Soạn bài Thuyền trưởng tàu Viễn Dương SGK Ngữ văn 8 tập 1 Chân trời sáng tạo - chi tiết

- Có bố cục rõ ràng, phân chia các lời nhân vật.

- Có lời kể, hướng dẫn sân khấu

- Xây dựng tình huống truyện thể hiện sự mỉa mia, châm biếm

- …

- Nhân vật: ông Toàn Nha là một người mắc bệnh sĩ.

- Xung đột kịch: Bị bỏng nặng, ông Toàn Nha phải đi cấp cứu trên chiếc tàu chở phân đạm của Hưng, nhưng vẫn mơ màng hãnh diện rằng đang được chở đi trên chuyến “tàu viễn dương” do chàng rể tương lai - một vị thuyền trưởng dày dặn kinh nghiệm điều khiển.

- Các lời đối thoại, độc thoại của từng nhân vật, những chỉ dẫn sân khấu được đặt trong ngoặc đơn.

Nhà văn đã xây dựng tình huống xung đột giữa các nhân vật để tô đậm lên tác hại của sự giả dối. Như Hưng nói dối Nhàn nhưng Nhàn lại biết sự thật; Ông Nha bị bỏng nhưng khi tỉnh dậy vẫn nghĩ mình đang ở trên tàu viễn dương....

Nhà văn sử dụng từ ngữ mang tính mỉa mai: Hảo danh sĩ, cứ phải viễn dương cơ, biển cơ. Không có cái hảo danh của các vị thì làm gì có việc gì rắc rối....

Nhà văn sử dụng câu từ mỉa mai, lối nói châm biếm và xây dựng các tình huống truyện xung đột để khắc họa rõ nét tính cách các nhân vật từ đó châm biếm thói sống hảo danh, mắc bệnh sĩ để rồi hại đến bản thân mà vẫn không biết sai.

Một số thủ pháp trào phúng trong bài: phóng đại (việc ông Toàn Nha đi được chở đi trên chuyến “tàu viễn dương”), tương phản giữa bên ngoài và bên trong (thuyền trưởng - anh lái thợ lái tàu đường sông, tàu viễn dương - tàu chở phân đạm),...

a. Lời đối thoại:

- Hưng và Nhàn:

Hưng – Lửa… cháy!

Nhàn – Anh ở trong đó à?

Hưng – Vâng, không phải chuột, mà là tôi, thuyền trưởng con tàu chở phân này, tôi không phải thuyền trưởng viễn dương, tôi đã dối Nhàn, Nhàn đã không biết!

Nhàn – Biết chứ.

Hưng – Biết gì?

Nhàn – Biết là anh đã nói dối… Biết ngay từ lúc anh mới về, bác Thân đi đánh vỏ đã nhìn thấy anh lái con tàu chở đạm cặp bến sông nhà, đã kể với em. Em chỉ không hiểu tại sao anh lại phải nói dối như vậy… Vì sao?

- Văn Sửu - ông Toàn Nha:

Văn Sửu – Bác Nha! Bác đã tỉnh?

Ông Nha – Lễ rước đuốc mừng công… kết thúc tốt đẹp chứ Sửu?

Văn Sửu – Báo cáo bác… dù sao vẫn tốt đẹp ạ. Chúng em đưa bác lên con tàu… chở phân này… đến bệnh viện cấp cứu ạ.

b. Lời chỉ dẫn sân khấu:

Tiến – Điên à? Trời rét thế này! Xem nào (suy nghĩ). Mình sẽ trao đổi rất ngắn gọn rồi tìm cách đẩy họ rời khỏi tàu ngay. Họ sẽ bận bốc dỡ dưới mấy xà lan kia… Còn cậu… (chỉ vào một thùng gỗ to, ở ngoài có vẽ hình cái ô và cái cốc) chui vào, không ngạt đâu, có mấy khe đủ thở. Nằm im. Mình sẽ đẩy họ rời khỏi đây ngay. Nhanh thôi. Nhưng cậu phải nằm im đấy! Chui vào nhanh lên!

(Đẩy Hưng chui vào hòm, đóng nắp lại. Nhàn và Xoan xuất hiện.)

*

Xoan − (giật mình) Ối chị ơi! (vội nhảy khỏi cái hòm) Có tiếng gì trong cái hòm này… như tiếng thở ấy… Eo ơi!

Tiến – Đâu! Tôi chẳng nghe thấy gì. Hòm không ấy mà.

Xoan – Rõ ràng có tiếng lục cục rồi tiếng gì… như khịt mũi ấy.

Tiến − À, đúng rồi: chuột ấy mà, trên tàu này lắm chuột.

Xoan – Eo ôi! Chuột à? Khiếp, em ghét chuột lắm! Sao các anh lại để chuột hoành hành trên tàu như vậy?

Tiến – Ai để? Tự nhiên nó cứ ở, nó thích thì nó ở.

Xoan – (thì thào) Giết đi! Em rất ghét chuột. Chị Nhàn là kĩ sư chăn nuôi, cũng rất ghét chuột. Bọn em vừa mở một chiến dịch tiêu diệt chuột, bảo vệ hoa màu. Khéo mà chuột ở tàu các anh lây lan xuống xã em. Chị Nhàn sẽ cho anh một ít bả chuột.

…

Hành động làm nảy sinh xung đột giữa Hưng với Nhàn:

-  Hưng nói dối Nhàn về thân phận lái con tàu chở phân đạm.

- Hành động giải quyết xung đột: Hưng nói sự thật cho Nhàn biết

- Tiến, Hưng và Xoan, Nhàn:

• Hành động làm nảy sinh xung đột: Bắt nguồn từ cuộc trò chuyện trên thuyền chở phân đạm cho địa phương. Khi Nhàn và Xoan luôn khen ngợi chiếc tàu viễn dương và tài năng của những người lái chiếc tàu đó, đồng thời phủ nhận chiếc tàu chở phân đạm.
• Hành động giải quyết xung đột: Khi mọi người nghe thấy tiếng nổ lớn và cùng nhau đi dập lửa.

- Hưng và Nhàn:

• Hành động làm nảy sinh xung đột: Hưng nói dối Nhàn về thân phận là người lái con tàu chở phân đạm.
• Hành động giải quyết xung đột: Hưng nói sự thật cho Nhàn biết.

Ông Toàn Nha là hiện thân sinh động cho những kẻ mắc bệnh sĩ rất nặng nề:

+ Tỏ rõ sự sung sướng, hãnh diện khi nghĩ rằng ông đang được “chính đồng chí thuyền trưởng viễn dương tự tay lái” con tàu đưa ông đi cấp cứu. Thực tế, người lái chỉ là 1 thợ lái tàu đường sông, chở phân đạm.

+ Giọng khen ngợi phấn chấn, hồ hởi: “Đúng lắm….Rất tốt!”.

→ Làm bật tiếng cười mang tính khôi hài.

Câu nói cho thấy ông Toàn Nha là một người cố chấp, háo danh và sĩ diện.

- Sự khác nhau giữa người coi trọng “sĩ diện” với người mắc “bệnh sĩ" là:

+ Người coi trọng sĩ diện là người sẽ làm mọi việc để bảo vệ lòng tự trọng của bản thân.

+ Người mắc bệnh sĩ diện là người sẽ làm mọi việc để thể hiện bản thân.

- Văn bản trên cho thấy nhân vật Ông Toàn Nha hiện thân đầy đủ cho người mắc " bệnh sĩ".

- Vì háo danh mà phát động cuộc thay trời đổi đất dù ông học hết lớp 4, cho người đóng giả thuyền trưởng tàu viễn dương... Ông làm mọi việc để có thể thể hiện bản thân, nâng cao tên tuổi của mình mà bất chấp làm giả, thậm chí có thể hại người khác.

Theo em  người coi trọng " sĩ diện" với người mắc " bệnh sĩ" có gì khác nhau? về hành động, người coi trọng sĩ diện sẽ làm mọi việc để bảo vệ lòng tự trọng của bản thân còn người mắc bệnh sĩ diện sẽ làm mọi việc để thể hiện bản thân. Văn bản trên ( và đoạn tóm tắt vở kịch Bệnh sĩ" cho thấy nhân vật Ông Toàn Nha hiện thân đầy đủ cho người mắc " bệnh sĩ". Bởi ông vì háo danh mà phát động cuộc thay trời đổi đất dù ông học hết lớp 4, cho người đóng giả thuyền trưởng tàu viễn dương.....Ông làm mọi việc để có thể thể hiện bản thân, nâng cao tên tuổi của mình mà bất chấp làm giả, thậm chí có thể hại người khác.

Em và bạn cùng bàn trong nhóm tổ tự phân vai sau đó diễn xuất hoặc đọc diễn cảm một cảnh trong văn bản.