Soạn bài Tự tình (bài 2) SGK Ngữ văn 9 tập 1 Kết nối tri thức

- Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật.

- Bố cục:

+ Phần 1 (4 câu đầu): thể hiện nỗi lòng cô đơn, buồn tủi, khát vọng hạnh phúc

+ Phần 2 (4 câu tiếp): Tâm trạng tuyệt vọng của cảnh đời lẽ mọn

- Đề tài: Số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

- Thời gian “đêm khuya”.

- Không gian:

+ “nước non”: mênh mông, rộng lớn.

=> ẩn dụ cho xã hội xô bồ thời bấy giờ.

=> Con người càng trở nên nhỏ bé, cô quạnh.

- Tâm trạng người phụ nữ:

+ “trơ”

=> Nỗi cô đơn, trơ trọi của người phụ nữ khi không có ai kề cạnh ở bên.

=> Nỗi bẽ bàng, tủi hổ khi phải một mình đối mặt với bao đau thương, mất mát.

=> Trơ lì, không còn cảm giác, thách thức.

+ “hồng nhan”: nhan sắc đẹp, tươi trẻ.

=> “cái hồng nhan”: vẻ đẹp người phụ nữ bị rẻ rúng, không ai đoái hoài.

=> Người phụ nữ dù đẹp đến mấy nhưng vẫn bị rẻ rúng, coi thường, một mình trải qua, hứng chịu bao đắng cay tủi cực mặc cho dòng đời xô đẩy.

- Thời gian “đêm khuya”.

=> Đây là thời điểm người phụ nữ cảm thấy thấm thía nhất nỗi bất hạnh của mình.

- Âm thanh “văng vẳng trống canh dồn”.

=> Không gian yên tĩnh đến mức có thể nghe được tiếng trống canh từ xa vọng về.

- Không gian:

+ “nước non”: mênh mông, rộng lớn.

=> ẩn dụ cho xã hội xô bồ thời bấy giờ.

=> Con người càng trở nên nhỏ bé, cô quạnh.

- Tâm trạng người phụ nữ:

+ “trơ”

=> Nỗi cô đơn, trơ trọi của người phụ nữ khi không có ai kề cạnh ở bên.

=> Nỗi bẽ bàng, tủi hổ khi phải một mình đối mặt với bao đau thương, mất mát.

=> Trơ lì, không còn cảm giác, thách thức.

+ “hồng nhan”: nhan sắc đẹp, tươi trẻ.

=> “cái hồng nhan”: vẻ đẹp người phụ nữ bị rẻ rúng, không ai đoái hoài.

=> Người phụ nữ dù đẹp đến mấy nhưng vẫn bị rẻ rúng, coi thường, một mình trải qua, hứng chịu bao đắng cay tủi cực mặc cho dòng đời xô đẩy.

* Hai câu thực

- Hành động:

+ “uống rượu”: chất men say làm con người mơ hồ, quên đi thực tại.

+ “say lại tỉnh”: vòng luẩn quẩn không lối thoát.

=> Tìm đến rượu để “quên đời” nhưng càng uống lại càng tỉnh, càng đau đớn trước thực tại phũ phàng.

- Tâm trạng:

+ “vầng trăng bóng xế”: tuổi xuân tươi đẹp của người thiếu phụ đang dần qua đi.

+ “khuyết chưa tròn”: tình duyên không được trọn vẹn, hạnh phúc không được viên mãn.

=> Nỗi niềm bẽ bàng, chua xót về thân phận muộn màng dang dở.

* Hai câu luận

- Sự vật: rêu, hòn đá – nhỏ bé, không có giá trị.

- Trạng thái: xiên ngang, đâm toạc.

- Nghệ thuật: Đảo các động từ mạnh lên đầu: “xiên ngang, đâm toạc” + đối.

=> Sức sống trỗi dậy của thiên nhiên, vượt lên mọi khắc nghiệt của không gian. Ngay cả những sự vật mềm yếu, hèn mọn như rêu, im lìm, cứng ngắc như đá cũng phải vùng lên để phá vỡ mọi giới hạn.

=> Tinh thần phản kháng mạnh mẽ, muốn phá cũi sổ lồng vượt lên mọi định kiến xã hội của con người. Người phụ nữ dù nhỏ bé, dù mềm yếu, không có tiếng nói nhưng không muốn chấp nhận một cuộc đời mãi bị chà đạp.

=> Tâm trạng bực dọc, phẫn uất, không cam chịu trước hoàn cảnh tù túng, chán chường, nhạt nhẽo.

=> Khao khát có được hạnh phúc trọn vẹn.

- Chủ đề: Số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

- Tư tưởng tình cảm của tác giả: Nhà thơ giãy bày với lòng mình về nỗi trái ngang, bẽ bàng của người phụ nữ trước thực tại xã hội. Tiếng nói của bài thơ không chỉ là cảm xúc cá nhân mà còn là nỗi niềm đau đáu của biết bao người phụ nữ thời bấy giờ, vừa là lời đồng cảm thương xót số phận bất hạnh kiếp hồng nhan, vừa là tiếng nói lên án tố cáo xã hội cũ bất công, chà đạp lên quyền sống của con người.