Đề thi học kì 1 Văn 8 - Đề số 11

Đề thi

PHẦN ĐỌC HIỂU (4.0 điểm)

Đọc bài thơ sau và trả lời câu hỏi:

Con về quê cũ trời thưa vắng

Ngõ cúc buồn tênh dậu cúc già

Bên thềm trầu úa không người hái

Cau đã mấy mùa quên trổ hoa.

Nhớ xưa bóng ngoại nghiêng chiều nắng

Tóc trắng cùng mây trắng dưới trời

Xòe tay ngoại đếm từng thu cuối

Con nào hay biết mỗi thu vơi

Con đi mỗi bước xa, xa mãi

Dáng ngoại bên hiên. Nắng tắt dần

Lả nghiêng về cội con tìm ngoại

Tê tái chiều buông tím góc sân

(Nhớ ngoại, Bảo Ngọc, in trong tập Giữ lửa, NXB Hội Nhà văn 2015)

Chú thích: Nhà thơ Bảo Ngọc với cái tên gần gũi: “Người lưu giữ Kỷ ức đồng quê cho trẻ”. Chị có khá nhiều bải thơ được lựa chọn đưa vào Sách giáo khoa bậc TH và THCS, có vài chục bải thơ được phổ nhạc, được hòa âm phối khí dàn dựng trong Liên hoan tiềng hảt thiểu nhi Thủ đô và được trao giải.

Câu 1 (0,5 điểm): Bài thơ được viết theo thể thơ nào?

Câu 2 (0,5 điểm): Hãy chỉ ra chủ thể trữ tình và đối tượng trữ tình trong bài thơ.

Câu 3 (1,0 điểm): Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong hai câu thơ sau:

Bên thềm trầu úa không người hái

Cau đã mấy mùa quên trổ hoa

Câu 4 (1,0 điểm): Em hiểu như thế nào về ý nghĩa của hai câu thơ:

Xòe tay ngoại đếm từng thu cuối

Con nào hay biết mỗi thu vơi

Câu 5 (1,0 điểm): Trong nhịp sống hiện đại ngày nay, chúng ta ít có thời gian được gần gũi với thế hệ ông bà và những người họ hàng thân thích ở những miền quê. Theo em, cần có những việc làm nào để rút ngắn khoảng cách về không gian địa lý, để tạo ra mối liên hệ gần gũi, gắn kết thường xuyên với ông bà, họ hàng ở quê xa?

II. PHẦN VIẾT (6,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm): Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích khổ thơ cuối của bài thơ

Câu 2 (4,0 điểm):

Hãy viết một văn bản nghị luận (khoảng 400 chữ) nêu suy nghĩ của em về vấn đề: Tình yêu quê hương, đất nước của thế hệ trẻ trong thời đại ngày nay.

Đáp án

PHẦN ĐỌC HIỂU (4.0 điểm)

Câu 1.

Phương pháp:

Dựa vào đặc trưng thể loại

Lời giải chi tiết:

Thể thơ 7 chữ

Câu 2.

Phương pháp:

Đọc và xác định chủ thể trữ tình, đối tượng trữ tình

Lời giải chi tiết:

- Chủ thể trữ tình: Người cháu (nhân vật “con”) – người trở về quê, nhớ về người bà ngoại.

- Đối tượng trữ tình: Người bà ngoại đã khuất, cùng với cảnh quê hương gắn bó với ngoại.

Câu 3.

Phương pháp:

Vận dụng kiến thức về biện pháp nhân hoá

Lời giải chi tiết:

- Biện pháp tu từ: Nhân hoá (“trầu úa không người hái”, “cau quên trổ hoa”).

- Tác dụng: Gợi sự tàn phai, hiu hắt của cảnh vật quê nhà khi vắng bóng người bà; qua đó bộc lộ nỗi nhớ thương, trống vắng trong lòng người cháu khi trở lại quê cũ.

Câu 4.

Phương pháp:

Dựa vào ngữ cảnh để xác định nghĩa của hai câu thơ

Lời giải chi tiết:

Hai câu thơ gợi hình ảnh người bà già yếu, mỗi mùa thu đến là một lần tuổi già thêm nặng, sức khỏe thêm giảm sút. Bà lặng lẽ đếm từng mùa thu như đếm những ngày cuối đời, còn người cháu vô tư, chưa thấu hiểu được sự hữu hạn ấy. Câu thơ thể hiện nỗi xót xa và hối tiếc muộn màng của người cháu khi nhớ về ngoại.

Câu 5.

Phương pháp:

Liên hệ thực tế

Lời giải chi tiết:

Để rút ngắn khoảng cách và giữ liên hệ với ông bà, họ hàng ở quê xa, chúng ta có thể:

- Thường xuyên gọi điện, video call thăm hỏi, chia sẻ cuộc sống.

- Về thăm quê khi có dịp, cùng ông bà làm việc, trò chuyện, ăn bữa cơm sum họp.

- Gửi quà, thiệp, ảnh thể hiện sự quan tâm, nhớ thương.

- Giữ gìn truyền thống gia đình, kể cho con cháu nghe về nguồn cội, giúp gắn kết các thế hệ.

PHẦN VIẾT (6.0 điểm)

Câu 1.

Phương pháp:

Đọc kĩ khổ thơ cuối

Xác định giá trị nội dung, nghệ thuật

Vận dụng thao tác lập luận, phân tích

Lời giải chi tiết:

Khổ thơ cuối là nốt lặng buồn, thấm đẫm nỗi nhớ và tiếc thương.

- Hình ảnh “con đi mỗi bước xa, xa mãi” gợi sự cách trở về không gian và thời gian, cũng là sự xa dần giữa người sống và người đã khuất.

- “Dáng ngoại bên hiên. Nắng tắt dần” vừa tả cảnh chiều tà, vừa ẩn dụ cho sự tàn phai của kiếp người.

- “Lả nghiêng về cội con tìm ngoại” – khát khao được trở về cội nguồn, tìm lại bóng hình yêu thương.

- “Tê tái chiều buông tím góc sân” – kết thúc bằng sắc tím buồn, thể hiện nỗi đau thương xen lẫn day dứt.

→ Khổ thơ gợi cảm xúc lắng sâu về tình bà cháu, về lòng hiếu thảo và nỗi nhớ quê hương da diết.

Câu 2.

Phương pháp:

Xác định vấn đề cần bàn luận

Liên hệ thực tế

Vận dụng thao tác lập luận, kĩ năng viết bài

Lời giải chi tiết:

Quê hương chính là nơi chúng ta cất tiếng khóc chào đời, là cái nôi đầu tiên đón nhận tiếng khóc đầu tiên của chúng ta. Những bước đi chập chững vào đời, những ký ức tuổi thơ không bao giờ quên được. Và là nơi là đến cuối cùng của cuộc đời chúng ta vẫn mong trở về nhất. Tình yêu quê hương được biểu hiện từ những tình cảm bình dị nhất là tình yêu gia đình hàng xóm, là nỗi niềm mong ngóng được trở về mỗi khi mình xa quê. Yêu quê hương chính là yêu những gì nơi mình sinh ra, yêu làng xóm, yêu con đường làng sỏi đá, gập ghềnh. Mỗi lần xa quê tình yêu ấy lại âm ỉ cháy trong tim, có khi da diết có khi sục sôi, có khi lại thổn thức. Là sự háo hức mỗi lần được trở về với đất mẹ sau mỗi lần xa quê. Tình cảm này là tình cảm không gì có thể thay thế được, nó luôn ở mãi trong tim của mỗi con người.

Khi đất nước ngày càng phát triển quá trình nông thôn mới cũng được đẩy mạnh hơn. Tình yêu quê hương được biểu hiện bằng hành động. Có rất nhiều người thành đạt xa quê đã có những đóng góp về tiền bạc và sức lực để xây dựng một quê hương ngày càng vững mạnh và phát triển hơn. Đây đều là những biểu hiện của tình yêu quê hương đất nước với mong muốn quê hương mình ngày càng phát triển hơn. Yêu quê hương còn là trách nhiệm xây dựng quê hương ngày càng phát triển hơn.

Ngày nay yêu quê hương không phải cứ phải cầm súng đánh giặc nữa, mà yêu quê hương chính là góp phần dựng xây quê hương phát triển ngày càng giàu mạnh hơn. Chúng ta là những thế hệ trẻ hãy góp phần công sức của mình để xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh hơn nữa.