Dựa vào hoàn cảnh sáng tác của mỗi tác phẩm, hãy chỉ ra tác động của thời điểm chiều tối và đêm trăng rằm tháng Giêng đến cảm xúc và tâm trạng của nhà thơ trong mỗi bài
Vận dụng tri thức Ngữ văn và khả năng phân tích để thực hiện yêu cầu của đề bài.
*Bài Mộ:
-Hoàn cảnh sáng tác:
+Viết trong tù, khi Bác bị giam giữ ở nhà lao Tưởng Giới Thạch (Quảng Tây, Trung Quốc).
+Thời điểm: chiều tối.
-Tác động:
+Cảm xúc:
Buồn bã, sầu thương, cô đơn.
Nhớ thương quê hương, gia đình, đồng chí.
Lo lắng cho vận mệnh đất nước.
Tuyệt vọng, bế tắc trước hoàn cảnh tù đày.
+Tâm trạng:
U uất, ảm đạm.
Chán nản, bất lực.
-Lí giải:
+Chiều tối là thời điểm gợi cảm giác buồn bã, hiu quạnh.
+Bóng tối bao trùm, tiếng côn trùng rả rích càng làm tăng thêm cảm giác cô đơn, tù túng.
+Hoàn cảnh tù đày, thiếu thốn, không rượu cũng không hoa càng khiến cho tâm trạng Bác thêm nặng nề.
*Bài Rằm tháng Giêng:
-Hoàn cảnh sáng tác:
+Viết trong tù, khi Bác bị giam giữ ở nhà lao Tưởng Giới Thạch (Quảng Tây, Trung Quốc).
+Thời điểm: đêm trăng rằm tháng Giêng.
- Tác động:
+ Cảm xúc:
Vui tươi, phấn khởi, lạc quan.
Yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống.
Tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước.
Vững vàng ý chí cách mạng.
+ Tâm trạng:
Ung dung, thanh thản.
Bình an, tự tại.
+ Lí giải:
Đêm trăng rằm tháng Giêng là thời điểm đẹp nhất của thiên nhiên.
Trăng rằm toả sáng, hoa quỳnh nở nhụy tạo nên khung cảnh lung linh, huyền ảo.
Bác lấy trăng làm tri kỉ, chia sẻ tâm sự, thể hiện tinh thần lạc quan, vượt lên hoàn cảnh.
-So sánh:
+Hai bài thơ đều được sáng tác trong tù, nhưng tâm trạng của Bác lại khác nhau.
Mộ: Buồn bã, u uất.
Rằm tháng Giêng: Vui tươi, lạc quan.
+Nguyên nhân:
Thời điểm sáng tác:
Mộ: Chiều tối.
Rằm tháng Giêng: Đêm trăng rằm.
+Sự khác biệt về cảnh vật:
Mộ: Bóng tối, tiếng côn trùng.
Rằm tháng Giêng: Trăng sáng, hoa quỳnh.
-Kết luận:
+Thời điểm sáng tác và cảnh vật xung quanh có ảnh hưởng lớn đến cảm xúc và tâm trạng của nhà thơ.
+Qua đó, thể hiện tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và tinh thần lạc quan, kiên cường của Bác Hồ.
Các bài tập cùng chuyên đề
Theo vốn văn học của bạn, thời điểm hoàng hôn có vị trí như thế nào trong cảm hứng sáng tạo của các nhà thơ xưa và nay.
Hãy cho biết hình dung của bạn về nội dung sáng tác của những nhà thơ vốn lấy lí tưởng cách mạng làm lẽ sống
Hình dung cảnh ngộ nhân vật trữ tình phải trải qua trên đường đi đày.
Chú ý hiện tượng điệp từ ở câu 2, mối tương quan giữa tính chất không gian và hoạt động của con người ở câu 3.
Nhận xét về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên ( hình ảnh, bút pháp…) trong hai câu thơ đầu của mỗi bài thơ
Hãy làm sáng rõ sự vận động của thời gian, các hình ảnh được thể hiện trong hai bài thơ Mộ và Nguyên tiêu, qua đó, nêu cảm nhận về cách nhìn cuộc sống của tác giả.
Cả hai bài thơ đều có bút pháp hội họa đặc sắc. Bạn có đồng ý với ý kiến nhận xét này không? Vì sao?
Đối chiếu các bản dịch thơ với nguyên văn của mỗi bài thơ (thông qua các bản dịch nghĩa), từ đó chỉ ra những chỗ các văn bản dịch thơ có thể chưa diễn đạt hết sắc thái và ý nghĩa nguyên văn.
Bức tranh về cuộc sống con người được miêu tả ở hai câu sau bài thơ Mộ gợi cho bạn cảm nhận gì về tâm trạng và đời sống tâm hồn của người tù – nhà thơ?
Hình ảnh ánh trăng đầy thuyền trong hai câu sau bài thơ Nguyên tiêu có thể đưa đến những suy nghĩ gì về mối tương quan giữa người chiến sĩ và người nghệ sĩ ở nhân vật trữ tình?
Chỉ ra dấu ấn của phong cách cổ điển trong mỗi tác phẩm
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích giá trị đặc sắc của hình ảnh lò than rực hồng (Mộ) hoặc hình ảnh trăng đầy thuyền (Nguyên tiêu)
Chia sẻ với các bạn trong lớp cảm nhận của bạn về một bài thơ/ câu thơ hay của tác giả Hồ Chí Minh, trong đó có hình ảnh vầng trăng hoặc hình ảnh mùa xuân.
Hãy hình dung không gian đêm rằm tháng Giêng.
Chú ý hình ảnh con thuyền chở trăng trong hai dòng thơ cuối.
Xác định bố cục của bài thơ.
Đề bài: Cho biết trong hai dòng thơ đầu:
a. Cảnh đêm nguyên tiêu được gợi tả với những nét đặc trưng nào?
b. Hình ảnh, từ ngữ, vần, nhịp trong nguyên tác có tác dụng như thế nào trong việc gợi tả những nét đặc trưng ấy?
So với hai dòng thơ đầu, bức tranh đêm nguyên tiêu ở hai dòng thơ cuối có gì khác biệt? Theo bạn, dòng thơ thứ ba Yên ba thâm xứ đàm quân sự (Giữa nơi khói sóng thăm thẳm, bàn bạc việc quân) có vai trò gì trong việc tạo ra sự khác biệt đó?
Bạn cảm nhận thế nào về hình ảnh con thuyền chở trăng ở dòng thơ cuối Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền (Nửa đêm trở về, thuyền chở đầy ánh trăng)?
Nêu cảm nhận của bạn về tâm hồn, phong thái của nhà thơ Hồ Chí Minh qua bài thơ.
Nhiều nhà nghiên cứu văn học cho rằng, thơ của tác giả Hồ Chí Minh thường có sự kết hợp giữa tính cổ điển và tính hiện đại. Bài thơ Nguyên tiêu có thế hiện sự kết hợp hai tính chất đó hay không? Vì sao?
Phiên âm bài "Rằm tháng giêng" cùng thể thơ với bài nào?
Đâu là dấu ấn của phong cách cổ điển trong tác phẩm Nguyên tiêu?
Hình ảnh ánh trăng đầy thuyền trong hai câu sau bài thơ Nguyên tiêu có thể đưa đến những suy nghĩ gì về mối tương quan giữa người chiến sĩ và người nghệ sĩ ở nhân vật trữ tình?
Hình ảnh con người hiện lên như thế nào trong bài thơ?
Không gian trong câu thơ đầu bài thơ Rằm tháng giêng có đặc điểm gì?
Câu thơ thứ hai của bài thơ Rằm tháng giêng sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?
Trong câu thơ thứ hai ở bản dịch bài thơ Rằm tháng giêng, dịch giả đã làm mất đi một từ "xuân" so với nguyên tác. Vậy việc sử dụng tới ba từ "xuân" trong câu thơ nhằm dụng ý gì?
Dòng nào nhận xét đúng về đặc điểm bức tranh thiên nhiên trong hai câu đầu bài thơ Rằm tháng giêng?
Bài thơ Rằm tháng giêng thể hiện phong thái gì ở Bác Hồ?
