Đối chiếu các bản dịch thơ với nguyên văn của mỗi bài thơ (thông qua các bản dịch nghĩa), từ đó chỉ ra những chỗ các văn bản dịch thơ có thể chưa diễn đạt hết sắc thái và ý nghĩa nguyên văn.
Vận dụng tri thức Ngữ văn, khả năng đối chiếu, so sánh để thực hiện yêu cầu của đề bài.
Để thực hiện việc so sánh và đánh giá các bản dịch thơ với nguyên văn, cần thực hiện các bước sau:
*Bước 1: Đọc kỹ nguyên văn và bản dịch nghĩa của bài thơ.
*Bước 2: Phân tích các yếu tố:
-Hình ảnh thơ: So sánh hình ảnh trong bản dịch và nguyên văn, xem bản dịch có giữ được sự tinh tế, gợi cảm của hình ảnh hay không.
-Ngôn ngữ thơ: So sánh cách sử dụng ngôn ngữ trong bản dịch và nguyên văn, xem bản dịch có giữ được sự hàm súc, uyển chuyển của ngôn ngữ hay không.
-Nhịp điệu, âm thanh: So sánh nhịp điệu, âm thanh của bản dịch và nguyên văn, xem bản dịch có giữ được sự du dương, uyển chuyển của bài thơ hay không.
*Bước 3: Chỉ ra những chỗ bản dịch chưa diễn đạt hết sắc thái và ý nghĩa nguyên văn:
-So sánh bản dịch với nguyên văn: Xác định những chỗ bản dịch khác biệt so với nguyên văn về nghĩa, hình ảnh, ngôn ngữ, nhịp điệu, âm thanh.
-Phân tích nguyên nhân: Giải thích lý do vì sao bản dịch có những điểm khác biệt so với nguyên văn.
-Đánh giá: Đánh giá mức độ ảnh hưởng của những điểm khác biệt này đến ý nghĩa và giá trị của bài thơ.
-Lưu ý:
+Cần đọc kỹ cả nguyên văn và bản dịch để có thể so sánh chính xác.
+Cần có hiểu biết về văn học và ngôn ngữ để có thể phân tích các yếu tố của bài thơ.
+Cần có óc đánh giá để có thể đưa ra những nhận xét chính xác và khách quan.
-Ví dụ:
+Bài thơ "Rằm tháng Giêng" của Hồ Chí Minh:
Nguyên văn:
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính tròn,
Hoa quỳnh nở nhụy, hương lừng toả.
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt,
Nguyệt tòng song khích khán nhân lai.
Bản dịch:
Rằm tháng Giêng
Trăng rằm(kim dạ) sáng ngời,
Hoa quỳnh hé nở, hương thơm nồng nàn.
Người ngắm trăng qua song cửa,
Trăng lồng song cửa ngắm người.
-Phân tích:
+Hình ảnh thơ: Bản dịch giữ được hầu hết các hình ảnh trong nguyên văn như "trăng rằm", "hoa quỳnh", "hương thơm", "người", "trăng". Tuy nhiên, bản dịch không diễn đạt được hết sự tinh tế của hình ảnh "song tiền" (song cửa) trong nguyên văn. Hình ảnh "song tiền" gợi ra sự ngăn cách giữa con người và trăng, thể hiện tâm trạng cô đơn của tác giả.
+Ngôn ngữ thơ: Bản dịch sử dụng ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu. Tuy nhiên, bản dịch không giữ được sự hàm súc của ngôn ngữ trong nguyên văn. Ví dụ, câu "Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt" được dịch thành "Người ngắm trăng qua song cửa" không thể hiện được sự tinh tế của cách sử dụng từ ngữ trong nguyên văn.
+Nhịp điệu, âm thanh: Bản dịch giữ được nhịp điệu 5 chữ của nguyên văn. Tuy nhiên, bản dịch không giữ được sự du dương, uyển chuyển của âm thanh trong nguyên văn.
-Kết luận: Bản dịch "Rằm tháng Giêng" đã thể hiện được nội dung cơ bản của nguyên văn. Tuy nhiên, bản dịch còn một số điểm chưa diễn đạt hết sắc thái và ý nghĩa nguyên văn.
Các bài tập cùng chuyên đề
Theo vốn văn học của bạn, thời điểm hoàng hôn có vị trí như thế nào trong cảm hứng sáng tạo của các nhà thơ xưa và nay.
Hãy cho biết hình dung của bạn về nội dung sáng tác của những nhà thơ vốn lấy lí tưởng cách mạng làm lẽ sống
Hình dung cảnh ngộ nhân vật trữ tình phải trải qua trên đường đi đày.
Chú ý hiện tượng điệp từ ở câu 2, mối tương quan giữa tính chất không gian và hoạt động của con người ở câu 3.
Nhận xét về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên ( hình ảnh, bút pháp…) trong hai câu thơ đầu của mỗi bài thơ
Dựa vào hoàn cảnh sáng tác của mỗi tác phẩm, hãy chỉ ra tác động của thời điểm chiều tối và đêm trăng rằm tháng Giêng đến cảm xúc và tâm trạng của nhà thơ trong mỗi bài
Hãy làm sáng rõ sự vận động của thời gian, các hình ảnh được thể hiện trong hai bài thơ Mộ và Nguyên tiêu, qua đó, nêu cảm nhận về cách nhìn cuộc sống của tác giả.
Cả hai bài thơ đều có bút pháp hội họa đặc sắc. Bạn có đồng ý với ý kiến nhận xét này không? Vì sao?
Bức tranh về cuộc sống con người được miêu tả ở hai câu sau bài thơ Mộ gợi cho bạn cảm nhận gì về tâm trạng và đời sống tâm hồn của người tù – nhà thơ?
Hình ảnh ánh trăng đầy thuyền trong hai câu sau bài thơ Nguyên tiêu có thể đưa đến những suy nghĩ gì về mối tương quan giữa người chiến sĩ và người nghệ sĩ ở nhân vật trữ tình?
Chỉ ra dấu ấn của phong cách cổ điển trong mỗi tác phẩm
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích giá trị đặc sắc của hình ảnh lò than rực hồng (Mộ) hoặc hình ảnh trăng đầy thuyền (Nguyên tiêu)
Chia sẻ với các bạn trong lớp cảm nhận của bạn về một bài thơ/ câu thơ hay của tác giả Hồ Chí Minh, trong đó có hình ảnh vầng trăng hoặc hình ảnh mùa xuân.
Hãy hình dung không gian đêm rằm tháng Giêng.
Chú ý hình ảnh con thuyền chở trăng trong hai dòng thơ cuối.
Xác định bố cục của bài thơ.
Đề bài: Cho biết trong hai dòng thơ đầu:
a. Cảnh đêm nguyên tiêu được gợi tả với những nét đặc trưng nào?
b. Hình ảnh, từ ngữ, vần, nhịp trong nguyên tác có tác dụng như thế nào trong việc gợi tả những nét đặc trưng ấy?
So với hai dòng thơ đầu, bức tranh đêm nguyên tiêu ở hai dòng thơ cuối có gì khác biệt? Theo bạn, dòng thơ thứ ba Yên ba thâm xứ đàm quân sự (Giữa nơi khói sóng thăm thẳm, bàn bạc việc quân) có vai trò gì trong việc tạo ra sự khác biệt đó?
Bạn cảm nhận thế nào về hình ảnh con thuyền chở trăng ở dòng thơ cuối Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền (Nửa đêm trở về, thuyền chở đầy ánh trăng)?
Nêu cảm nhận của bạn về tâm hồn, phong thái của nhà thơ Hồ Chí Minh qua bài thơ.
Nhiều nhà nghiên cứu văn học cho rằng, thơ của tác giả Hồ Chí Minh thường có sự kết hợp giữa tính cổ điển và tính hiện đại. Bài thơ Nguyên tiêu có thế hiện sự kết hợp hai tính chất đó hay không? Vì sao?
Phiên âm bài "Rằm tháng giêng" cùng thể thơ với bài nào?
Đâu là dấu ấn của phong cách cổ điển trong tác phẩm Nguyên tiêu?
Hình ảnh ánh trăng đầy thuyền trong hai câu sau bài thơ Nguyên tiêu có thể đưa đến những suy nghĩ gì về mối tương quan giữa người chiến sĩ và người nghệ sĩ ở nhân vật trữ tình?
Hình ảnh con người hiện lên như thế nào trong bài thơ?
Không gian trong câu thơ đầu bài thơ Rằm tháng giêng có đặc điểm gì?
Câu thơ thứ hai của bài thơ Rằm tháng giêng sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?
Trong câu thơ thứ hai ở bản dịch bài thơ Rằm tháng giêng, dịch giả đã làm mất đi một từ "xuân" so với nguyên tác. Vậy việc sử dụng tới ba từ "xuân" trong câu thơ nhằm dụng ý gì?
Dòng nào nhận xét đúng về đặc điểm bức tranh thiên nhiên trong hai câu đầu bài thơ Rằm tháng giêng?
Bài thơ Rằm tháng giêng thể hiện phong thái gì ở Bác Hồ?
