Phân tích văn bản Huyện đường

Mẫu 1

Lời giải chi tiết:

Văn hóa nghệ thuật của Việt Nam khá nổi tiếng với nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau, mỗi loại hình nghệ thuật có một nét đặc sắc riêng. Trong đó có tuồng - một loại hình nghệ thuật đặc sắc nghiêng về kịch hát có nét truyền thống và âm hưởng cổ của dân tộc. Được hình thành trên cơ sơ là ca múa nhạc để phát triển đến ngày nay. Với nhiều những tác phẩm tuồng nổi tiếng như “Xuân Đào cắt thịt, Xuân Đào cắt thịt Mộc Quế Anh dâng cây.” Thì vở "Nghêu, Sò, Ốc, Hến" là một tác phẩm độc đáo và hay nhất trong thể loại này, với những tình tiết vô cùng thú vị và hấp dẫn. Vở tuồng gồm nhiều đoạn trích và “Huyện đường” là đoạn trích nổi bật của vở tuồng này. Nội dung xuyên suốt là thể hiện sự phê phán, cái nhìn bất mãn với chế độ cai trị phong kiến.

      Trong đoạn trích “Huyện đường” có thể nói là một câu chuyện về ba nhân vật chính là tri huyện, đề lại, lính lệ với dã tâm mưu mô ở huyện đường đối với vụ kiện của nhiều nhân vật trong vụ trộm Thị Hến. Chủ đề xoay quanh các nhân vật để từ đó lên án phê phán bộ phận quan lại trong xã hội cũ. 

  Ở những đoạn đầu tiên, trong lời nói lối, tri huyện đã nói và giới thiệu về bản thân trước huyện đường:

"Quyền trọng trấn nha môn

Bản chức xưng tri huyện

Đỉnh chung đà đủ miếng

Hoa nguyệt cũng quen mùi

[...] Vào ra cũng phải chuyên cần"

      Với lời xưng của tên tri huyện, cũng có thể nhận ra chức vụ quan trọng của hắn ở nơi quan. Một tên tri huyện thối nát, lấy quyền lợi từ địa vị, được làm quan nhờ mồm mép và chèn ép dân bởi quyền lực nắm giữ. Làm quan lớn nhưng những gì hắn làm thật đáng chê trách, phân xử bừa bãi, ai đút lót cho hắn nhiều hơn thì hắn xử thắng, đồng tiền quyết định tất cả đúng sai trên phiên xử mà hắn đứng. Hơn nữa, nếu trái lệnh còn bị giam bỏ tù. Những lời đầu tiên đó, người đọc chắc hẳn cũng hiểu được phần nào tính cách của tên tri huyện này, luôn có bản tính xấu, mưu mô, toan tính và vô cùng tham lam làm cho cuộc sống nhân dân thống khổ.

Ở trên ta đã phần nào hiểu được tính cách và bản chất của tên tri huyện nhưng có lẽ sự bộc lộ rõ nét nhất là từ các xử án, vụ việc xảy ra đã kéo dài về thời gian những không được giải quyết rõ ràng mà cố tình hòa hoãn để lấy tiền từ nhân dân. Đến lúc được đề lại hỏi về vấn đề dứt khoát xử vụ án, hắn chỉ trả lời cho có vì hắn biết Trùm Sò giàu và toan bòn rút hết tiền từ hắn. Đề lại và tri huyện muốn nhân thời cơ làm giàu cho chính mình. Với nụ cười man rợ và khoái trá, cho thấy những âm mưu thủ đoạn hèn hạ của hai tên quan thối nát. Cho dù cả hai nhân vật Trùm Sò và Thị Hến đều có tội của mình, tuy vậy hắn chỉ xử Nghêu và Ốc vì nếu xử Hến thì phải xử cả Sò điều đó sẽ làm gián đoạn âm mưu nhận tiền từ Trùm Sò, tên tri huyện làm việc dựa trên đồng tiền.

      Quan tri huyện xử án vơi những từ ngữ hô ứng với đề lại. Vì cả hai đã hiểu rõ bản chất của nhau đều tham lam, vụ lợi. Đề lại là tên có thói hay nịnh hót, thấy quan xử vậy thì tấm tắc ca ngợi và khoái chí. Có thể thấy, ngoài những nhân vật chính như tri huyện, đề lại thì còn những tên tay sai linh lệ giúp cho đề lại và tri huyện thực hiện những âm mưu của mình. 

Đến đây, chúng ta đã thấy được những nhân vật làm nổi bật lên nội dung và chủ đề ý nghĩa sâu bên trong đoạn trích qua đó thể hiện những tư tưởng của tác phẩm. Đoạn trích đã được nổi bật lên bởi sự kết hợp độc đáo, vô cùng hài hòa và tinh tế giữa ca nhạc, văn học và cả vũ đạo. 

      Qua đoạn trích này, đã bày tỏ những thái độ bất mãn, mỉa mai và lên án một xã hội chạy theo đồng tiền. Đối với người dân, nơi huyện đường chỉ là nơi mà người có địa vị dùng quyền lực để hại dân phục vụ mục đích cá nhân. Như vậy, văn bản Huyện đường và đoạn trích Nghêu, Sò, Ốc, Hến đã nói lên tiếng nói nhân đạo, lên án thế lực chế độ phong kiến xấu xa thời xưa. Có thể nói, tuồng là loại hình nghệ thuật lâu đời, được lưu giữ và phát triển đến ngày nay.

Mẫu 2

Lời giải chi tiết:

 Nhắc đến nghệ thuật kịch hát truyền thống không thể không nhắc đến những vở tuồng nổi tiếng. Nổi bật là vở “Nghêu, Sò, Ốc, Hến với tiếng cười châm điếm hiện thực của xã hội phong kiến xưa tồi tàn, thối nát.

“Huyện Đường” là một đoạn trích tiêu biểu của vở kịch phản ánh thái độ bất bình của người xưa với những vị quan tham ô, ngang tàn thời bấy giờ. Đoạn trích nói về vụ xét xử đầy oan trái, mưu mô của bọn tham quan ô lại.

Mở đầu vở kịch là thái độ hách dịch của viên quan tri huyện xưng danh của mình:

"Quyền trọng trấn nha môn
Bản chức xưng tri huyện
Đỉnh chung đà đủ miếng
Hoa nguyệt cũng quen mùi
[...] Vào ra cũng phải chuyên cần"

Chỉ qua vài lời từ giới thiệu, ta có thể thấy thói tham ô, toan tính của tên quan huyện. Hắn nắm chức vụ quan trọng, vơ vét của cải của nhân dân. Tuy làm quan nhưng lại không có bản tính liêm chính, công tư phân minh. Vậy nên, hắn không được người đời kính nể.

Không chỉ dừng lại ở đó, bản tính thối nát của hắn còn được thể hiện qua cách xét sử vụ án. Hắn trì chệ vụ kiện để có cơ hội vơ vét từng đồng hối lộ. Hắn bàn mưu tính kế đủ đường với đề đại, lính lệ  để hút sạch túi tiền của người dân. Hắn vô trách nhiệm đến mức khi được hỏi rằng: Quan đã định dứt khoát như thế nào chưa” mới bập bẹ trả lời: “Tôi thì tôi nghĩ cứ để đu đưa như vậy đã. Thằng Sò này giàu lắm, chúng mình có thể “ấy” được.”. Câu trả lời trên của hắn quả thật không thể chấp nhận được. Đường đường là một vị quan uy nghi lừng lẫy mà lại dùng kế sách ti tiện để chuộc lợi cho bản thân mình. Từ “ấy” được hắn nhắc đến ở đây có ý chỉ toan tính bòn rút tiền của tên Sò vì nhà của Trùm Sò rất giàu. Hắn còn cười đắc ý với mưu kế của mình. Tuy trong sự việc này, cả Sò và Hến đều có tội nhưng vì đồng tiền mà hoãn lại thời gian xét xử. 

Tưởng chừng sự ngang trái đó sẽ được lên án nhưng lại được hùa theo bởi tên đề lại. Tên đề lại cũng đã cấu kết với tri huyện, đua theo nịnh hót để lấy lòng rằng: “Vâng ạ, quan xử hay lắm.”

Với từ ngữ giản dị, gần gũi, tất cả những nhân vật trên đều góp phần làm nổi bật tư tưởng của văn bản. Trích đoạn “Huyện Đường” bày tỏ thái độ nhức nhối của tác giả về một xã hội xưa đầy dãy oan ức dưới chướng cường quyền của những người dân nghèo vô tội. Qua đó, khẳng định tầm quan trọng của kịch tuồng với nét văn hóa đậm đà bản sắc của dân tộc. 

Mẫu 3

Lời giải chi tiết:

Tuồng là một loại hình kịch hát truyền thống của dân tộc, phát triển rực rỡ dưới thời kì nhà Nguyễn ở vùng Nam Trung Bộ. Bên cạnh các vở tuồng nổi tiếng như "Lục Vân Tiên", "Bên cầu dệt lụa", "Kiếp nào có yêu nhau" thì vở "Nghêu, Sò, Ốc, Hến" cũng là tác phẩm đỉnh cao của bộ môn nghệ thuật này. "Huyện đường" là một trong những trích đoạn tiêu biểu của vở tuồng "Nghêu, Sò, Ốc, Hến", thể hiện thái độ của người xưa đối với bộ máy cai trị thời phong kiến.

Đoạn trích "Huyện đường" kể về những mưu mô của tên tri huyện, đề lại, lính lệ nơi huyện đường vào lúc diễn ra cuộc kiện tụng giữa các nhân vật liên quan đến vụ trộm. Thông qua đoạn trích, tác giả dân gian tố cáo, phê phán bọn tham quan, ô lại trong thời kì xã hội phong kiến.

Chủ đề của đoạn trích được thể hiện chủ yếu thông qua các nhân vật: tri huyện, đề lại, mấy tên lính lệ. Trước hết, ngay trong đoạn nói lối, nhân vật tri huyện tự giới thiệu về bản thân mình:

"Quyền trọng trấn nha môn
Bản chức xưng tri huyện
Đỉnh chung đà đủ miếng
Hoa nguyệt cũng quen mùi
[...] Vào ra cũng phải chuyên cần"

Như vậy, qua lời xưng danh ấy, ta biết được tên tri huyện giữ chức vụ quan trọng ở cửa quan. Hắn được hưởng lợi lộc từ địa vị, làm quan nhờ lỗ miệng, lại cậy quyền lực để lấy của cải của nhân dân. Mặc dù làm quan nhưng hắn phân xử bừa bãi. Người đi kiện thắng thua là nhờ vào đồng tiền đút lót. Người dân nếu không nể sợ thì sẽ bị hắn bỏ vào nhà tù giam kĩ. Có thể nói, lời tự giới thiệu của nhân vật tri huyện đã cung cấp cho người xem, người đọc một số hình dung ban đầu về nhân vật. Đây là người có bản chất tham lam, mưu mô, toan tính. Ông ta tự tung tự tác làm hại nhân dân.

Đặc biệt, cách xử án càng bộc lộ rõ bản chất xấu xa của tên quan huyện. Vụ kiện tụng xảy ra đã được một thời gian nhưng tri huyện không giải quyết dứt khoát mà cố tình trì hoãn để moi móc tiền của nhân dân. Khi được đề lại hỏi "quan đã định dứt khoát như thế nào chưa", tên tri huyện ỡm ờ trả lời: "Tôi thì tôi nghĩ cứ để đu đưa như vậy đã. Thằng Sò này giàu lắm, chúng mình có thể "ấy" được.". Từ "ấy" trong câu nói này ám chỉ toan tính bòn rút tiền từ tên Trùm Sò của tri huyện và đề lại. Hắn muốn nhân cơ hội này kiếm chác, làm giàu cho bản thân. Hành động cười khoái trá cho thấy sự hả hê, sung sướng khi hắn tự "thưởng thức" những mưu mô, thủ đoạn của mình: "Phải, nắm đứa có tóc ai nắm kẻ trọc đầu". Mặc dù cả tên địa chủ Trùm Sò và Thị Hến đều có tội, nhưng tuyệt nhiên hắn chỉ đưa ra hình phạt với Ốc, Nghêu, lí trưởng vì "Thị Hến thì cũng có thể cho về nhưng chưa nên xử vội, vì xử Hến thì phải xử Sò. Thầy hiểu chứ?". Mục đích hắn không xử Thị Hến là để có thêm thời gian nhận hối lộ từ Trùm Sò. Hắn làm quan nhưng lại không công bằng, phán xét dựa trên đồng tiền.

Những lời nói của tri huyện được hô ứng nhịp nhàng với tên đề lại. Cả hai không cần phải giữ ý với nhau vì họ đều có chung bản chất. Tên đề lại tham lam, lại còn có thói xu nịnh nên khi nghe tri huyện phán vậy liền tấm tắc khen "Vâng ạ, quan xử hay lắm.".

Ngoài ra, trong đoạn trích, mấy tên lính lệ đóng vai trò tay sai, là trợ thủ đắc lực giúp cho đề lại, tri huyện thực hiện mưu mô của mình. Họ dẫn lí trưởng, Trùm Sò, Thị Hến vào, ra hiệu để ba người đứng lại nói nhỏ. Dù không làm gì nhưng vẫn tỏ vẻ giúp đỡ: "Nhắc lại ông Trùm, anh xã và chị Hến biết rằng hôm nay quan bận lắm, tôi bẩm mãi mới chịu xử vụ này đấy.".

Như vậy, các nhân vật trên đã làm nổi bật chủ đề của toàn bộ đoạn trích. Ngoài ra, ngôn từ gần gũi cùng các tình huống gây cười đã góp phần thể hiện tư tưởng của văn bản. Trích đoạn "Huyện đường" là sự kết hợp hài hòa, nhuần nhuyễn giữa văn học, ca nhạc và vũ đạo.

Qua đoạn trích, tác giả dân gian bày tỏ thái độ châm biếm, mỉa mai. Trong con mắt của người dân, chốn "cửa quan" là nơi bọn quan lại ô hợp, mưu mô để vơ vét và làm hại những người dân "thấp cổ bé họng".

Có thể nói, văn bản "Huyện đường" nói riêng và vở "Nghêu, Sò, Ốc Hến" nói chung đã lên án nhiều thót tật trong xã hội và lật tẩy bộ mặt xấu xa của một số kẻ thuộc bộ máy cai trị thời xưa. Ngày nay, dù có không ít các loại hình giải trí khác nhưng các vở tuồng vẫn có vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân Việt Nam.