Bạn đã biết những tác phẩm nào trong văn học Việt Nam từng được nhìn nhận như là “tuyên ngôn độc lập”? Điều gì khiến cho những tác phẩm ấy được nhìn nhận như vậy?
Vận dụng tri thức Ngữ văn, vận dụng khả năng tổng hợp kiến thức.
Trong lịch sử văn học Việt Nam, có một số tác phẩm được xem như là “tuyên ngôn độc lập”, thể hiện ý chí tự chủ, tinh thần quật cường của dân tộc ta. Nổi bật trong số đó là:
- Nam quốc sơn hà (Sông núi nước Nam)
+Tác giả: Lý Thường Kiệt (thời Lý)
+Là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc, khẳng định chủ quyền lãnh thổ và tinh thần đoàn kết chống giặc ngoại xâm.
+Bài thơ sử dụng ngôn ngữ hùng hồn, thể hiện niềm tự hào dân tộc và ý chí quyết tâm bảo vệ non sông.
- Hịch tướng sĩ (Hịch dụ các tướng sĩ)
+Tác giả: Trần Quốc Tuấn (thời Trần)
+Viết trước cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ hai, thể hiện tinh thần yêu nước, lòng căm thù giặc và ý chí quyết chiến, quyết thắng.
+Hịch văn sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như: lập luận chặt chẽ, lời văn bi tráng, hình ảnh so sánh, ẩn dụ... tạo nên sức lay động mạnh mẽ.
-Bình Ngô đại cáo (Bản cáo bình Ngô)
+Tác giả: Nguyễn Trãi (thời Lê)
+Viết sau khi chiến thắng quân Minh, là bản cáo trạng đanh thép tố cáo tội ác của giặc Minh đồng thời khẳng định chính nghĩa của cuộc chiến tranh và tài năng lãnh đạo của Lê Lợi.
+Tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật to lớn, được xem là một trong những áng văn chương bất hủ của dân tộc.
-Tuyên ngôn độc lập
+Tác giả: Hồ Chí Minh (thời hiện đại)
+Tuyên bố độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, thể hiện ý chí tự do, tự chủ của dân tộc Việt Nam.
+Tác phẩm sử dụng ngôn ngữ giản dị, súc tích nhưng đầy sức thuyết phục, thể hiện tinh thần yêu nước, độc lập, tự chủ và khát vọng hòa bình của nhân dân ta.
-Lý do những tác phẩm này được nhìn nhận như “tuyên ngôn độc lập”:
+Thể hiện ý chí tự chủ, tinh thần quật cường của dân tộc: Các tác phẩm này đều ra đời trong những thời điểm lịch sử quan trọng, khi đất nước lâm nguy. Chúng thể hiện ý chí quyết tâm bảo vệ non sông, chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta.
+Khẳng định chủ quyền lãnh thổ: Các tác phẩm đều khẳng định chủ quyền lãnh thổ không thể chối cãi của Việt Nam.
+Thể hiện tinh thần đoàn kết: Các tác phẩm đều kêu gọi tinh thần đoàn kết, chung sức đồng lòng của toàn dân tộc để chống giặc ngoại xâm.
+Giá trị nghệ thuật cao: Các tác phẩm đều có giá trị nghệ thuật cao, sử dụng ngôn ngữ hùng hồn, giàu hình ảnh, thể hiện được khí phách anh hùng của dân tộc.
- Ngoài những tác phẩm trên, còn có một số tác phẩm khác cũng được xem như là “tuyên ngôn độc lập” của dân tộc, như: Hịch sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu), Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu)...
Các bài tập cùng chuyên đề
Trình bày khái quát về phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Việt Nam nửa đầu thế kỉ XX theo những gì bạn đã được học.
Chú ý nội dung câu trích dẫn và sự suy rộng của tác giả Hồ Chí Minh
Việc tác giả nêu “những lẽ phải không ai chối cãi được” nhằm mục đích gì?
Những chứng cứ về hành động “trái hẳn với nhân đạo và chính nghĩa” của thực dân Pháp đã được tập hợp theo hệ thống nào?
Thực chất việc “bảo hộ” của thực dân Pháp đã bị vạch trần như thế nào?
Dự đoán những luận điểm sẽ được triển khai sau việc tác giả khái quát về “sự thực sự bảo hộ của thực dân Pháp.
Việc nhắc đến những điều được các nước Đồng minh công nhận có ý nghĩa gì?
Hai điều được đề cập trong lời “tuyên ngôn với thế giới” có mối quan hệ với nhau như thế nào?
Xác định bố cục bài Tuyên ngôn Độc lập và nêu tóm tắt nội dung của từng phần.
Một tuyên ngôn chính trị thường phải xác lập được cơ sở pháp lí vững chắc. Trong bản tuyên ngôn độc lập, vấn đề này đã được thể hiện như thế nào?
Nhận xét tầm bao quát của tác giả về đối tượng tiếp nhận bản Tuyên ngôn Độc lập và tình thế lịch sử của đất nước vào thời điểm văn bản ra đời. Theo bạn, để hiểu thấu đáo vấn đề này, kiến thức lịch sử nào cần được vận dụng.
Nêu mục đích và hiệu quả của việc trích dẫn hai bản tuyên ngôn nổi tiếng trên thế giới ở đầu văn bản. Việc trích dẫn đó cho thấy điều gì về tư tưởng và tầm văn hoá của chính người viết?
Phân tích sức thuyết phục của phần văn bản triển khai luận điểm vạch trần các luận điệu xảo trá và tội ác của thực dân Pháp đối với đất nước, nhân dân ta và tuyên bố “thoát li hẳn quan hệ thực dân với Pháp”. Yếu tố biểu cảm được tác giả vận dụng như thế nào khi đề cập nội dung này.
Làm sáng tỏ mối tương quan giữa các nội dung khẳng định và phủ định trong văn bản. Bạn có nhận xét gì về các biện pháp được tác giả sử dụng nhằm làm tăng tính khẳng định hoặc tính phủ định cho từng luận điểm.
Sự cảnh báo đối với các toan tính thâm độc của các thế lực thực dân, đế quốc được thể hiện như thế nào trong văn bản? Tác giả đã nêu luận điểm gì để tác động vào cách nhìn của cộng đồng quốc tế về nước Việt Nam mới, dẫn đến việc “công nhận quyền độc lập của dân Việt Nam.
Nêu nhận xét khái quát về vị thế, trí tuệ và tình cảm của cả một dân tộc được thể hiện qua Tuyên ngôn Độc lập.
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu suy nghĩ của bạn về khả năng tác động lớn lao của Tuyên ngôn độc lập.
Liên hệ với bài học môn Lịch sử và những hiểu biết thực tế của bản thân về bối cảnh ra đời của bản Tuyên ngôn Độc lập và việc Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bản Tuyên ngôn này.
Chú ý các trích dẫn
Chú ý cách lập luận của tác giả
Biện pháp tu từ nào được vận dụng trong đoạn văn này?
Chú ý các bằng chứng khách quan và ý kiến chủ quan của người viết.
Những câu văn nào thể hiện tính chất “tuyên ngôn”?
Chú ý tính biểu cảm
Hãy trình bày hoàn cảnh ra đời của bản Tuyên ngôn Độc lập
Mục đích của bản Tuyên ngôn Độc lập là gì và hướng tới những đối tượng nào?
Phân tích logic lập luận của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bản Tuyên ngôn Độc lập theo trình tự: Mở đầu nêu luận đề gì? Phát triển luận đề bằng các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng như thế nào? Kết thúc ra sao?
Chỉ ra và làm rõ thành công về nghệ thuật của bản Tuyên ngôn từ các phương diện: cấu trúc câu, biện pháp tu từ, câu khẳng định và câu phủ định.
Những đặc điểm nổi bật của văn chính luận như tính chiến luận, tính cảm xúc đã được thể hiện như thế nào trong bản Tuyên ngôn độc lập.
Theo em, bản Tuyên ngôn Độc lập và hai tác phẩm Sông núi nước Nam (Khuyết danh) và Đại cáo bình Ngô (Nguyễn Trãi) có chung tư tưởng và cảm hứng gì? Từ đó, nêu khái quát ý nghĩa của bản Tuyên ngôn Độc lập