Bài 4. Khái niệm Văn minh. Một số nền văn minh phương Đông thời cổ - trung đại SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức

? mục 1 Câu 1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 22 SGK Lịch sử 10

1. Giải thích khái niệm văn minh.

Phương pháp giải:

Dựa vào nội dung SGK mục 1 trang 21-22 và giải thích khái niệm văn minh.

Lời giải chi tiết:

Văn minh là sự tiến bộ về vật chất và tinh thần của xã hội loài người; là trạng thái phát triển cao của nền văn hóa, khi xã hội loài người vượt qua trình độ của thời kì dã man.

? mục 1 Câu 2

? mục 2.a Câu 1

Trả lời câu hỏi mục 2.a trang 24 SGK Lịch sử 10

1. Hãy giới thiệu về một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Ai Cập cổ đại.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin nội dung SGK mục 2 trang 22-24 và hãy giới thiệu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Ai Cập cổ đại.

Lời giải chi tiết:

Những thành tựu tiêu biểu của văn minh Ai Cập cổ đại:

? mục 2.a Câu 2

2. Các thành tựu văn minh Ai Cập cổ đại có ý nghĩa như thế nào?

Phương pháp giải:

Dựa vào những thành tựu văn minh Ai Cập cổ đại đã tìm hiểu, rút ra ý nghĩa của những thành tựu văn minh đó.

Lời giải chi tiết:

- Các thành tựu chữ viết của người Ai Cập cổ đại là cơ sở, nguồn gốc của những bảng chữ cái sau này. Nhờ chữ viết, người Ai Cập cổ đại đã ghi chép, để lại nhiều tư iệu quý giá trên nhiều lĩnh vực.

- Những thành tựu về khoa học, kĩ thuật có ý nghĩa to lớn, tạo tiền đề cho sự phát triển của khoa học, kĩ thuật trong các thời kì tiếp theo.

- Các công trình kiến trúc, điêu khắc là hiện thân cho sức lao động và trí tuệ, sự sáng tạo vĩ đại của con người.

=> Những thành tựu của người Ai Cập cổ đại đã chứng tỏ sự phát triển rực rỡ của nền văn minh, đồng thời đặt nền móng cho sự phát triển trên nhiều lĩnh vực của văn minh nhân loại.

? mục 2.b Câu 1

Trả lời câu hỏi mục 2.b trang 27 SGK Lịch sử 10

1. Hãy giới thiệu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin nội dung mục 2.b SGK trang 24-27 và nêu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại.

Lời giải chi tiết:

Một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại:

- Tôn giáo: Hai tôn giáo có ảnh hưởng sâu rộng hàng đầu của Ấn Độ là Hin-đu giáo và Phật giáo.

- Chữ viết:

+ Chữ viết cổ nhất của Ấn Độ được tìm thấy trong nền văn minh sông Ấn. Người Ấn Độ cải biên chữ viết để ghi âm tiếng Phạn.

+ Được truyền bá sang Đông Nam Á và được cải biên thành chữ viết của một số quốc gia trong khu vực này.

- Văn học, nghệ thuật:

+ Các tác phẩm tiêu biểu như Kinh Vê-đa, sử thi Ma-ha-ba-ra-ta và Ra-ma-y-a-na,...

+ Văn học Ấn Độ chứa đựng những giá trị nghệ thuật và nhân văn sâu sắc, là niềm tự hào của người dân Ấn Độ, trở thành nguồn cảm hứng, đề tài sáng tác của nhiều ngành nghệ thuật khác, nhất là khu vực Đông Nam Á.

- Kiến trúc, điêu khắc:

+ Nhiều công trình kiến trúc đồ sộ như: cột đá, chúa và tháp Phật giáo, thánh đường, cung điện,...

+ Kiến trúc và điêu khắc của Ấn Độ đã có những ảnh hưởng đến nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia Đông Nam Á.

- Khoa học, kĩ thuật:

+ Toán học: sáng tạo ra 10 chữ số mà ngày nay chúng ta sử dụng.

+ Thiên văn học: sớm có hiểu biết về vũ trụ, về mặt trời và các hành tinh. Biết đặt ra lịch.

+ Vật lí, hóa học: nêu ra thuyết nguyên tử, khẳng định luật hấp dẫn của Trái đất, ...

+ Y - dược học: có nhiều ghi chép về bệnh lí học, giải phẫu học,...

? mục 2.b Câu 2

2. Hãy nêu ý nghĩa của các thành tựu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại.

Phương pháp giải:

Dựa vào những thành tựu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại, hãy nêu ý nghĩa của các thành tựu đó.

Lời giải chi tiết:

Ý nghĩa của các thành tựu văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại:

- Tư tưởng, tôn giáo: Ấn Độ là quê hương của nhiều tư tưởng, tôn giáo lớn. Các tư tưởng, tôn giáo có ý nghĩa sâu sắc đối với nền văn minh Ấn Độ và đã để lại nhiều dấu ấn lịch sử cho nhân loại.

- Chữ viết: Chữ viết của Ấn Độ được truyền bá sang Đông Nam Á và được cải biên thành chữ viết của một số quốc giá trong khu vực này (Cam-pu-chia, Thái Lan, Lào). 

- Văn học, nghệ thuật: Văn học Ấn Độ chứa đựng những giá trị nghệ thuật và nhân văn sâu sắc, là niềm tự hào của người dân Ấn Độ, trở thành nguồn cảm hứng, đề tài sáng tác của nhiều ngành nghệ thuật khác, không chỉ ở Ấn Độ mà cả nhiều quốc gia khác, nhất là khu vực Đông Nam Á.

- Kiến trúc, điêu khắc: đã xây dựng nhiều công trình kiến trúc đồ sộ và có ảnh hưởng đến nhiều kiến trúc, điêu khắc trên thế giới đặc biệt là các nước Đông Nam Á.

- Khoa học, kĩ thuật: Có ý nghĩa và đóng góp quan trọng vào kho tàng tri thức của nhân loại. Được ứng dụng và sử dụng đến tận ngày nay.

=> Những thành tựu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại góp phần quan trọng vào kho tàng tri thức lịch sử nhân loại, đặt nền tảng cho nhiều phát minh về sau.

? mục 2.c Câu 1

Trả lời câu hỏi mục 2.c trang 30 SGK Lịch sử 10

1. Hãy nêu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin nội dung SGK mục 2.c trang 27-30 và nêu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

Lời giải chi tiết:

? mục 2.c Câu 2

2. Khai thác Tư liệu 3 và thông tin trong mục, hãy nêu ý nghĩa của các thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin nội dung SGK mục 2.c trang 27-30 và nêu ý nghĩa của các thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

Lời giải chi tiết:

Luyện tập Câu 1

 Trả lời câu hỏi mục Luyện tập trang 30 SGK Lịch sử 10

1. Lập bảng thể hiện các thành tựu văn minh tiêu biểu của Ai Cập cổ đại, Trung Hoa và Ấn Độ thời cổ - trung đại (theo gợi ý dưới đây vào vở).

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc lại thành tựu của các nền văn minh Ai Cập cổ đại, Trung Hoa và Ấn Độ.

Bước 2: Chọn các thành tựu tiêu biểu, lĩnh vực, ý nghĩa… để điền vào bảng.

Lời giải chi tiết:

Luyện tập Câu 2

2. Từ kết quả bài tập 1, em ấn tượng nhất với thành tựu nào? Vì sao?

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc lại thành tựu văn minh kết quả bài tập 1

Bước 2: Chọn thành tựu mà em ấn tượng nhất và giải thích lí do.

Lời giải chi tiết:

Em ấn tượng nhất với thành tựu Kim tự tháp của văn minh Ai Cập cổ đại. Bởi vì kim tự tháp là lăng mộ khổng lồ, được xây dựng để bảo vệ thi thể và chôn cất các Pharaoh, dựa trên niềm tin vào sự bất tử và thế giới bên kia. Chúng thể hiện trình độ kỹ thuật siêu việt với quy mô đồ sộ, độ chính xác hình học gần như hoàn hảo và kỹ thuật ghép đá không khe hở. Việc xây dựng đòi hỏi sức lao động và tổ chức xã hội cực kỳ lớn, minh chứng cho quyền lực tập trung của nhà nước Ai Cập cổ. Kim tự tháp là biểu tượng quyền lực thần thánh của Pharaoh và khát vọng vĩnh cửu, trường tồn cùng thời gian.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi mục Vận dụng trang 30 SGK Lịch sử 10

Liên hệ và cho biết ảnh hưởng của những thành tựu văn minh phương Đông (Ấn Độ và Trung Hoa thời cổ - trung đại,...) đối với thế giới và Việt Nam hiện nay.

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc lại thành tựu văn minh của Ấn Độ và Trung Hoa thời kì cổ - trung đại.

Bước 2: Tìm hiểu thông qua internet vể tôn giáo, kiến trúc, chữ viết, phong tục… của Việt Nam.

Bước 3: Liên hệ với Văn minh Ấn Độ và Trung Hoa đối với Việt Nam.

Lời giải chi tiết:

(*) Gợi ý ảnh hưởng tới Việt Nam

Việt Nam là một quốc gia có đường biển dài, thuận lợi để giao lưu buôn bán với bên ngoài, đồng thời cũng đóng vai trò là trung tâm để giao lưu văn hóa. Đặc biệt là dấu của 2 nền văn minh lớn là Ấn Độ và Trung Quốc có ảnh hưởng sâu đậm đến Việt Nam. 

Việc tiếp thu các thành tựu của 2 nền văn minh lớn là Ấn Độ và Trung Quốc đã góp phần làm phong phú, đa dạng hơn nền văn hóa Việt Nam.

Cụ thể văn minh Ấn Độ có tác động mạnh mẽ đến miền Trung và miền Nam Việt Nam. Từ tôn giáo (Phật giáo tiểu thừa, Hin-đu giáo), phong tục(lễ hội Ka-te, lễ tát nước,...) , chữ viết (chữ Phạn), kiến trúc (đền tháp, trụ đá), mô hình nhà nước... đều bị ảnh hưởng mạnh bởi Ấn Độ. 

Trong khi đó, văn minh Trung Quốc lại có tác động mạnh mẽ đến miền Bắc Việt Nam. Tôn giáo, tư tưởng (Phật giáo Đại thừa, Nho giáo, Đạo giáo….), lễ Tết (tết Hàn thực, trùng cửu…), chữ viết (chữ Hán), mô hình nhà nước, v.v….

(*) Gợi ý ảnh hưởng tới thế giới

Từ Ấn Độ: Hệ chữ số Ả Rập (có nguồn gốc Ấn Độ), các tôn giáo lớn (Phật giáo, Ấn Độ giáo), triết học và các công trình kiến trúc (stupa, đền chạm khắc) đã lan tỏa khắp châu Á và ảnh hưởng đến tư tưởng toàn cầu.

Từ Trung Hoa: Tứ đại phát minh (giấy, in ấn, la bàn, thuốc súng) đã cách mạng hóa giao tiếp, hàng hải và chiến tranh trên toàn thế giới. Triết lý Nho giáo cũng ảnh hưởng sâu rộng đến hệ thống đạo đức và quản trị ở nhiều quốc gia Đông Á.

Lý thuyết

>> Xem chi tiết: Lý thuyết Khái niệm văn minh. Một số nền văn minh phương Đông thời cổ - trung đại - Lịch sử 10 Kết nối tri thức