Đề thi giữa kì 1 Văn 12 Kết nối tri thức - Đề số 7

Đề bài

Môn: Ngữ văn lớp 12

Thời gian làm bài: 90 phút - Không kể thời gian phát đề

PHẦN I. ĐỌC - HIỂU

Đọc văn bản sau:

HƯƠNG THẦM

PHAN THỊ THANH NHÀN

Cửa sổ hai nhà cuối phố

Không hiểu vì sao không khép bao giờ

Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp

Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay

Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm

Bên ấy có người ngày mai ra trận.

Họ ngồi im không biết nói năng chi

Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi

Nào ai đã một lần dám nói?

Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối

Anh không dám xin,

                       cô gái chẳng dám trao

Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao

Không giấu được cứ bay dịu nhẹ.

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

(Anh vô tình anh chẳng biết điều

Tôi đã đến với anh rồi đấy...)

Rồi theo từng hơi thở của anh

Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực

Anh lên đường

                    hương sẽ theo đi khắp

Họ chia tay

                 vẫn chẳng nói điều gì

Mà hương thầm thơm mãi bước người đi.

(Dẫn theo https://dantri.com.vn/blog/nho-huong-thom-noi-ho-tinh-yeu-1397260471.htm, Báo Dân trí, 06/04/2014)

 Phan Thị Thanh Nhàn (1943) là một nhà thơ nữ nổi tiếng của Việt Nam. Thơ của bà, nhất là những bài thơ nổi tiếng như: Hương thầm (1973), Con đường, Trời và Đất, … để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc bởi đó là tiếng nói của một giọng thơ nữ tính, đằm thắm, dịu dàng và sâu lắng.

Theo hồi tưởng của tác giả, thi phẩm Hương thầm được bà sáng tác đúng mùa hoa bưởi (tháng 03 - 1969) để ghi nhớ ngày cậu em Phan Hữu Khải (1953 – 1972) lên đường ra trận. Dạo ấy, nhà bà ở đê Yên Phụ, vườn sau có cây bưởi cứ tới mùa hoa lại tỏa hương ngào ngạt, em trai hay hái đầy rồi bỏ làn cho chị đi làm. Ở lớp, có một bạn gái có vẻ rất gắn bó gần gũi với Khải nhưng anh không hay biết, chỉ có người chị đa cảm là để ý. Năm 1969, sau khi anh đã lên đường đi bộ đội thì người chị Phan Thị Thanh Nhàn mới sáng tác bài thơ này.

Trong giai đoạn cam go của chiến dịch Quảng Trị, Hương thầm được Đài Tiếng nói Việt Nam soạn thành bản ngâm phát ra tiền phương. Chiến sĩ Phan Hữu Khải đã biên thư về bảo chị rằng đã nghe bài này, nhưng tác giả Phan Thị Thanh Nhàn chưa kịp hồi âm bà sáng tác bài thơ ấy từ chuyện của anh thì anh đã hy sinh tại địa phận A Lưới.

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1: Xác định nhân vật trữ tình của văn bản trên.

Câu 2: Chỉ ra dấu hiệu nhận biết bài thơ trên thuộc thể thơ tự do.

Câu 3: Phân tích ý nghĩa của chi tiết “hương thầm” trong văn bản.

Câu 4: Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ được dùng trong hai dòng thơ sau:

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

Câu 5: Từ câu chuyện tình yêu của thế hệ trẻ Việt Nam thời kì kháng chiến chống Mĩ trong văn bản trên, anh/ chị hãy nêu quan niệm về một tình yêu đẹp.

PHẦN II. VIẾT 

Câu 1: Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích những trạng thái cảm xúc của nhân vật trữ tình trong bài thơ Hương thầm (Phan Thị Thanh Nhàn).

Câu 2: Viết bài luận (khoảng 600 chữ) bày tỏ ý kiến của anh/ chị về việc tự khẳng định bản thân của giới trẻ hiện nay.

---------Hết--------

Lời giải

PHẦN I

Câu 1:

Phương pháp:

Đọc kỹ văn bản, xác định người đang bộc lộ cảm xúc, tâm trạng

Cách giải:

Nhân vật trữ tình: “cô gái”.

Câu 2:

Phương pháp:

Quan sát đặc điểm hình thức: số chữ, số câu, vần, nhịp

Cách giải:

Dấu hiệu nhận biết bài thơ trên thuộc thể thơ tự do:

+ Số chữ trong mỗi câu không hạn định (có dòng 6 tiếng, dòng 7 tiếng, dòng 8 tiếng, ...).

+ Số câu mỗi khổ không hạn định.

+ Không có luật lệ cố định nào về gieo vần, ngắt nhịp linh hoạt.

Câu 3:

Phương pháp:

Dựa vào ngữ cảnh bài thơ để phân tích ý nghĩa chi tiết 

Cách giải:

Ý nghĩa chi tiết “hương thầm”:

- “Hương” - hương hoa bưởi + “thầm” (thầm lặng): mượn hương hoa nói hộ tình yêu của mình.

=> “Hương thầm” là hương vị tình yêu thầm lặng mà bền bỉ, tế nhị mà đậm sâu.

- Tạo ấn tượng, tăng tính gợi cảm và góp phần diễn đạt nội dung bài thơ ý nhị, tinh tế, sâu sắc.

Câu 4:

Phương pháp:

Vận dụng kiến thức về phép tu từ để phân tích tác dụng 

Cách giải:

Tác dụng phép so sánh:

- Biện pháp nghệ thuật so sánh: Hình ảnh so sánh “cô gái”, từ so sánh “như”, hình ảnh được so sánh “chùm hoa lặng lẽ”.

- Tác dụng: Gợi lên vẻ đẹp mộc mạc, e ấp, thuần khiết, thanh quý cũng như sự kín đáo, tế nhị trong cách thể hiện tình yêu của cô gái; khiến cho câu thơ trở nên giàu hình ảnh, sinh động, ấn tượng.

Câu 5:

Phương pháp:

Căn cứ vào nội dung văn bản và liên hệ bản thân 

Cách giải:

Một số gợi ý:

- Tình yêu trong sáng, thủy chung, chân thành, kín đáo. 

- Cần biết gìn giữ và vun đắp tình yêu có như vậy chúng ta mới có được hạnh phúc thực sự.

- Cần biết đặt mối quan hệ cá nhân và cộng đồng một cách hợp lý. Có như vậy cuộc sống của chúng ta mới có giá trị.

- Tình yêu cá nhân phải hoà vào tình yêu đất nước, có như vậy đất nước mới phát triển và trường tồn tới muôn đời.

PHẦN II:

Câu 1:

Phương pháp:

Có thể theo hướng sau: 

- Những rung động đầu đời chưa kịp gửi trao thì chàng trai đã phải ra trận.

- Sự ngại ngùng, bẽn lẽn của người thiếu nữ dịu dàng: “ngập ngừng”.

- Sự bối rối của nhân vật trữ tình: “Họ ngồi im không biết nói năng chi – Mặt chợt tìm nhau rồi lại quay đi”; “Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối – Anh không dám xin – Cô gái chẳng dám trao”.

- Thầm kín, tinh tế, ý nhị thể hiện cảm xúc tình yêu mãnh liệt cho chàng trai: “Anh vô tình anh chẳng biết điều/ Tôi đã đến với anh rồi đấy...”

- Kết bài thơ, hương thầm vẫn tỏa hương bền bỉ như khát vọng tình yêu và hòa bình vẫn chẳng bao giờ thôi trăn trở.

Cách giải:

Đoạn văn tham khảo: 

Bài thơ "Hương thầm" đã tái hiện thật tinh tế những cung bậc cảm xúc của một mối tình đầu chớm nở trong hoàn cảnh éo le: những rung động đầu đời chưa kịp gửi trao thì chàng trai đã phải lên đường ra trận. Trong bối cảnh ấy, mọi cảm xúc của nhân vật trữ tình dường như cũng trở nên dồn nén và tinh tế hơn. Trước hết là sự ngại ngùng, bẽn lẽn của một người thiếu nữ dịu dàng, được cô đọng trong một từ "ngập ngừng" khi cô sang nhà hàng xóm. Tiếp đến là sự bối rối đến lúng túng, không biết phải mở lời thế nào: "Họ ngồi im không biết nói năng chi/ Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi". Ngay cả khi món quà là chùm hoa bưởi đã được giấu sẵn, họ vẫn không đủ can đảm để bày tỏ: "Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối/ Anh không dám xin/ Cô gái chẳng dám trao". Thế nhưng, ẩn sau sự im lặng và rụt rè ấy lại là một tình cảm thầm kín, mãnh liệt, được bộc lộ một cách gián tiếp mà da diết: "Anh vô tình anh chẳng biết điều/ Tôi đã đến với anh rồi đấy...". Và cuối cùng, kết bài thơ, "hương thầm" vẫn tỏa hương bền bỉ như chính khát vọng tình yêu và hòa bình vẫn cháy âm ỉ, day dứt chẳng bao giờ nguôi trong lòng người ở lại. Qua đó, bài thơ không chỉ ngợi ca vẻ đẹp của tình yêu tuổi trẻ trong sáng, ý nhị mà còn phản ánh một giai đoạn lịch sử đầy bi tráng.

Câu 2:

Phương pháp:

(1) Mở bài: 

- Giới thiệu được vấn đề cần bàn luận 

- Nêu khái quát quan điểm của người viết về vấn đề cần bàn luận

(2) Thân bài:

- Giải thích được vấn đề cần bàn luận:

- Thể hiện được quan điểm của người viết bằng hệ thống luận điểm (ít nhất hai luận điểm).

- Trình bày lí lẽ, bằng chứng để làm rõ luận điểm.

- Phê phán những biểu hiện tiêu cực và hậu quả/ tác hại.

- Trao đổi với người đọc để vấn đề được bàn luận khách quan hơn.

(3) Kết bài:

- Khẳng định lại quan điểm của bản thân. 

- Đề xuất giải pháp/ bài học phù hợp.

Một vài gợi ý:

- Việc khẳng định mình là phát huy cao nhất năng lực, in dấu ấn cá nhân trong không gian cũng như trong thời gian, cụ thể là trong môi trường và lĩnh vực hoạt động của riêng mình.

- Tại sao vấn đề này được đặt ra cho người trẻ?

+ Trong thời đại ngày nay, việc tự khẳng định mình mang một ý nghĩa đặc biệt, khi sự phát triển mạnh mẽ của nền văn minh vật chất đưa tới nguy cơ làm tha hóa con người, khiến con người dễ sống buông thả, phó mặc cho sự lôi cuốn của dòng đời, đặc biệt là giới trẻ.

+ Khẳng định bản thân là biết đặt kế hoạch rèn luyện để có được những phẩm chất xứng đáng, đáp ứng tốt những yêu cầu của lĩnh vực hoạt động mà mình tham gia, có thể khiến cộng đồng phải tôn trọng.

+ Khi khẳng định bản thân là khi người trẻ thực sự thúc đẩy sự phát triển bền vững của cuộc sống, của xã hội.

Cách giải:

Bài viết tham khảo:

Trong xã hội hiện đại không ngừng vận động, vấn đề tự khẳng định bản thân ngày càng trở nên quan trọng đối với thế hệ trẻ. Theo quan điểm của tôi, tự khẳng định bản thân là một hành trình cần thiết để mỗi người tìm thấy giá trị đích thực của mình và có những đóng góp tích cực cho cộng đồng.

Tự khẳng định bản thân trước hết là việc phát huy cao nhất năng lực cá nhân, in dấu ấn riêng trong lĩnh vực hoạt động của mình. Đó không phải là sự thể hiện bề ngoài hay cố chứng tỏ mình hơn người, mà là quá trình không ngừng hoàn thiện bản thân để tạo ra những giá trị thực sự. Trong bối cảnh xã hội phát triển mạnh mẽ như hiện nay, việc tự khẳng định mình càng trở nên cấp thiết khi giới trẻ đứng trước nhiều cám dỗ có thể khiến họ sống buông thả, dễ dàng hòa tan vào đám đông mà đánh mất đi cá tính riêng.

Có nhiều cách để người trẻ tự khẳng định bản thân một cách tích cực. Thứ nhất, đó là việc xây dựng kế hoạch rèn luyện để hình thành những phẩm chất và năng lực xứng đáng. Chẳng hạn, một sinh viên không ngừng học tập, nghiên cứu khoa học và đạt được những thành tựu trong lĩnh vực chuyên môn chính là đang khẳng định giá trị của bản thân. Thứ hai, tự khẳng định bản thân còn thể hiện qua việc tạo ra những ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng. Những bạn trẻ tham gia các hoạt động tình nguyện, bảo vệ môi trường, hay khởi nghiệp tạo ra việc làm cho xã hội đều đang khẳng định vị trí của mình bằng những đóng góp thiết thực.

Tuy nhiên, cần phê phán những biểu hiện lệch lạc trong việc tự khẳng định bản thân. Nhiều bạn trẻ ngày nay lại chọn cách khẳng định mình qua những giá trị phù phiếm như chạy theo trào lưu, sống ảo trên mạng xã hội, hay thể hiện cái tôi quá mức mà thiếu đi sự chân thành. Những cách thức này không chỉ không mang lại giá trị thực, mà còn có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực như khủng hoảng danh tính, lãng phí thời gian và công sức.

Có ý kiến cho rằng trong thời đại số, việc tự khẳng định bản thân trở nên khó khăn hơn khi giới trẻ bị chi phối bởi quá nhiều yếu tố. Tuy nhiên, chính trong bối cảnh đó, việc giữ vững bản sắc cá nhân và không ngừng phát triển năng lực lại càng trở nên quan trọng. Khi mỗi người trẻ thực sự khẳng định được giá trị của mình, họ không chỉ tìm thấy ý nghĩa cuộc sống mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của xã hội.

Để tự khẳng định bản thân hiệu quả, theo tôi, người trẻ cần bắt đầu từ việc thấu hiểu chính mình, xác định rõ điểm mạnh, điểm yếu và đam mê của bản thân. Tiếp theo, cần xây dựng kế hoạch phát triển cụ thể và kiên trì thực hiện nó. Quan trọng hơn cả, cần giữ vững những giá trị nhân văn trong quá trình khẳng định bản thân, bởi thành công thực sự chỉ đến khi chúng ta vừa phát triển được năng lực cá nhân, vừa giữ được nhân cách tốt đẹp.

Tóm lại, tự khẳng định bản thân là hành trình không thể thiếu trong quá trình trưởng thành của mỗi người trẻ. Bằng sự nỗ lực không ngừng, ý thức rèn luyện và những đóng góp tích cực cho cộng đồng, thế hệ trẻ hoàn toàn có thể khẳng định được vị trí của mình và góp phần xây dựng một xã hội phát triển bền vững.