Đặt câu để phân biệt các nghĩa của mỗi từ sau:

mũi

• Nghĩa 1: bộ phận nhô lên ở giữa mặt người hoặc động vật có xương sống, dùng để thở và ngửi.

Đặt câu:

• Nghĩa 2: bộ phận có đầu nhọn nhô ra phía trước của một số vật.

Đặt câu:

cao

• Nghĩa 1: có khoảng cách bao nhiêu từ đầu này đến đầu kia theo chiều thẳng đứng.

Đặt câu:

• Nghĩa 2: hơn mức trung bình về số lượng hay chất lượng.

Đặt câu:

Chia sẻ với bạn suy nghĩ, cảm xúc của em về cảnh mặt trời mọc hoặc mặt trời lặn.

BÀI CA VỀ MẶT TRỜI

Không hiểu sao, tôi thức dậy rất sớm. Sương mù như tấm khăn voan mỏng màu sữa bay la đà trên những khóm cây quanh vườn, trùm lấp một khoảng sản. Tôi chợt nhận ra, trên những ngọn cau cao, chim sẻ thi nhau cất tiếng hót. Tôi lắng tai nghe. Dàn đồng ca chim sẻ khi bổng khi trầm, khi nhanh khi chậm, xôn xao vòm không gian. Chúng đang hát về cái gì vậy? Tôi không thể biết được. Nhưng rõ ràng là chúng đã trông thấy một cái gì đó mà tôi không thể cùng trông thấy được.

Tôi ngước nhìn về phương đông, sau vòm cây xanh thẳm bỗng nhô lên nửa vành mũ màu đỏ. Chiếc mũ đỏ to lớn nhô dần lên trên nền trời buổi sớm. Cuối cùng chiếc mũ đỏ bay lên khỏi vòm cây. Đây là vầng mặt trời. Vầng mặt trời giống một chiếc mâm đồng đỏ bay từ từ chiếm lĩnh nền trời xa, rộng. Chim sẻ càng cất cao giọng, chiếc mâm đồng đồ càng nhích dần lên.

Vầng mặt trời đã lên từ bao giờ? Chắc là nó đã nhô lên khỏi mặt biển trước khi nhô lên khỏi vòm cây. Trái tim tôi bỗng vang lên một bài ca hoà với bài ca của những con chim sẻ trên trời cao. Bài ca về mặt trời.

Mâm đồng đỏ. Mâm đồng đỏ

Suốt đêm tắm biển

Làm nước biển sôi

Ngày trở về trời

Mâm đồng không nguội

Mâm đồng đỏ chói.

Mặt trời. Mặt trời...

(Theo Nguyễn Trọng Tạo)

Đàn chim sẻ làm gì khiến nhân vật “tôi” chú ý? Nhân vật “tôi” nghĩ gì về chuyện đó?

Cảnh mặt trời mọc được miêu tả như thế nào?

Vì sao nhân vật “tôi” liên tưởng mặt trời như chiếc mũ đỏ rồi lại như chiếc mâm đồng đỏ?

Khi phát hiện ra vầng mặt trời như chiếc mâm đồng đỏ, cảm xúc của nhân vật “tôi” như thế nào? Em suy nghĩ gì về bài hát của nhân vật “tôi”?

Khi đọc đoạn văn tả mặt trời mọc, có hai bạn nhỏ đã nêu ý kiến như dưới đây. Em thích ý kiến của bạn nào hoặc có ý kiến nào khác? Vì sao?

Cảnh mặt trời mọc giống như một thước phim quay chậm. Vầng mặt trời chậm rãi xuất hiện, như một nghệ sĩ muốn màn mở đầu của mình phải thật đặc biệt để mang lại cảm xúc vỡ oà cho khán giả.

(Ngọc Minh)

Cảnh mặt trời mọc giống màn ảo thuật mà khán giả hồi hộp mong chờ. Khi mặt trời xuất hiện, bí mật được khám phá, “sân khấu" bầu trời sáng bừng rạng rỡ trong niềm vui của tất cả mọi người.

(Việt Phương)

Nội dung chính của bài đọc Bài ca về Mặt Trời

Bài ca về mặt trời

Không hiểu sao, tôi thức dậy rất sớm. Sương mù như tấm khăn voan mỏng màu sữa bay la đà trên những khóm cây quanh vườn, trùm lấp một khoảng sân. Tôi chợt nhận ra, trên những ngọn cau cao, chim sẻ thi nhau cất tiếng hót. Tôi lắng tai nghe. Dàn đồng ca chim sẻ khi bằng khi trầm, khi nhanh khi chậm, xôn xao vòm không gian. Chúng đang hát về cái gì vậy? Tôi không thể biết được. Nhưng rõ ràng là chúng đã trông thấy một cái gì đó mà tôi không thể cùng trông thấy được.

Tôi ngước nhìn về phương đông, sau vòm cây xanh thẫm bỗng nhô lên nửa vành mũ màu đỏ. Chiếc mũ đỏ to lớn nhô dần lên trên nên trời buổi sớm. Cuối cùng chiếc mũ đó bay lên khỏi vòm cây. Đây là vầng mặt trời. Vầng mặt trời giống một chiếc mâm đồng đỏ bay từ từ chiếm lĩnh nền trời xa, rộng. Chim sẻ càng cất cao giọng, chiếc mâm đồng đỏ càng nhích dần lên.

Vầng mặt trời đã lên từ bao giờ? Chắc là nó đã nhô lên khỏi mặt biển trước khi nhô lên khỏi vòm cây. Trái tim tôi bỗng vang lên một bài ca hoà với bài ca của những con chim sẻ trên trời cao. Bài ca về mặt trời.

Mâm đồng đỏ.

Mâm đồng đỏ.

Suốt đêm tắm biển

Làm nước biển sôi

Ngày trở về trời

Mâm đồng không nguội

Mâm đồng đỏ chói.

Mặt trời. Mặt trời...

Theo Nguyễn Trọng Tạo

Cảnh thiên nhiên được tả ở đoạn đầu có gì đặc sắc?

Ở đoạn 2, sự thay đổi của vắng mặt trời được tả bằng những từ ngữ, hình ảnh nào? Cách tả đó có gì thú vị?

Theo em, bài ca về mặt trời vang lên trong trái tim nhân vật tôi được gợi ra từ điều gì?

Đặt một tên khác cho bài đọc và giải thích lí do em chọn tên đó.

Viết vào sổ tay những từ ngữ, hình ảnh đẹp trong bài đọc “Bài ca mặt trời”.

Nêu nghĩa của từ hạt trong mỗi đoạn thơ nêu ở bài tập 1 (SHS, Tiếng Việt 5, tập một, trang 74). Từ hạt trong đoạn thơ nào được dùng với nghĩa gốc?

- Nghĩa của từ hạt  trong mỗi đoạn thơ:

a.

b.

- Trong đoạn thơ …………, từ hạt mang nghĩa gốc.

Trong hai đoạn thơ ở bài tập 2 (SHS Tiếng Việt 5, tập một, trang 74), từ chân được dùng với nghĩa nào? Các nghĩa đó có gì giống và khác nhau?

- Nghĩa của từ chân trong mỗi đoạn thơ:

a. 

b. 

- Điểm giống và khác nhau giữa các nghĩa nêu trên:

Đặt câu với mỗi từ dưới đây theo nghĩa chuyển:

a. tay:

b. chân:

c. mặt:

d. mũi:

Chọn 1 trong 2 đề dưới đây:  

Đề 1: Tả một cảnh ao hồ, sông suối ở quê hương em hoặc ở nơi gia đình em sinh sống.

Đề 2: Tả một cảnh biển đảo em đã được thấy tận mắt hoặc xem trên phim ảnh.

Đọc bài văn của em cho người thân nghe và ghi lại những ý kiến góp ý của người thân.

Tìm đọc đoạn văn, bài văn miêu tả cảnh miền núi, trung du, đồng bằng, … và chép lại những câu hay. 

Đố bạn về mặt trời, mặt trăng và các vì sao.

Chọn một từ ngữ phù hợp trong ngoặc đơn điền vào chỗ trống trong đoạn văn sau:
      Ngoài vườn, nắng đẹp ………………………………… (vô vàn, vô tận, vô ngần). Khung cửa sổ xanh cắt lên vườn chuối một bức tranh mà hạ nên thơ. Nắng sưởi trên tàu chuối xanh non, chỗ xanh chỗ trong, chỗ …………………………………(óng, óng ánh, láng bóng) như mạ bạc, …………………………………(soi, rọi, phản chiếu) lần trần bếp một thứ ánh sáng ………………………………… (dịu, dìu dịu, dịu dàng) xanh mướt. Một con chim nào hót ………………………………… ( lảnh lót, líu ríu, lanh canh) trong rừng cao su xa xa… rồi lại im lặng.

Theo Trần Cư

Viết 3 - 4 từ gợi tả về màu sắc của mặt trời.      

M: đỏ chói

Viết 3 - 4 câu tả vẻ đẹp của mặt trời vào lúc bình minh hoặc hoàng hôn, trong đó có sử dụng từ tìm được ở bài tập 2.

Dựa vào lời giải nghĩa, viết câu để phân biệt các từ sau:
a. Đựng: chửa ở trong lòng của đồ vật.
b. Giữ: làm cho ở nguyên một vị trí nào đó.
c. Mang: giữ cho lúc nào cũng cùng với mình mà di chuyển.

Chọn một từ phù hợp ở bài tập 4 điền vào các chỗ trống trong đoạn thơ sau:
                     Âm thanh ………………………… trong dây đàn

               Mùi thơm ………………………… ở muôn vàn bông hoa
                     Cái quạt ………………………… gió ở trong nhà
               Kho cổ tích ………………………… lòng bà, bà ơi!
                                                                                  Theo Lê Hồng Thiện

Dựa vào gợi ý (SGK, tr.131), chọn một trong hai sự việc sau, viết đoạn văn nêu lí do em tán thành hay phản đối sự việc đã chọn:

Đọc lại, chỉnh sửa và hoàn thiện đoạn văn đã viết ở bài tập 1. 

Viết vào sổ tay những từ ngữ, hình ảnh đẹp trong bài đọc “Bài ca về mặt trời” (SGK, tr.129)