Phân tích truyện ngắn "Ông tôi" của Đào Quốc Thịnh

Nhà văn Nguyễn Minh Châu đã từng nhận định "Văn học và cuộc sống là hai đường tròng đồng tâm mà tâm điểm là con người." Câu nói này dường như là kim chỉ nam cho những trang viết trong tác phẩm "Ông tôi" của tác giả Đào Quốc Thịnh. Truyện ngắn Ông tôi là một tác phẩm đặc sắc với đề tài gần gũi và dễ gây xúc động về tình cảm gia đình đặc biệt là tình ông cháu thắm thiêt. Tác phẩm đã thành công khắc họa hình ảnh người ông hiền hậu, đáng kính với tấm lòng yêu thương cháu vô bờ và sẵn sàng hi sinh thầm lặng cho đứa cháu nhỏ của mình. 

Truyện ngắn chủ yếu xoay quanh câu chuyện tình cảm giữa ông và đứa cháu. Đây là đề tài quen thuộc là mảnh đất màu mỡ được nhiều nhà văn khai thác. Tình cảm gia đình là tình cảm thiêng liêng và cao quý. Có lẽ chúng ta đã được nghe rất nhiều câu chuyện về bà về mẹ đầy thân thương. Thế nhưng qua ngòi bút của nhà văn Đào Quốc Thịnh độc giả lại được tiếp nhận dưới khía cạnh khác của tình cảm gia đình đó là tình yêu thương, sự quan tâm của ông với cháu trong những năm tháng cuối đời. Chuyện đã khắc hạo hình ảnh người ông già tận tụy quan tâm và yêu cháu vô điều kiện đồng thời mỗi người thấy sự trưởng thành của nhân vật tôi từ tình yêu của ông. Nhan đề là phần quan trọng, nếu nhan đề hấp dẫn sẽ lôi cuốn và tạo cảm giác hứng thú cho người đọc khi tiếp nhận tác phẩm. Nhan đề "ông tôi" rất ngắn gọn nhưng chứa đựng thật nhiều yêu thương. Qua nhan đề đã thể hiện rõ đối tượng trung tâm của câu chuyện là người ông. Chỉ với hai từ "Ông tôi" tác giả muốn nhấn mạnh đến hình ảnh người ông trong tác phẩm hiện lên thật xúc động.

Truyện kể về một đứa cháu nhớ lại kỉ niệm về ông của mình. Từ khi còn nhỏ nhân vật "tôi" đã được sự quan tâm sâu sắc và tình yêu to lớn của ông. Nhưng dường như cậu còn quá nhỏ để hiểu hết sự hi sinh và tình yêu lớn lao mà ông dành cho mình. Đến khi trưởng thành "tôi" mới nhận ra tình cảm thiêng liêng ấy qua những hành động tưởng chứng như đơn giản nhưng chất chứa trong đó là sự yêu chiều và săn sóc của ông. Cuối cùng, khi người ông qua đời cậu mới hoàn toàn hiểu hết những gì mà ông đã dành cho mình và cảm thấy một khaongr trống và sự mất mát lớn ở tim.

Người ông trong tác phẩm được xây dựng là một ông lão cao tuổi và có tấm lòng yêu thương tha thiết dành cho con cháu. Nhân vật người ông không được miêu tả  qua nhiều lời thoại nhưng qua những chi tiết về hành động nhỏ hình ảnh người ông hiện lên đầy xúc động. Tác giả đã khắc họa hình ảnh một người ông hiền hậu giàu lòng yêu thương.  Mặc dù đã cao tuổi sức khỏe ngày một yếu nhưng ông vẫn luôn tìm cách chăm sóc cháu một cách tận tụy. Những hành động giản dị như bảo "tôi ăn căm, giúp tôi học bài" hay chỉ đơn giản là ngồi trò chuyện với cháu đều chứa chan sự quan tâm. Tình yêu thương và sự chăm sóc bảo vệ ấy thật đáng trân trọng. Ông không nói nhiều nhưng tất cả những hành động của ông đều toát lên sự yêu thương và hi sinh thầm lặng. Ông không phải là người giỏi bộc lộ cảm xúc qua lời nói nhưng ông sẽ thể hiện tình yêu đấy trực tiếp qua cử chỉ yêu thương. Chính sự hi sinh thầm lặng này đã khiến cho hình ảnh người ông trở nên cao quý và đáng kính trọng. Ông không cần gì nhiều ông chitr mong cháu được bình an, mạnh khỏe hạnh phúc và có một tương lai tốt đẹp. Thông qua việc khích lệ cháu học hành và rèn luyện nhân cách chúng ta thấy được tấm lòng và tầm nhìn của ông. Người ông hiểu rằng điều quan trọng nhất đối với một đứa trẻ là có được giáo dục và có sự yêu thương từ người lớn. Chính vì vậy ông không chỉ chăm lo về cuộc sống vật chất mà còn bồi dưỡng và mặt tinh thần giúp cháu trưởng thành và hoàn thiện chính mình.

Những tình yêu thương của ông được cảm nhận qua lăng kính của người cháu. Nhân vật "tôi" là người kể chuyện đồng thời cũng là nhân vật có sự thay đổi trong cách nhìn nhận về người ông. Ban đầu người cháu còn nhỏ chưa hiểu hết được sự hi sinh của ông nhưng thời gian trôi qua cũng những trải nghiệm trong cuộc sống "tôi" dần dần thấu hiểu và xúc động trước tình yêu mà ông đã dành cho mình.  Khi còn nhỏ, người cháu chỉ thấy rằng sự chăm sóc của ông như một điều hiển nhiên một phần trong cuộc sống gia đình mà không để tâm đến những vất vả và cảm xúc cô đơn của ông. Thế nhưng qua những chi tiết nhỏ trong cuộc sống nhân vật tôi bắt đầu nhận ra sự vĩ đại trong tình yêu mà ông dành cho mình. Thời điểm người cháu trưởng thành, cháu nhìn lại những gì ông đã dành cho mình nhân vật "tôi" lúc này mới hiểu trọn vẹn tình yêu thương và sự hi sinh cao cả của ông. Cảm giác tiếc nuối và ân hận bắt đầu xuất hiện trong nhân vật tôi vì lúc trước đã chưa thật sự quan tâm và trân trọng người ông kính. Sự già yếu của người ông qua những tháng năm đã khiến cho cháu nhìn rõ sự hi sinh thầm lặng và cảm nhận tình yêu gia đình mà ông đã trao trọn cho mình. Để rồi cảm xúc mất mác đẩy lên cao trào trong lòng nhân vật tôi khi ông qua đời. Người cháu cảm thấy đau lòng không chỉ vì sự ra đi của một người thân yêu mà đó còn là những lời chưa kịp bày tỏ với ông. 

Nội dung của một tác phẩm trở nhiều ít mặc sức nhưng nếu không có những bơi chèo nghệ thuật thì con thuyền nội dung ấy sẽ đứng im bất động". Với việc sử dụng ngôi kể thứ nhất đã bộc lộ được những cảm xúc chân thật sự trải nghiệm thực tế khiến câu chuyện trở nên gần gũi hơn với người đọc. Đồng thời tác giả đã sử dụng thủ pháp miêu tả tâm lý nhân vật đạt đến đỉnh cao, chúng ta thấy những thay đổi diễn biến trongh tâm lí của nhân vật theo thời gian để từ đó tình cảm ông cháu được tỏa sáng. Giọng kể lắng động thâm tình và giàu cảm xúc, các hình ảnh trong truyện mang tính biểu tượng gợi lên sự quý giá của tình cảm gia đình. Qua câu chuyện độc giả cảm nhận được tình cảm lớn lao của ông dành cho cháu và nhận thức về lòng biết ơn sự quý trọng của cháu với ông. Đây là thứ tình cảm thiêng liêng và cao quý nhất.

Hình ảnh người ông với sự tình yêu thương và sự hi sinh thầm lặng cho con cháu khiến chúng ta nhớ đến hình ảnh Lão Hạc trong tác phẩm của Nam Cao. Cả hai tác phẩm đều khai thác về tình cảm gia đình và sự hi sinh của thế hệ đi trước dành cho thế hệ sau thật đáng trân trọng. Nếu như Lão Hạc nói về tình cảm và tấm lòng cao cả của người cha già dành cho con của mình, ông bố đã chọn cái chết để giải thoát số phận khỏi cái nghèo và để dành số tiền cả đời lão ăn tằn hạt tiện tích cóp cho người con làm vốn. Thì trong tác phẩm "ông tôi" tập trung khai thác tình cảm ông cháu sâu sắc. Và điểm khác biệt trong cái kết giữa hai tác phẩm đó là hình ảnh ông bố đã hi sinh cho con nhưng không có phân cảnh người con thể hiện thái độ cảm xúc với tình yêu của bố, còn trong tác phẩm này người cháu đã thấu hiểu trọn vẹn tình cảm của ông và dành cho ông sự trân trọng và biết ơn. Cái kết này đã mang đến điểm sáng và sự xúc động cho độc giả.

Truyện ngắn "Ông tôi" của Đào Quốc Thịnh sẽ vượt qua lớp phủ bụi của thời gian và sống mãi trong lòng độc giả đến mai sau bởi những giá trị tình cảm tha thiết và những bài học thông điệp ý nghĩa. Qua câu chuyện tác giả muốn nhấn mạnh giá trị của tình yêu thương gia đình và tấm lòng biết ơn hiếu thảo cảu thế hệ con cháu đối với công lao và sự hi sinh thầm lặng của ông cha ta.