Đề thi học kì 1 Văn 11 Kết nối tri thức - Đề số 10

Đề thi

Phần I. Đọc hiểu 

Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

Tống Trân đến cửa nhà giàu

(Trích Tống Trân – Cúc Hoa – Truyện thơ Nôm khuyết danh)

Tóm tắt truyện thơ Tống Trân – Cúc Hoa

Tống Trân là con cầu tự của một sự phủ ở huyện Phủ Hoa, đời vua Trần Thái Tông. Mới ra đời thì gặp cảnh nhà sa sút phải dắt mẹ đi ăn mày. Hôm ấy, Tống Trân dắt mẹ đến nhà của một trưởng giả, Cúc Hoa – con gái trưởng giả thương tình mang gạo ra cho thì bị cha bắt gặp, bèn bắt nàng lấy Tống Trân làm chồng và đuổi ra khỏi nhà. Cúc Hoa theo chồng, bán cả vàng mẹ cho để rước thầy về dậy chồng học. Học được nửa năm, vua mở hội thi. Tống Trân tham dự kì thi, chàng đậu Trạng Nguyên được vua gả công chúa cho. Tống Trân lấy cảnh nhà nghèo mà từ chối, được vua cho vinh quy bái tổ. Chưa vui sum họp được bao ngày thì Tống Trân phải từ biệt Cúc Hoa về triều nhận chiếu sứ đi nước Tần dài tới mười năm. Tới nước Tần, nhờ trí thông minh và tài khôn khéo, Tống Trân giúp vua Tần xử nhiều vụ án rắc rối, được vua phong làm Lưỡng quốc Trạng Nguyên và được gả công chúa cho chàng. Một lần nữa Tống Trân viện với vua Tần cảnh nhà để từ chối.

Ở quê nhà, Cúc Hoa một lòng làm lụng vất vả nuôi mẹ, chờ chồng. Thấy Tống Trân bảy năm chưa về, trưởng giả sai người gọi Cúc Hoa về. Khuyến dụ con gái không được, trưởng giả bèn nhốt và hành hạ nàng, trưởng giả còn bắt mẹ của Tống Trân xuống ở trong chuồng trâu. Quá đau khổ và quyết thủ tiết chờ chồng, đêm hôm ấy, Cúc Hoa trốn khỏi nhà. Đến núi Sơn Vi, nàng định quyên sinh. Thần Sơn Tinh hiểu rõ tình cảnh, hóa thành mãnh hổ, mang thư của nàng qua nước Tần trao tận tay Tống Trân. Nhận được thư, Tống Trân mang vào triều tâu lên vua. Vua Tần cảm động khen ngợi: Nước Nam sao lắm người hay và đồng ý cho Tống Trân về nước trước kì hạn năm tháng. Tống Trân trả lời thư cho Cúc Hoa và nhờ mãnh hổ mang về.

Ở nhà, cha nàng đi tìm gặp và đưa Cúc Hoa về gả cho đình trưởng, tổ chức đám cưới linh đình. Cùng lúc ấy Tống Trân trên đường về. Chàng biết rõ nguồn cơn, xuống chuồng trâu gặp và nói chuyện cùng mẹ… Tới ngày đinh trưởng rước dâu, Tống Trân cùng quân sĩ xuất hiện. Chàng xét xử phân minh, mẹ con và vợ chồng đoàn tụ.

Ở nước Tấn, công chúa Bạch Hoa xin vua cha cho qua Nam Việt sum họp cùng Tống Trân. Giữa biển khơi, đoàn ghe tàu bị giông bão đánh chìm, công chúa trôi dạt vào núi Cô Hồng, được bầy hươu rừng cứu sống, nuôi dưỡng. Tống Trân đi săn hươu gặp và đưa công chúa về nhà, phân chia ngôi thứ, gia đình hạnh phúc.

Đoạn sau đây nằm ở phần đầu tác phẩm.

Bồ côi từ thuở lên ba đến này

Cơ hàn đã tám năm nay,

Tôi phải dắt mẹ ăn mày độ thân.

Tự tình chưa hết phân vân,

Vừa khi trưởng giả dạo chân về nhà.

Thấy người thất nghiệp phương xa,

Cùng nhau trò chuyện lân la giãi lòng.

Cơn đâu nổi giận đùng đùng,

Đòi ba con gái vào trong dạy lời:

“Sinh con mong sánh đòi nơi,

Trao tơ phải lứa chọn người kết hôn

Thiếu gì chức trọng quyền môn

Hay đâu chẳng đẹp lòng con sánh bầy.

Con nay mộ đứa ăn mày,

Thôi tao cũng gả cho mày tiếc chi”.

Nói rồi đòi đứa tùy nhi

Bay ra gọi nó tức thì vào đây.

Đứa hầu vâng lệnh dám chầy:

“Hỡi chàng nam tử! Vào ngay ông đòi”.

Lão bà kinh hãi bồi hồi,

Ôm con mà khóc rụng rời chân tay!

“Con ơi! Sao có sự này?

Đói no con ngửa bàn tay xin người.

Hay con gian giảo của ai

Sinh lòng trộm cắp nên người đòi con”.

Tống Trân nghe nói kinh hồn

Ôm mẹ mà khóc ồn ồn thương thay:

“Con còn bé dại thơ ngây,

Đói thì con chịu dám thay tấm lòng?

Mẹ ngồi đây hãy thong dong,

Con vào xem thử vân mòng làm sao?

(Truyện Nôm khuyết danh – Bùi Thức Phước. NXB Hội Nhà văn, 2012)

Câu 1. Xác định cảm xúc chủ đạo của văn bản

Câu 2. Đoạn sau là lời nói của ai, về điều gì?

Bồ côi từ thuở lên ba đến này

Cơ hàn đã tám năm nay,

Tôi phải dắt mẹ ăn mày độ thân.

Câu 3. Vì sao mẹ Tống Trân kinh hãi bồi hồi, ôm con mà khóc rụng rời chân tay?

Câu 4. Nhân vật Tống Trân trong văn bản đọc là người như thế nào? Hãy phân tích đôi nét tiêu biểu và nhận xét nghệ thuật khắc họa nhân vật của truyện thơ.

Câu 5. Văn bản đọc trên đã thể hiện giá trị văn hóa, triết lí nhân sinh nào? Điều đó tác động gì tới suy nghĩ, tình cảm, cách nhìn con người của anh/chị?

Phần II. Viết 

Anh/ chị hãy viết bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ của mình về câu nói: Thành công chỉ đến khi chúng ta cố gắng hết sức và không ngừng hoàn thiện bản thân mình. 

Đáp án

Phần I. Đọc hiểu 

Câu 1:

Phương pháp:

Đọc kĩ trích đoạn để xác định cảm xúc chính xuyên suốt toàn bộ văn bản 

Cách giải:

Cảm xúc chủ đạo của văn bản: Thương cảm, xót xa trước số phận bất hạnh, éo le của những con người nghèo khổ, đồng thời căm giận, phẫn nộ trước thái độ và hành động tàn nhẫn, bất nhân của những kẻ giàu có, hợm hĩnh

Câu 2:

Phương pháp:

Đọc kĩ đoạn thơ để xác định lời của nhân vật 

Cách giải:

- Đây là lời của nhân vật Tống Trân nói với Cúc Hoa. 

- Chàng đang giãi bày, nói về hoàn cảnh nghèo khó, cơ cực của bản thân và mẹ: mồ côi cha từ nhỏ, cuộc sống đói khổ đã kéo dài nhiều năm, và hiện tại phải dắt mẹ đi ăn xin để sống qua ngày.

Câu 3:

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản để tìm chi tiết lí giải 

Cách giải:

Mẹ Tống Trân kinh hãi bồi hồi, ôm con mà khóc rụng rời chân tay vì bà lo sợ, hoảng hốt khi thấy Trưởng giả là  một người giàu có, quyền thế lại bất ngờ cho gọi Tống Trân vào.

Câu 4:

Phương pháp:

Căn cứ vào nội dung văn bản để đưa ra những phân tích đánh giá về nhân vật 

Cách giải:

- Nhân vật Tống Trân: 

+ Gặp cảnh nhà đói khổ, sớm vất vả kiếm ăn

+ Là người thương mẹ 

+ Là người tự trọng, bản lĩnh, biết giữ gìn phẩm giá và sống ngay thẳng trong mọi hoàn cảnh.

- Khắc họa nhân vật chủ yếu ở hành động, đối thoại qua ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, nhạc điệu.

Câu 5:

Phương pháp:

Gợi ý:

- Văn bản thể hiện giá trị văn hóa, triết lí nhân sinh: sống nhân hậu, yêu thương cảm thông với người bất hạnh; dù nghèo đói vẫn phải giữ gìn bản tính ngay thẳng, nhân cách đẹp…

- Giá trị văn hóa, triết lí nhân sinh tác động…: HS tự làm theo nhận thức, tình cảm của cá nhân mình.

Cách giải:

Văn bản đã thể hiện những giá trị văn hóa, triết lí nhân sinh sâu sắc. Đó là lòng nhân ái, sự sẻ chia; là tình nghĩa thủy chung, son sắt; là đạo lý "ở hiền gặp lành" và sự đề cao nhân cách, phẩm giá con người dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Những giá trị ấy khiến em nhận ra rằng, trong cuộc sống, vật chất và địa vị không phải là thước đo giá trị con người. Điều đáng quý nhất chính là tấm lòng lương thiện, sự ngay thẳng và tình yêu thương. Em càng thêm trân trọng những mối quan hệ chân thành xung quanh mình và ý thức hơn về việc giữ gìn phẩm chất tốt đẹp, dù có phải đối mặt với khó khăn, thử thách.

Phần II. Viết 

Phương pháp:

1. Mở bài

- Giới thiệu về vấn đề cần nghị luận: thành công

- Dẫn dắt câu nói: “Thành công chỉ đến khi chúng ta cố gắng hết sức và không ngừng hoàn thiện bản

thân mình”

2. Thân bài

- Giải thích: Thành công là thành tựu mà bạn mong muốn đạt được.

- Bàn luận:· Thành công sẽ đến khi chúng ta cố gắng hết sức: Luôn nỗ lực vượt qua khó khăn, kiên trì, bền bỉ· Thành công đến khi không bạn ngừng hoàn thiện bản thân, luôn học tập, trau dồi kiến thức.· Cố gắng và hoàn thiện bản thân rồi

thành công sẽ đến

 Dẫn chứng: Jack Ma, Bác Hồ…· 

- Phản đề: Làm việc gì cũng cần có giới hạn của nó, cũng không nên quá cố chấp; phê phán những người hay bỏ cuộc sớm.

- Liên hệ: Bản thân cần phải học tập chăm chỉ rèn luyện nhiều hơn

3. Kết bài

Kết luận và mở rộng vấn đề: Cố gắng hết sức mình và không ngừng nỗ lực rồi ánh sáng của thành công sẽ đến với bạn, từ đó bạn có thể khẳng định được mình, mang lại hạnh phúc cho chính mình rồi đến gia đình và xã hội.

Cách giải:

Bài viết tham khảo

Trong hành trình của cuộc sống, ai cũng khao khát đạt được thành công. Nhưng thành công không phải là thứ dễ dàng có được, nó đòi hỏi mỗi người phải không ngừng nỗ lực và phấn đấu. Có người đã nói rằng: "Thành công chỉ đến khi chúng ta cố gắng hết sức và không ngừng hoàn thiện bản thân mình". Câu nói ấy như một chân lý, một phương châm sống đúng đắn, khẳng định mối quan hệ mật thiết giữa ý chí, nỗ lực của con người với những thành quả họ đạt được.

Vậy, chúng ta nên hiểu câu nói này như thế nào? "Thành công" là đích đến, là kết quả tốt đẹp mà ta mong đợi sau một quá trình phấn đấu. "Cố gắng hết sức" là việc dồn toàn bộ tâm trí, sức lực, vượt qua mọi khó khăn, thử thách để theo đuổi mục tiêu. Còn "không ngừng hoàn thiện bản thân" là quá trình học hỏi, rèn luyện không ngừng nghỉ để bản thân ngày càng tiến bộ, vươn tới sự ưu tú. Như vậy, câu nói khẳng định: thành công không phải là điều ngẫu nhiên, may mắn, mà là kết quả của một quá trình lao động nghiêm túc, bền bỉ và một tinh thần tự giác nâng cao giá trị bản thân.

Trước hết, thành công chỉ đến khi chúng ta cố gắng hết sức. Cuộc sống vốn không bằng phẳng, luôn ẩn chứa những chông gai, thử thách. Nếu chỉ bước đi với một nửa sức lực và sự e dè, chúng ta khó lòng vượt qua được tất cả. Chính sự nỗ lực đến tận cùng, sự kiên trì bám trụ với mục tiêu sẽ khơi dậy mọi tiềm năng, khả năng sáng tạo và sức chịu đựng mà đôi khi chính bản thân ta cũng không ngờ tới. Hãy nhìn vào nhân vật Tống Trân trong truyện thơ Nôm mà chúng ta đã học. Xuất thân từ một kẻ "dắt mẹ đi ăn mày", cuộc sống đói khổ cùng cực, nhưng chàng không đầu hàng số phận. Nhờ sự tảo tần của vợ và ý chí của bản thân, chàng "cố gắng hết sức" trong học tập, rèn luyện trí tuệ. Và kết quả, chàng không chỉ đỗ Trạng Nguyên của nước Nam mà còn trở thành Lưỡng quốc Trạng Nguyên, làm rạng danh non sông. Đó chính là minh chứng sống động cho việc thành công được đổi bằng mồ hôi, công sức và một ý chí phi thường.

Thứ hai, thành công cũng chỉ thực sự bền vững khi chúng ta không ngừng hoàn thiện bản thân. Xã hội luôn vận động và phát triển không ngừng. Nếu ta tự bằng lòng với những gì mình đang có, ta sẽ nhanh chóng bị tụt hậu. Việc không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức, kỹ năng và nhân cách sẽ giúp ta thích nghi với mọi hoàn cảnh, nắm bắt mọi cơ hội và giải quyết vấn đề một cách sáng suốt nhất. Bác Hồ kính yêu của chúng ta là một tấm gương sáng ngời về việc không ngừng hoàn thiện bản thân. Trong suốt 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước, dù trong hoàn cảnh nào, Bác cũng không ngừng học hỏi, từ lao động chân tay đến nghiên cứu lý luận, từ văn hóa đến ngôn ngữ của các nước. Chính sự "không ngừng hoàn thiện" ấy đã giúp Bác tìm ra con đường giải phóng dân tộc, dẫn dắt cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Hai yếu tố "cố gắng hết sức" và "không ngừng hoàn thiện bản thân" có mối quan hệ hữu cơ, bổ trợ và thúc đẩy lẫn nhau. Cố gắng mà không hoàn thiện thì dễ trở nên bảo thủ, lỗi thời. Ngược lại, muốn hoàn thiện thì bản thân phải có sự nỗ lực, cố gắng không ngừng. Chúng là hai mặt của một vấn đề, cùng hướng tới một mục đích chung là chinh phục thành công.

Tuy nhiên, trong thực tế, vẫn còn không ít người có lối sống lười biếng, ngại khó, ngại khổ, luôn trông chờ vào may mắn hoặc đổ lỗi cho hoàn cảnh. Lại có những người tự mãn với những thành tích nhỏ bé, không chịu học hỏi để tiến xa hơn. Những thái độ sống tiêu cực ấy chính là rào cản lớn nhất ngăn họ bước đến cánh cửa thành công.

Là một học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường, em thấy câu nói trên là một bài học vô cùng quý giá. Nó nhắc nhở em rằng, để đạt được ước mơ vào một ngôi trường Đại học mình mơ ước, để trở thành một công dân có ích cho xã hội, bản thân em phải không ngừng "cố gắng hết sức" trong học tập, rèn luyện. Đồng thời, em cũng phải "không ngừng hoàn thiện bản thân" bằng cách tích cực tham gia các hoạt động, học hỏi từ thầy cô, bạn bè và từ chính những sai lầm của mình.

Tóm lại, câu nói "Thành công chỉ đến khi chúng ta cố gắng hết sức và không ngừng hoàn thiện bản thân mình" là một thông điệp ý nghĩa và đúng đắn. Thành công không dành cho những kẻ lười biếng hay những người dễ dàng bằng lòng với hiện tại. Nó là phần thưởng xứng đáng cho những ai dám ước mơ, dám hành động và không ngừng vươn lên.