Soạn bài Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài SGK Ngữ văn 11 tập 1 Kết nối tri thức - chi tiết

Nội dung chính

Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 132, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Lời thoại và hành động thể hiện thái độ gì của các nhân vật?

Phương pháp giải:

Chú ý vào đoạn đầu của tác phẩm.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Lời thoại và hành động thể hiện thái độ bất ngờ, đột ngột khi các nhân vật hay tin người dân và phản quân đang nổi lên, đòi đến phá Cửu Trùng Đài và muốn giết Vũ Như Tô.

Trong khi đọc 1

Câu 1 (trang 132, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Lời thoại và hành động thể hiện thái độ gì của các nhân vật?

Phương pháp giải:

Chú ý vào đoạn đầu của tác phẩm.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Lời thoại và hành động thể hiện thái độ bất ngờ, đột ngột khi các nhân vật hay tin người dân và phản quân đang nổi lên, đòi đến phá Cửu Trùng Đài và muốn giết Vũ Như Tô.

Trong khi đọc 2

Câu 2 (trang 132, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Tình huống kịch được miêu tả trong lớp I là gì?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ Lớp I

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Tình huống kịch trong Lớp I là việc cung nữ Đan Thiềm nhận được tin phản quân cùng người dân nghèo khổ đang kéo đến để phá Cửu Trùng Đài, bà đến nói cho Vũ Như Tô – chủ của công trình đó và bảo ông phải trốn ngay đi nhưng ông không tin đồng thời cũng không có ý định trốn chạy.

Trong khi đọc 3

Câu 3 (trang 133, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Bối cảnh nào được tái hiện thông qua các chỉ dẫn sân khấu?

Phương pháp giải:

Chú ý vào bối cảnh sân khấu ở Lớp I.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Bối cảnh được tái hiện ở đây là một cảnh hết sức hỗn loạn, phản quân cùng người dân đang ầm ầm kéo đến cùng tiếng quân, tiếng trống… ầm ầm cả một vùng, khiến người trong hoàn cảnh không khỏi phấp phỏng, không yên.

Trong khi đọc 4

Câu 4 (trang 134, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý thái độ của Vũ Như Tô, Đan Thiềm khi Nguyễn Vũ xuất hiện.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ Lớp II.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Khi Nguyễn Vũ xuất hiện, Đan Thiềm và Vũ Như Tô được trấn an hơn chút nhưng tiếng của phản quân dồn dập ngày càng gần, Đan Thiềm lại tiếp tục hối thúc Vũ Như Tô nhanh chóng trốn đi nhưng ông vẫn nhất quyết không chịu trốn đi.

Trong khi đọc 5

Câu 5 (trang 134, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Sự kiện nào được miêu tả trong lớp III?

Phương pháp giải:

Chú ý vào nội dung của Lớp III.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Sự kiện được miêu tả trong lớp III là Lê Trung Mại xuất hiện và thông báo về tình hình phản quân. Nguyễn Vũ lo lắng hỏi vua đang ở đâu thì hay tin vua đã chết. Nguyễn Vũ rút dao ra tự tử trước con mắt của Đan Thiềm, Vũ Như Tô và Lê Trung Mại.

Trong khi đọc 6

Câu 6 (trang 135, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Sự kiện nào được miêu tả trong lớp IV?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ nội dung của Lớp IV.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Sự kiện được miêu tả trong lớp IV ở đây là cảnh bọn nội gián chạy vào, báo cho Vũ Như Tô biết Cửu Trùng Đài đang bị kẻ đốt, người phá, sắp không còn gì nữa nhưng ông không tin đó là sự thật.

Trong khi đọc 7

Câu 7 (trang 136, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý khác biệt trong hành động, thái độ của các nhân vật trong tình thế nguy ngập.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ lớp IV; Chú ý vào thái độ của nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Cách 1 

- Vũ Như Tô: thản nhiên, chỉ nghĩ đến Cửu Trùng Đài, không tin rằng nó bị phá

 - Lũ thái giám: tìm cách bỏ trốn với hy vọng thoát chết.

Trong khi đọc 8

Câu 8 (trang 136, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý thái độ của Vũ Như Tô và Đan Thiềm.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ nội dung lớp V.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Vũ Như Tô: vẫn nhất quyết không chịu trốn đi và có ý muốn ở lại chịu họa cùng Đan Thiềm 

 - Đan Thiềm: một lòng cầu xin ông mau trốn đi

Trong khi đọc 9

Câu 9 (trang 137, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý hành động của đám cung nữ và quân khởi loạn.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ lời thoại của đám cung nữ và quân khởi loạn ở Lớp VI và Lớp VII.

Lời giải chi tiết:

Cách 1 

- Cung nữ: quỳ xuống xin hàng, mong được sống sót 

 - Quân khởi loạn: hùng hổ xông vào, hùng hổ, độc ác, quyết giết chết lũ cung nữ

Trong khi đọc 10

Câu 10 (trang 138, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Hành động, lời thoại của Vũ Như Tô và Đan Thiềm thể hiện thái độ gì của nhân vật?

Phương pháp giải:

Chú ý vào lời thoại của Vũ Như Tô và Đan Thiềm ở Lớp VII.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Hành động, lời thoại của Vũ Như Tô và Đan Thiềm thể hiện thái độ kiên định, không khuất phục trước bọn phản quân, một lòng trung thành với triều đình. Họ là những người trong sạch và ngay thẳng. Đan Thiềm luôn một lòng muốn xin tội cho Vũ Như Tô, bà đã hạ mình, quỳ gối trước giặc để xin tha tội chết cho Vũ Như Tô.

Trong khi đọc 11

Câu 11 (trang 139, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý sự đối lập trong lời thoại, hành động của Vũ Như Tô và đám quân sĩ.

Phương pháp giải:

Chú ý vào lời thoại của nhân vật

Lời giải chi tiết:

Cách 1 

- Vũ Như Tô: thà chết chứ không chịu khuất phục trước phản quân, luôn muốn được phân trần cũng An Hòa Hầu

 - Đám quân sĩ: cười mỉa mai, có thái độ thô lỗ nhưng cũng có cái lý khi phân bua lý do Vũ Như Tô có tội.

Trong khi đọc 12

Câu 12 (trang 140, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý thái độ của Vũ Như Tô khi biết Cửu Trùng Đài bị đốt cháy.

Phương pháp giải:

Chú ý vào lời thoại của Vũ Như Tô khi biết Cửu Trùng Đài bị cháy.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Vũ Như Tô như sụp đổ, biết bao công sức, hy vọng ông đều gửi gắm vào công tình này mà nay nó bị đốt đi cùng với những khát khao, hoài bão lý tưởng của ông. Sự sụp đổ đó khiến ông không còn thiết sống nữa, ông dứt khoát muốn chết cùng với Cửu Trùng Đài, cùng lý tưởng, hoài bão của ông.

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 141, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Tóm tắt các sự kiện chính trong đoạn trích. Bạn có nhận xét gì về diễn biến của các sự kiện?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ toàn bộ tác phẩm.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Đan Thiềm hay tin có quân phản loạn muốn đến giết Vũ Như Tô và phá Cửu Trùng Đài, bà đến thúc giục Vũ Như Tô trốn đi nhưng ông nhất quyết không trốn. 

 - Nguyễn Vũ xuất hiện, hay tin vua chết liền tự tử theo vua

 - Bọn nội gián bỏ trốn

 - Quân lính xông vào đòi giết cung nữ, Vũ Như Tô

 - Đan Thiềm xin phản quân tha cho Vũ Như Tô và bị chúng kéo ra ngoài

 - Vũ Như Tô nghe tin Cửu Trùng Đài bị phá và muốn đến phân bua với thủ lĩnh của phản quân

 - Vũ Như Tô hiểu ra cơ sự và xin đến pháp trường để chết 

→ Diễn biến của các sự kiện diễn ra khá nhanh nhưng phù hợp với diễn biến của câu chuyện và thể hiện rõ được thái độ của từng nhân vật.

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 141, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Tình huống kịch được miêu tả trong đoạn trích là gì? Trước tình huống đó, mỗi nhân vật đã có những phản ứng, hành động như thế nào? Những phản ứng, hành động đó thể hiện đặc điểm tính cách gì của nhân vật?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ tác phẩm để trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Tình huống kịch được miêu tả trong đoạn trích là phản quân và người dân đang muốn tìm để giết Vũ Như Tô – chủ nhân của công trình Cửu Trùng Đài. Cung nữ Đan Thiềm thấy vậy đến nói với Vũ Như Tô bảo ông chạy trốn ngay đi. 

 - Trước tình huống đó, Vũ Như Tô vẫn thản nhiên, không biết là mình có tội, một lòng muốn ở lại không chịu trốn đi. Đan Thiềm thì lo lắng, giục ông mau chạy trốn đi. Phản quân thì hùng hổ kéo vào đòi giết đám cung nữ và Vũ Như Tô. Nguyễn Vũ thì tự tử, đám nội giám thì trốn chạy nhằm tìm cách thoát thân. Cuối cùng Vũ Như Tô hiểu được cơ sự, lỗi lầm, thấy tâm huyết của mình bị đốt, đánh phá, ông xin được chết theo.

→ Những phản ứng, hành động đó đã thể hiện rõ phẩm chất của từng nhân vật. Vũ Như Tô thì ngay thẳng, có lý nên mãi mới nhận ra lỗi lầm của mình ở đâu. Đan Thiềm một lòng tiếc thương cho tài năng của Vũ Như Tô, muốn ông trốn đi để lưu giữ lại một tài năng tuyệt với đó. Cung nữ và đám nội giám hèn nhát, bên thì quỳ xuống nhận tội, bên thì bỏ của chạy lấy người hòng tìm cách sống sót. Trong khung cảnh hỗn loạn đó, chúng ta có thể nhận ra được tính cách của từng nhân vật, ai tốt, ai xấu, ai ngay thẳng, ai tiểu nhân bỉ ổi. 

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 141, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Xung đột chính trong đoạn trích là gì? Dựa vào đâu bạn nhận ra xung đột đó?

Phương pháp giải:

 Chú ý vào nhân vật Vũ Như Tô và Đan Thiềm

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Xung đột chính trong đoạn trích là ở nhận thức của nhân vật Vũ Như Tô. Đan Thiềm bảo ông trốn đi, phản quân đến rồi nhưng ông không chịu, vẫn một lòng muốn ở lại nơi Cửu Trùng Đài. Đến cuối cùng, Đan Thiềm chết, không thể cứu giúp ông, ông lại muốn đến gặp địch để phân bua, xem mình sai ở đâu muốn giết. Đám phản quân mỉa mai, giải thích khiến ông nhận ra cái lý tưởng của mình lại kéo theo nhiều hệ lụy như vậy, ông buồn chán và hiểu ra mọi điều.

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 141, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Phân tích diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô được thể hiện trong đoạn trích (dựa vào các lời thoại và hành động của nhân vật).

Phương pháp giải:

Chú ý vào diễn biến tâm lý của Vũ Như Tô được thể hiện qua lời thoại.

Lời giải chi tiết:

Cách 1 

- Vũ Như Tô không chịu nghe lời khuyên của Đan Thiềm trốn đi

 - Khi nắm rõ được tình hình phản quân đang đến dần, ông vẫn không chịu trốn đi

 - Khi phản quân đến, ông đứng trước mặt chúng không hề tỏ thái độ khuất phục

 - Bọn chúng đòi giết ông và ông không biết bản thân sai ở đâu

 - Phản quân chỉ ra cái sai của ông, cái tội đáng chết của ông 

 - Nghe tin Cửu Trùng Đài bị phá đốt, ông đau đớn và xin được đến pháp trường hành quyết.

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 141, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Hình tượng Cửu Trùng Đài trong vở kịch có ý nghĩa gì? Bạn có suy nghĩ gì về những phản ứng khác nhau của các nhân vật khi Cửu Trùng Đài bị đốt cháy?

Phương pháp giải:

Chú ý vào hình ảnh Cửu Trùng Đài.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Cửu Trùng Đài là biểu tượng cao nhất của một giá trị nghệ thuật, đó là một công trình kiến trúc lớn, mang ý nghĩa thời đại của một kỹ sư tài ba mang tên Vũ Như Tô. Đây được coi là một sản phẩm của giá trị nghệ thuật tạc thành. 

- Cách phản ứng khác nhau của nhân vật trong truyện là hoàn toàn có thể hiểu. Cửu Trùng Đài là công trình cả đời, là lý tưởng sống của Vũ Như Tô, bởi vậy ông đau đớn, gục ngã là truyện hết sức bình thường. Người dân thì cảm thấy vui sướng, phấn khởi muôn phần bởi để làm công trình đó, họ phải bỏ ra sức lao động của mình, thậm chí là xương máu khiến họ cảm thấy nó là nỗi đau khổ chứ không hề đẹp như Vũ Như Tô nghĩ. Bởi vậy họ vui mừng, phấn khởi trước sự hủy hoại của công trình đó.  

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 141, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Vở kịch gợi cho bạn suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống, giữa lý tưởng và thực tế, giữa cá nhân và lịch sử?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức rút ra được sau khi đọc văn bản và trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Vở kịch gợi cho em suy nghĩ về mối quan hệ mật thiết giữa nghệ thuật và đời sống, nghệ thuật phải luôn phục vụ cho đời sống. Đó là ý nghĩa và giá trị chân chính của nghệ thuật. Sự xa rời thực tiễn sẽ làm mất đi giá trị của nghệ thuật, thậm chí, nó còn gây mất niềm tin và xung đột giữa những người xung quanh với nhau. Bởi mọi giá trị đều phải gắn liền với cuộc sống, phản ánh cuộc sống của con người, như vậy mới hoàn thành được vai trò, sứ mệnh của nghệ thuật. 

Sau khi đọc 7

Câu 7 (trang 141, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Trong lời đề tựa kịch Vũ Như Tô, Nguyễn Huy Tưởng viết: 

“Than ôi! Như Tô phải hay những kẻ giết Như Tô phải? Ta chẳng biết. 

Cầm bút chẳng qua cùng một bệnh với Đan Thiềm.” 

Lời đề tựa này cho thấy thái độ gì của tác giả đối với các nhân vật? Thái độ đó được biểu hiện như thế nào qua văn bản Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài?

Phương pháp giải:

 Chú ý vào lời đề tựa và nội dung của vở kịch để trả lời câu hỏi này. 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Lời đề tựa đã thể hiện rõ thái độ của tác giả đối với nhân vật. Ông thương tiếc cho một tài năng tuyệt vời, một con người thiên tài về kiến trúc như Vũ Như Tô, vì lý tưởng của cao đẹp của mình mà quên đi hiện tại. Đan Thiềm cũng là một người thức thời, hiểu đạo lý và thấy thương cho tài năng của Vũ Như Tô, bà là người động viên ông xây dựng Cửu Trùng Đài, cũng mang trong mình hoài bão nghệ thuật như Vũ Như Tô. Nhưng biết đấy, nghệ thuật khi đã xa rời cuộc sống thực, tác dụng sẽ ngược lại. Vũ Như Tô mãi đến khi cái chết cận kề mới nhận ra cái sai của mình, Đan Thiềm đến chết vẫn thương cho tài năng của Vũ Như Tô, bảo ông trốn đi như muốn giữ lại một tài năng nghệ thuật cho đời. Nhưng cuối cùng, kết cục của hai người đề bi thảm, họ vẫn thất bại trong việc bảo vệ Cửu Trùng Đài và bảo vệ bản thân mình. 

Viết

Câu hỏi (trang 141, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Theo bạn, vấn đề xã hội nào được đề cập trong đoạn trích? Viết một đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về vấn đề đó.

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức và kĩ năng đã học 

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Vấn đề xã hội được đề cập đến đoạn trích đó là ý nghĩa của nghệ thuật với cuộc sống. Nghệ thuật là thứ con người tạo ra qua quá trình phát triển và nó luôn luôn thể hiện khát vọng, ý chí của con người. Đó là sứ mệnh cao quả của nghệ thuật. Vũ Như Tô trong vở kịch Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài đã không nhận ra điều đó, khiến người dân chịu khổ đau, bởi vậy họ đã vùng lên và đánh sập công trình nghệ thuật ấy. Đó chính là cái giá phải trả cho sự đi ngược lại với  sứ mệnh của mình. Bởi vậy, nghệ thuật phải luôn gắn liền với cuộc sống, phục vụ cho cuộc sống của con người. Như vậy, nghệ thuật không chỉ có cơ hội được thể hiện mà còn thỏa mãn được nguyện vọng của con người. Sự chung sống hòa thuận đấy sẽ giúp cho cả nghệ thuật và con người cùng phát triển song hành, đưa nghệ thuật tiệm cận với những giá trị cao hơn nữa. 

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Vĩnh biệt Cửu Trùng đài