Cách làm dạng bài xác định công thức ester - Hoá 12

Khi thay nhóm – OH ở nhóm carboxyl của carboxylic acid (RCOOH) bằng nhóm OR’ của alcohol thì được ester.

Xét phản ứng sau:

Tên ester = Tên gốc R’ + Tên gốc acid RCOO- (có đuôi ate)

Ví dụ tên gọi một số hợp chất ester thường gặp.

HCOOCH₃: Methyl formate (Methyl methanoate).

CH₃COOC₂H₅: Ethyl acetate (Ethyl ethanoate).

CH₃CH₂COOCH₃: Methyl propionate.

CH₃COOCH=CH₂: Vinyl acetate (Vinyl       ethanoate).

CH₂=CH-COOCH₃: Methyl acrylate (methyl propenoate).

C₆H₅COOCH₃: methyl benzoate

CH₃COOC₆H₅: phenyl acetate

HCOOCH₂C₆H₅: benzyl formate.

- Ester A no đơn chức mạch hở có tỉ khối hơi so với chất X là a.

d_{ester A/ X} =\(\frac{{{{\rm{M}}_{{\rm{ester }}\,{\rm{A}}}}}}{{{{\rm{M}}_{\rm{X}}}}}\)   = a

=> M_ester =M_X.a = 14n +32

 (biết M_X và a) => n=> CTPT A

Ví dụ: Ester X điều chế từ methyl alcohol có tỉ khối so với oxygen là 2,3125. Xác định công thức của X?

Dựa vào tỉ khối của X so với O₂ tính được M_X = 32.2,3125 = 74 amu

Vì X được điều chế từ methyl alcohol nên X có công thức tổng quát là RCOOCH₃.

→ M _RCOOCH3 = 74 → M_R = 74 – 15 – 44 = 15 → R là gốc – CH₃.

Công thức X là: CH₃COOCH₃.

- Thuỷ phân ester trong môi trường kiềm (phản ứng xà phòng hoá)

=> Cần lưu ý:  \({n_{RCOOR'}} = {n_{NaOH}} = {n_{RCOONa}} = {n_{R'OH}}\)

- Để tìm CTPT chất hữu cơ, HS chỉ cần tính M của chất hữu cơ ;

- Để tìm CTCT đúng HS dựa vào khối lượng muối hoặc khối lượng alcohol...

     \({M_{RCOONa}} = \frac{{{m_{RCOONa}}}}{{{n_{RCOONa}}}} = R + 67 =  > R = ...\);  R=1 (H); R = 15: CH₃; R =29: C₂H₅ ; R = 43: C₃H₇

      \({M_{R'OH}} = \frac{{{m_{R'OH}}}}{{{n_{R'OH}}}} = R' + 17 =  > R' = ...\) ; R^’ =15 : CH₃ ; R^’ =29: C₂H₅; R^’=43: C₃H₇

- Thực hiện phản ứng xà phòng hoá rồi cô cạn dung dịch thu được m gam chất rắn khan:

- Nếu n_NaOH > n_ester thì m_rắn = m_RCOONa  + m_{NaOH dư}  (n_{NaOH dư}  = n _{NaOH ban đầu} – n_ester )  

- Nếu n_NaOH  n_ester thì m_rắn = m_RCOONa  

- Nếu: m_muối > m_etser  => R’= 15 (CH₃-)

- Hai ester có cùng KLPT (xem như 1 ester)