Nhận biết những yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản Đêm nay Bác không ngủ và chỉ ra tác dụng của những yếu tố ấy.
Nhớ lại kiến các phương thức tự sự và miêu tả.
Cách 1
- Yếu tố tự sự trong văn bản:
+ Kể lại một đêm không ngủ của Bác, những hành động yêu thương của bác cho các chiến sĩ.
+ Kể lại cuộc trò chuyện của Bác và anh đội viên.
- Yếu tố miêu tả trong văn bản: “trời khuya”, “Bác trầm ngâm”, “mưa lâm thâm”, “người Cha mái tóc bạc”,…
- Tác dụng của những yếu tố tự sự miêu tả trong bài thơ Đêm nay Bác không ngủ để tái hiện lại hình tượng Bác Hồ hiện ra một cách tự nhiên, có tính khẳng định lại được đặt trong mối quan hệ gần gũi, ấm áp với người chiến sĩ. Qua đó, người chiến sĩ hiểu thêm tấm lòng nhân ái bao la của Bác.
Cách 2Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản:
- Các lần anh đội viên thức dậy thấy Bác không ngủ;
- Mặt Bác trầm ngâm, trời mưa lâm thâm, mái lều tranh xơ xác;
- Mái tóc bạc của Bác;
- Bác đi dém chăn từng người một, nhón chân nhẹ nhàng;
- Bóng Bác cao lồng lộng, ấm hơn ngọn lửa hồng;
- Cuộc trò chuyện giữa Bác và anh đội viên.
- Bác ngồi đinh ninh, chòm râu im phắc;
→ Tác dụng: Ta thấy rõ được sự kính yêu, tôn trọng, ca ngợi của anh đội viên dành cho Bác Hồ.
Cách 3Những yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản và chỉ ra tác dụng của những yếu tố ấy: Kể lại một đêm Bác không ngủ trên đường hành quân trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp. Qua đó, tác giả tái hiện hình ảnh Bác Hồ - một vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam hiện lên đầu chân thực, sống động.
Các bài tập cùng chuyên đề
Đọc kĩ văn bản Đêm nay Bác không ngủ và xác định câu chuyện được kể trong bài thơ
Chỉ ra một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ Đêm nay Bác không ngủ.
Đọc trước bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, tìm hiểu thêm về tác giả Minh Huệ.
Chỉ ra tác dụng của các từ láy trong khổ thơ thứ hai bài thơ Đêm nay Bác không ngủ
Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong dòng thơ số 11 bài thơ Đêm nay Bác không ngủ.
Chú ý tác dụng của dấu gạch đầu dòng ở các dòng thơ số 23, 25 bài thơ Đêm nay Bác không ngủ và việc tạo yếu tố tự sự.
Các từ "đinh ninh", "phăng phắc" trong văn bản Đêm nay Bác không ngủ giúp em hình dung ra hình ảnh Bác lúc này như thế nào?
Khổ thơ từ câu 53 - 56 bài thơ Đêm nay Bác không ngủ thể hiện tâm trạng của ai?
Xác định cách gieo vần của hai khổ thơ cuối bài thơ Đêm nay Bác không ngủ.
Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ có những nhân vật nào? Tìm các chi tiết liên quan đến hoàn cảnh xuất hiện của các nhân vật. Kể lại câu chuyện trong bài thơ dựa theo trật tự thời gian (khoảng 9-10 dòng).
Liệt kê các chi tiết thể hiện tình cảm của Bác đối với các chiến sĩ và dân công trong Đêm nay Bác không ngủ. Chi tiết nào gây ấn tượng nhất cho em?
Tìm các chi tiết thể hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ (từ dòng 1 - dòng 44) trong Đêm nay Bác không ngủ. Chi tiết nào đem lại cho em nhiều cảm xúc nhất?
Câu thơ “Đêm nay Bác không ngủ” được điệp lại mấy lần trong bài thơ Đêm nay Bác không ngủ? Ý nghĩa của sự điệp lại này là gì?
Hãy chỉ ra một số yếu tố miêu tả trong văn bản Đêm nay Bác không ngủ và nêu tác dụng qua một ví dụ cụ thể.
Đoạn trích sau là toàn bộ câu chuyện mà Minh Huệ được nghe kế lại về Bác. Đọc đoạn trích và thực hiện yêu cầu bên dưới:
“Một đêm, Bác Hồ ghé vào một lán bộ đội giữa rừng. Một đội viên tỉnh giấc thấy có một cụ già Nùng đang tiếp củi vào bếp lửa giữa lán. Bóng ông cụ và ánh lửa như đang toả sáng, xua đi bóng tối và cái lạnh lẽo của núi rừng. Anh trùm kín thêm áo trấn thủ lên đầu định ngủ tiếp nhưng linh tính mách bảo anh một điều gì đó. Anh ló đầu ra, căng mắt quan sát và nhận ra Bác Hồ. Anh vùng dậy sung sướng định reo lên nhưng không hiểu sao, anh chỉ lại run run khẽ thốt:
- Bác ơi, sao Bác chưa ngủ ạ? Thưa Bác, mời Bác đi ngủ...
Bác cười hiển, đầm ấm:
- Được, cháu cứ ngủ ngon, Bác sẽ đi ngủ.
Vâng lời Bác, anh đội viên trở về sạp. Nhưng làm sao có thể ngủ được khi được gặp Bác Hồ và Bác Hồ còn thức. Thế là anh lại vùng dậy, nài nỉ mời Bác đi ngủ kẻo trời sắp sáng. Bác lại âu yếm bảo: “Cháu cứ việc ngủ ngon, ngày mai đi đánh giặc. Cháu ngủ ngon là Bác khoẻ. Bác không buồn ngủ vì trời lạnh còn nhiều bộ đội và dân công ngủ ngoài rừng.”...”.
(Nhà thơ Minh Huệ đã viết bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” như thế nào?)
Chỉ ra sự giống nhau, khác nhau giữa đoạn trích và bài thơ của Minh Huệ.
Đọc bốn khổ thơ đầu bài thơ Đêm nay Bác không ngủ và tìm những chi tiết giúp em biết lúc này thời tiết rất lạnh. Việc miêu tả thời tiết lạnh có liên quan gì đến sự kiện “đêm nay Bác không ngủ” trong bài thơ?
Chi tiết “Rồi Bác đi dém chăn / Từng người từng người một” giúp em hiểu được điều gì về tình cảm của Bác với các chiến sĩ?
Vì sao ở đoạn cuối bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, anh đội viên lại “thức luôn cùng Bác”?
Câu thơ “Đêm nay Bác không ngủ” được điệp lại mấy lần trong bài thơ Đêm nay Bác không ngủ? Ý nghĩa của sự điệp lại này là gì?
Hãy chỉ ra một số yếu tố miêu tả trong văn bản Đêm nay Bác không ngủ và nêu tác dụng qua một ví dụ cụ thể.
Đoạn trích sau là toàn bộ câu chuyện mà Minh Huệ được nghe kể lại về Bác.
Đọc đoạn trích và thực hiện yêu cầu bên dưới:
Một đêm, Bác Hồ ghé vào một lán bộ đội giữa rừng. Một đội viên tỉnh giấc thấy "Có một cụ già Nùng" đang tiếp củi vào bếp lửa giữa lán. Bóng ông cụ và ánh lửa như đang tỏa sáng, xua đi bóng tôi và cái lạnh lẽo của núi rừng. Anh trùm kín thêm áo trấn thủ lên đầu định ngủ tiếp nhưng linh tính mách bảo anh một điều gì đó. Anh ló đầu ra, căng mắt quan sát và nhận ra Bác Hồ. Anh vùng dậy sung sướng định reo lên nhưng không hiểu sao, anh chỉ lại run run khẽ thốt:
- Bác ơi, sao Bác chưa ngủ ạ? Thưa Bác, mời Bác đi ngủ...
Bác cười hiền, đầm ấm:
- Được, cháu cứ ngủ ngon, Bác sẽ đi ngủ.
Vâng lời Bác, anh đội viên trở về sạp. Nhưng làm sao có thể ngủ được khi được gặp Bác Hồ và Bác Hồ còn thức. Thể là anh lại vùng dậy, nài nỉ mời Bác đi ngủ kẻo trời sắp sảng. Bác lại âu yếm bảo: “Cháu cứ việc ngủ ngon, ngày mãi đi đánh giặc.
Cháu ngủ ngon là Bác khoẻ. Bác không buồn ngủ vì trời lạnh còn nhiêu bộ đội và dân công ngủ ngoài rừng.".
(Nhà thơ Minh Huệ đã viết bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” như thế nào?)
Chỉ ra sự giống nhau, khác nhau trong câu chuyện giữa đoạn trích và bài thơ của Minh Huệ.
Dựa vào các yếu tố nào để xác định bài thơ Nàng tiên ốc của Phan Thị Thanh Nhàn được coi là bài thơ có yếu tố tự sự, miêu tả? Hãy chỉ ra các yếu tố kể và tả trong văn bản bài thơ.
NÀNG TIÊN ỐC
Buổi tối như mọi bữa
Bé làm nũng nghiêng đầu:
- Chị ơi, chuyện cổ tích
Kể cho em nghe nào!
…“Xưa có bà già nghèo
Chuyên mò cua bắt ốc
Một hôm bà bắt được
Một con ốc xinh xinh
Vỏ nó biêng biếc xanh
Không giống như ốc khác
Bà thương không muốn bán
Bèn thả vào trong chum
Rồi bà lại đi làm
Đến khi về thấy lạ:
Sân nhà sao sạch quá!
Đàn lợn đã được ăn
Cơm nước nấu tinh tươm
Vườn rau tươi sạch cỏ
Bà già thấy chuyện lạ
Bèn cố ý rình xem
Thì thấy một nàng tiên
Bước ra từ chum nước
Bà già liền bí mật
Đập vỡ vỏ ốc xanh
Rồi ôm lấy nàng tiên
Không cho chui vào nữa
Hai mẹ con từ đó
Rất là thương yêu nhau...”
Bé nghe nghênh cái đầu
Mắt tròn xoe không chớp
Chị kể xong, bất chợt
Bé kêu lên rất to:
- Ứ ừ biết rồi cơ
Chị phê bình em đấy!
(In trong sách Hương cốm, NXB Kim Đồng, Hà Nội, 1975)
Nhân vật trung tâm trong bài thơ Đêm nay Bác không ngủ?
