Đề thi giữa kì 1 Văn 12 Kết nối tri thức - Đề số 10

Đề bài

Môn: Ngữ văn lớp 12

Thời gian làm bài: 90 phút - Không kể thời gian phát đề

Phần I. Đọc hiểu 

Đọc đoạn trích sau:

          Khác với ông Hàm, Thủ là người có mã, cao ráo trắng trẻo. Với bộ quần áo pi-gia-ma kẻ sọc như công chức. Thủ đang tưới cây ngoài vườn, đã bỏ ô- roa đi vào. Thấy Hàm đang giở ngày giờ tối thế này, Thủ biết là có việc cần. Mặc dù là bí thư quyền hành cao nhất xã, lại được học hành khá chu đảo từ bé, chứ không bị thiệt thòi như hai ông anh là Hàm và Long. Ông Long bây giờ làm công nhân trên khu gang thép cũng chỉ học hành chữ tác chữ tộ; vì khi Hàm và Long vừa lớn thì gặp ngay cái đận ông Trịnh Bá Hoành bán cả ruộng vườn để lao vào cuộc đen đỏ tranh giành cải chức lý trưởng với Vũ Đình Đại. Thật là một phen liểng xiêng. Vài năm sau gia đình mới hồi lực, có bát ăn bát để thì vừa lúc Thủ tới tuổi cắp sách đến trường. Thế là Thủ cứ đường quang lỗi rộng mà tiến. Dầu vậy chưa bao giờ Thủ dám trái lời ông anh cả. Người trưởng họ có một thứ quyền lực riêng. Không chỉ là trong gia đình ngay công việc của Thủ. Hàm cũng giữ vai trò cố vấn đặc biệt. Hôm đại hội Đảng bộ, các chi họ hồi hộp đến thắt tim khi đến mục bầu Đảng ủy mới. Rất nhiều không có chức trách gì cũng thập thò lảng vảng đến săn tin. Phải bầu đến vòng ba, tối mịt mới xong. Thủ vừa về đến nhà đã thấy ông Hàm ngồi chờ.

          - Chú cao phiếu nhất phải không?

          Ông Hàm hỏi thế, tức là chúc mừng đấy, nhưng mặt vẫn lạnh như tiền.

          Ông nói tiếp:

          - Lại đúng dịp ông Đảng về hưu đợt này, vậy chú phải thay chân ông ấy giữ ngay lấy cải triện đỏ, tức rằng là phải làm bí thư. Chứ còn chủ tịch cũng chỉ là thử triện xanh! Thằng Tùng nhà Sang cũng trúng hả? Chỉ cho nà chân chạy ngoài, hữu danh và thực thôi!

          Lúc ấy Thủ đang đẩy phấn chấn vì đắc cử, đến mức không còn thấy ai là đối kháng với mình, nên lòng dạ bỗng thành dễ dãi. Với lại Thủ vốn thuộc dạng người cải lương, dễ bằng lòng và dễ chấp nhận.

          - Thực ra thằng Tùng cũng được chứ không đến nỗi nào đâu. Nó còn chất lính bộc trực thẳng thắn, với công việc thi xốc vác

          Ông Hàm nghiêm ngay mặt, kịp thời nhắc nhở Thủ đang nói khôn nói dại những gì.

          - Được là được thế nào! Rau nào sâu ấy! Hãy giao cờ vào tay nó xem, gai ngạnh sẽ mọc ra ngay!

          Gáo nước lạnh của Hàm đã làm Thủ tỉnh cơn say, và Tùng đã được phê chuẩn làm xã đội trưởng ngày sau đấy, chứ không phải chờ đến tuần sau họp Đảng ủy mới phân công, để mỗi năm cho nó dẫn đám thanh niên ra đôi nằm chổng mông lên mà nheo mắt bóp cò khan vào mấy cái bia giấy!

          Hôm nay ông cố vấn sẽ chỉ thị gì đây! Thủ rửa chân tay đàng hoàng rồi mới vào nhà. Hàm hỏi ngay:

          - Chú định thể nào về cái việc ấy?

          Vừa hạ giọng vào chuyện. Hàm vừa thu hai bàn chân ngắn và to bè lên đi-văng. Thủ tráng ấm pha trà, cũng nói nhỏ để hai anh em vừa đủ nghe:

          - Em cũng chưa định. Theo bác nên thế nào?

          - Chả nhẽ chịu thua nó à?

          Hàm tự rót nước ra chiếc chén hạt mít, hỏi thủng thẳng. Đó là cách nói chuyện riêng với nhau của hai anh em nhà này. Họ thường nói nửa vời, mù mờ rời rạc như vậy. Nếu có ai nghe được cũng chịu chết không hiểu họ nói gì, ám chỉ ai. Nhưng với Thủ thì anh biết ngay cái việc ấy và nó ở đây là chỉ ông Phúc và cái việc kiện cáo của ông ta khiến xã phải chôn lại lão Quềnh. Phúc đã thắng 1 - 0! Cứ đà này Phúc còn dở dói những gì nữa?

          - Tôi đã nghĩ ra cách rồi - Hàm chiêu từng ngụm nước nhỏ như nhắp rượu, rồi vẫn với giọng nhát một, ông công bố kế hoạch phản công:

          - Lấy độc trị độc, mỡ nó rán nó! Lại dùng ngay cách lão Phúc đã bắt các chú chôn đi chôn lại lão Quềnh - Tức rằng là... đào mộ?

          Thủ quay sang sửng sốt. Bởi ở đây dạo đã lâu có hai nhà thù nhau, bên nhà yếu lực không đủ sức đánh lại đã dùng cách khủng khiếp này.

     Hàm vẫn thủng thẳng:

- Có gì mà chú đã tái mào lên như thế! Nó muốn cưa đốt đục suốt, thì sẽ được người ta đục thẳng vào cây nóc nhà nó! Đây là dịp tốt để lấy âm trị dương. Phen này tôi sẽ yểm cho cả họ nhà nó

không ngóc lên được! Đào lên, lấy ván, lật sấp bố nó xuống! Còn cỗ ván dổi tôi sẽ đóng một bộ sa-lông thật mốt, rồi tìm cách bán cho chính anh em họ hàng nhà nó!

     Thủ đã thấy ớn khắp người, ngập ngừng:

     - Nhưng mà...

     Hàm biết thóp ngay ông em chỉ được cái võ mồm, quen phòng xa giữ gìn, mà cũng là phòng cho mỗi cái thân hắn thôi! Hàm càng hạ giọng tới mức lào thào:

     - Ngày thầy mất, chú với chú Long còn chưa nghĩ được đến đầu đến đũa, nên thầy chỉ dặn riêng tôi..

     Rồi ông Hàm trang nghiêm kể với giọng rin rít về bức tranh thờ Hổ thần của nhà ông bị chọc mắt, bị bôi bẩn và những lời chỉ dẫn của ông bố trong quyển vở giấy giang về cách lấy âm trị dương thế nào, rồi để tránh phản hồi trở lại thì trước khi hạ cuốc phải đọc bài tạ thần ra sao. Thủ ngồi cứng người, tay cầm chén nước mà quên cả uống.

   (Trích Tiểu thuyết Mảnh đất lắm người nhiều ma, Nguyễn Khắc Trường, NXB Văn hoá thông tin)

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1. Xác định ngôi kể trong đoạn trích.

Câu 2. Chỉ ra các thành ngữ xuất hiện trong đoạn trích.

Câu 3. Trong đoạn trích, ông Hàm dự định trả thù phe họ Vũ của ông Phúc bằng cách nào? Nêu nhận xét của em về việc trả thù này.

Câu 4. Tác giả đã phơi bày thực trạng nào của xã hội nông thôn Việt Nam trong thời kì đổi mới.

Câu 5. Qua đoạn trích, anh/chị hãy nhận xét về bức tranh nông thôn Việt Nam trong thời kì đổi mới.

Phần II. Làm văn 

Câu 1: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích, cảm nhận về vẻ đẹp tình yêu của nhân vật trữ tình trong khổ thơ sau

Anh xin làm sóng biếc

Hôn mãi cát vàng em

Hôn thật khẽ, thật êm

Hôn êm đềm mãi mãi

Đã  hôn rồi hôn lại

Cho mãi đến muôn đời

Đến tan cả đất trời

Anh mới thôi dào dạt

                     (Trích Biển, Xuân Diệu, Xuân Diệu tác phẩm chọn lọc, NXB Giáo dục Việt Nam tr. 91, 92)

Câu 2:

Anh/ chị hãy viết bài văn (khoảng 600 chữ) trình bày quan điểm cho rằng: “Những người trẻ tuổi học sống thế nào bằng ngay lập tức thử trải nghiệm cuộc sống.” (Henry David Thoreau).

HẾT

Lời giải

Phần I. Đọc hiểu

Câu 1:

Phương pháp:

Vận dụng kiến thức về các ngôi kể để xác định 

Cách giải:

Ngôi kể: ngôi thứ ba

Câu 2:

Phương pháp:

Vận dụng vốn kiến thức, hiểu biết về thành ngữ để xác định 

Cách giải:

Thành ngữ: Lấy độc trị độc, Mỡ nó rán nó

Câu 3:

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản để tìm chi tiết và đưa ra nhận xét cá nhân 

Cách giải:

- Trong đoạn trích, ông Hàm dự định trả thù phe họ Vũ của ông Phúc bằng cách: Ông Hàm dự định trả thù phe họ Vũ bằng việc đào mộ

- Nhận xét: Đây là cách trả thù thâm độc, mang tư duy của những kẻ phong kiến, gia trưởng... thể hiện tư tưởng cổ hủ, lạc hậu   

Câu 4:

Phương pháp:

Liên hệ thực tiễn để chỉ ra 

Cách giải:

Tác giả đã phơi bày một hiện trạng tiêu cực, xấu xa của con người đang lừa miếng, đấu đá, thù hằn bởi chính mối quan hệ gia tộc.

Câu 5:

Phương pháp:

Vận dụng hiểu biết bản thân và liên hệ thực tế 

Cách giải:

Đoạn trích khái quát đã đi sâu vào một trong những vấn đề phức tạp và rắc rối nhất ở nông thôn nước ta thời hậu chiến là quan hệ dòng tộc; sự biến chất, tha hoá của những người có chức có quyền ở nông thôn trong giai đoạn chuyển tiếp . Ở đó quan hệ người với người có lúc còn tàn bạo hơn cả loài thú vật và nguy hiểm hơn là nó còn nhân danh Đảng, chính quyền để hạ bệ nhau, rửa thù hận bằng những mưu mô thủ đoạn độc ác một cách tàn bạo, trắng trợn.

Phần II. Làm văn 

Câu 1:

Phương pháp:

- Khổ thứ nhất:

+ Nhân vật trữ tình đã không ngần ngại tỏ bày cái điều lâu nay vẫn ấp ủ trong lòng: Anh xin làm sóng biếc/ Hôn mãi cát vàng em/ Hôn thật khẽ, thật êm/ Hôn êm đềm mãi mãi. Ấy là sự háo hức, xôn xao với tất cả niềm hoan lạc trong trái tim yêu.

+ Phép điệp (từ hôn được lặp lại 3 lần) kết hợp với nhịp thơ linh hoạt, gấp gáp đã nhấn mạnh cảm xúc tình yêu nồng nàn, say đắm của nhân vật trữ tình. Qua hành động hôn đầy cuồng say, mãnh liệt ấy, ta nhận thấy khát vọng chiếm lĩnh, tận hưởng đầy nam tính, rất Xuân Diệu.

- Khổ thứ 2:

+ Như chưa thỏa mãn khát vọng chiếm lĩnh, tận hưởng, nhân vật trữ tình nhấn mạnh thêm một tầng bậc nữa của cảm xúc yêu đương: Đã hôn rồi hôn lại/ cho đến mãi muôn đời/ Đến tan cả đất trời/ Anh mới thôi dào dạt… Vẫn là nụ hôn ấy nhưng không phải là cái hôn “êm đềm mãi mãi”, mà là nụ hôn cuồng say, bạo liệt cho đến “tan cả đất trời”.  Quả thật, chỉ có “biển” mới yêu “bờ” đến vậy! Nó thiêng liêng còn hơn cả một câu thề, có lẽ vì thế mà câu thơ trở nên huyền ảo và đẹp lạ. . 

+ Khát vọng chiếm lĩnh đã cho biển anh được nằm trọn vẹn trong vòng tay ấm áp của bờ em mà nghe sóng vỗ, đó là những khoảnh khắc vô cùng tươi đẹp của lứa đôi.

Cách giải:

Trong kho tàng thơ tình Việt Nam, "Biển" của Xuân Diệu luôn chiếm một vị trí đặc biệt bởi sự mãnh liệt và đắm say. Đặc biệt, hai khổ thơ cuối bài đã khắc họa thành công khát vọng yêu đương cháy bỏng của một tâm hồn khao khát sống và yêu hết mình. Ở đó, nhân vật trữ tình "anh" đã hóa thân thành "sóng biếc" để được "hôn mãi cát vàng em". Động từ "hôn" được lặp lại năm lần, kết hợp với các tính từ "thật khẽ, thật êm", "êm đềm" rồi chuyển thành "dào dạt", đã vẽ nên một chuỗi hành động yêu thương từ dịu dàng, trân trọng đến cuồng nhiệt, say đắm không ngừng nghỉ. Đó không phải là một nụ hôn bình thường, mà là nụ hôn của cả vũ trụ, của thiên nhiên vĩnh hằng. Khát vọng yêu đương ấy còn được đẩy lên đến tận cùng qua những cụm từ "mãi mãi", "muôn đời", "đến tan cả đất trời". Xuân Diệu đã dùng cái vô biên của không gian và vô tận của thời gian để đo lường tình yêu. Chỉ khi nào vũ trụ này không còn tồn tại, "anh" mới thôi yêu "em". Qua đó, hình tượng "sóng" và "bờ" đã trở thành biểu tượng đẹp đẽ cho sự hòa quyện, gắn bó và khát khao chiếm lĩnh trọn vẹn trong tình yêu đôi lứa. Có thể nói, với hình tượng độc đáo và ngôn ngữ giàu sức gợi, đoạn thơ đã góp phần hoàn thiện chân dung một "ông hoàng thơ tình".

Câu 2:

Phương pháp:

- Nêu vấn đề cần bàn luận: Dẫn dắt, giới thiệu về vai trò trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc rèn luyện tài năng, trí tuệ để cống hiến sức mình cho đất nước.

- Giải thích vì sao thế trẻ cần thiết phải có trách nhiệm rèn luyện, trí tuệ, tài năng.

+ Đất nước cần có thế hệ trẻ tiếp nối, xây dựng và phát triển đất nước.

+ Tuổi trẻ là thời điểm quan trọng để mỗi con người học tập, trải nghiệm, sáng tạo để trưởng thành. . 

+ Trí tuệ, tài năng, cống hiến những giá trị là thước đo cho cuộc sống tự do, hạnh phúc của con người.

- Phân tích các ý nghĩa của thanh niên trong việc chú trọng học tập và rèn luyện tài năng, trí tuệ.

+ Rèn luyện được kĩ năng

+ Rèn luyện được đạo đức

+ Rèn luyện được trí tuệ

+ Cống hiến sức mình cho đất nước

+ Nếm trải được ý nghĩ cuộc sống, bồi dưỡng tâm hồn thêm phong phú.

- Phản biện: Phê phán một bộ phận thế hệ thanh niên sống thụ động, lười biếng, hưởng thụ, sống hoài, sống phí, sống buông xuôi, hèn nhát, buông xuôi số phận, nản chí, đầu hàng khó khăn,… không tích cực học tập, rèn luyện trí tuệ tài năng, đạo đức để làm những việc có ích cho cộng đồng, cho đất nước.

- Bài học nhận thức và hành động

+ Mỗi thanh niên cần xây dựng mục tiêu, lí tưởng sống cho bản thân.

+ Chúng ta cần vạch ra kế hoạch học tập, rèn luyện cụ thể và quyết tâm thực hiện.

+ Sẵn sàng trải nghiệm, dấn thân vào các hoạt động học tập, sáng tạo để khám phá, phát triển tiềm năng sở trường của bản thân.

+ Sẵn sàng cống hiến trí tuệ, tài năng cho lợi ích của cộng đồng, đất nước.

Cách giải:

Bài viết tham khảo:

Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội, là lực lượng tiên phong trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhận thức sâu sắc về vai trò ấy, thế hệ trẻ ngày nay càng cần phải không ngừng rèn luyện, trau dồi trí tuệ và tài năng để sẵn sàng cống hiến, đóng góp sức mình vào sự phát triển chung của đất nước. Đây không chỉ là trách nhiệm, mà còn là vinh dự, là lẽ sống của mỗi người trẻ.

Vậy vì sao thanh niên lại cần có trách nhiệm này? Trước hết, bởi đất nước luôn cần một thế hệ kế cận vững vàng về tri thức, mạnh mẽ về kỹ năng và giàu lòng nhiệt huyết để tiếp tục gánh vác sứ mệnh phát triển quốc gia. Thứ hai, tuổi trẻ chính là giai đoạn vàng để học tập, trải nghiệm và sáng tạo. Đây là lúc tâm trí minh mẫn, thể chất dồi dào, dễ dàng tiếp thu cái mới và dám dấn thân để trưởng thành. Cuối cùng, chính trí tuệ, tài năng và những giá trị ta cống hiến mới là thước đo đích thực cho một cuộc sống tự do, hạnh phúc và có ý nghĩa. Một cuộc đời chỉ thực sự viên mãn khi ta sống không chỉ cho bản thân, mà còn biết hướng đến lợi ích chung của cộng đồng, dân tộc.

Việc chú trọng học tập và rèn luyện mang lại những ý nghĩa to lớn cho mỗi thanh niên. Nó giúp chúng ta trang bị một hệ thống kỹ năng toàn diện, từ chuyên môn đến kỹ năng mềm, để tự tin bước vào đời. Quá trình này cũng rèn giũa đạo đức, nhân cách, hình thành lối sống đẹp, có trách nhiệm. Đồng thời, nó mài sắc trí tuệ, mở mang hiểu biết, giúp ta có tầm nhìn và tư duy sâu rộng hơn. Từ đó, mỗi người trẻ mới có đủ năng lực để cống hiến một cách thiết thực nhất cho sự phát triển của quê hương. Và trên hết, hành trình rèn luyện ấy chính là cách để ta "nếm trải" ý nghĩa cuộc sống, bồi đắp cho tâm hồn thêm phong phú, sâu sắc.

Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, vẫn còn đâu đó một bộ phận thanh niên sống thụ động, lười biếng, chỉ chạy theo những giá trị vật chất tầm thường và hưởng thụ nhất thời. Họ sống hoài, sống phí, buông xuôi số phận, nản chí trước khó khăn, không chịu tích cực học hỏi và rèn luyện. Lối sống ấy không chỉ làm lãng phí tiềm năng của bản thân, mà còn là gánh nặng cho gia đình và xã hội, kìm hãm sự phát triển chung của cộng đồng.

Trước thực trạng đó, mỗi người trẻ chúng ta cần nhận thức rõ trách nhiệm của bản thân. Trước hết, cần xây dựng cho mình một mục tiêu, lý tưởng sống rõ ràng và cao đẹp. Tiếp theo, phải biết vạch ra kế hoạch học tập, rèn luyện cụ thể và kiên trì thực hiện đến cùng. Chúng ta cần dám trải nghiệm, dám dấn thân vào các hoạt động thực tiễn, sáng tạo để khám phá và phát triển tối đa tiềm năng của bản thân. Và cuối cùng, phải luôn sẵn sàng cống hiến trí tuệ, tài năng ấy vì lợi ích của cộng đồng và đất nước.

Tóm lại, việc rèn luyện trí tuệ, tài năng để cống hiến cho đất nước là sứ mệnh thiêng liêng của tuổi trẻ mọi thời đại. Là chủ nhân tương lai của đất nước, thế hệ trẻ chúng ta hãy sống hết mình, học tập hết sức và cống hiến hết lòng, góp phần đưa Việt Nam "sánh vai với các cường quốc năm châu" như Bác Hồ kính yêu hằng mong đợi.