra hình thù như những bông hoa.

-> Câu thơ gợi vẻ đẹp quyện hòa, đan cài của thiên nhiên.

*Vẻ đẹp tâm hồn thi sĩ quyện hòa cùng chất chiến sĩ của nhân vật trữ tình (2 câu thơ sau):

- Hình ảnh đó gợi lên từ trạng thái “cảnh khuya như vẽ”, khắc họa rõ nét cốt cách người nghệ sĩ, thể hiện sự rung động trước vẻ đẹp của đêm trăng chốn núi rừng Việt Bắc.

- Hình ảnh “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” gợi mở vẻ đẹp của phẩm chất người chiến sĩ.

- Điệp từ “chưa ngủ” được nhắc lại hai lần đã tô đậm hơn nữa tình yêu thiên nhiên quyện hòa cùng tình yêu đối với nhân dân, đất nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

->Câu thơ thể hiện tinh thần lạc quan, phong thái ung dung và cốt cách của người chiến sĩ các mạng Hồ Chí Minh.

3. Đánh giá về nghệ thuật của tác phẩm

- Vận dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ngắn gọn, hàm xúc.

- Sử dụng từ ngữ giản dị: Ngôn ngữ của bài thơ rất gần gũi, dễ hiểu, nhưng lại đầy hình ảnh sinh động. Từ ngữ như “suối”, "trăng", "rừng", "cảnh khuya" khiến người đọc cảm nhận được sự gần gũi với thiên nhiên.

- Sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ để làm nổi bật vẻ đẹp của thiên nhiên và tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng.

- Nhịp thơ linh hoạt: mềm mại, uyển chuyển, thể hiện sự êm đềm của cảnh vật và tâm trạng của con người trong đêm khuya.

- Âm điệu: trầm bổng nhẹ nhàng, sâu lắng với nội dung trữ tình tạo nên một cảm xúc lắng đọng cho người đọc.

- Bài thơ vừa mang vẻ đẹp cổ điển vừa mang vẻ đẹp hiện đại, không chỉ thể hiện vẻ đẹp của núi rừng mà còn là tình yêu thiên nhiên, đất nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh.