Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ ẩn dụ trong các câu thơ sau:
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá giữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
(Quang Dũng, Tây Tiến)
Vận dụng tri thức Ngữ văn, vận dụng kiến thức đã học về biện pháp tu từ ẩn dụ, dựa vào những dấu hiệu để xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ.
*Câu thơ: Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
- Phân tích:
+ Biện pháp tu từ: Ẩn dụ
+ Cách ẩn dụ: So sánh ngầm
- Cơ sở so sánh:
+ Giống nhau: Không mọc tóc - biểu hiện của sự thiếu sức sống, già nua, ốm yếu.
+Khác nhau:
"Tây Tiến đoàn binh": con người cụ thể.
"Không mọc tóc": đặc điểm của cây cối, cỏ lá.
- Tác dụng:
+Tả thực sinh động: Hình ảnh "Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc" gợi tả chân thực sự thiếu sức sống, ốm yếu, già nua của những người lính Tây Tiến do phải chịu đựng những gian khổ, hiểm nguy của cuộc chiến tranh.
+Gợi cảm sâu sắc:
Hình ảnh "không mọc tóc" ẩn dụ cho sự hy sinh thầm lặng, gian khổ của người lính Tây Tiến.
Gợi cảm xúc xót xa, thương cảm cho những người lính.
*Câu thơ: “Quân xanh màu lá giữ oai hùm”
- Phân tích:
+Biện pháp tu từ: Ẩn dụ
+Cách ẩn dụ: So sánh ngầm
-Cơ sở so sánh:
+Giống nhau:
Màu xanh: Màu của lá cây.
Oai hùm: Uy dũng, mạnh mẽ.
+Khác nhau:
"Quân xanh": con người cụ thể.
"Màu lá": đặc điểm của cây cối, cỏ lá.
-Tác dụng:
+Tả thực sinh động: Hình ảnh "Quân xanh màu lá giữ oai hùm" gợi tả chân thực hình ảnh những người lính Tây Tiến hòa mình vào thiên nhiên, ẩn mình trong rừng già để chiến đấu.
+Gợi cảm sâu sắc:
Hình ảnh "màu lá" ẩn dụ cho sự dẻo dai, kiên cường, bất khuất của người lính Tây Tiến.
Hình ảnh "oai hùm" thể hiện sức mạnh, khí phách anh dũng của người lính.
*Câu thơ: “Mắt trừng gửi mộng qua biên giới”
-Phân tích:
+Biện pháp tu từ: Ẩn dụ
+Cách ẩn dụ: So sánh ngầm
-Cơ sở so sánh:
+Giống nhau:
Mắt trừng: Ánh mắt mở to, thể hiện sự tập trung cao độ.
Gửi mộng: Gửi gắm ước mơ, hoài bão.
+Khác nhau:
"Mắt trừng": hành động của con người.
"Gửi mộng": hành động phi vật chất.
-Tác dụng:
+Tả thực sinh động: Hình ảnh "mắt trừng gửi mộng qua biên giới" gợi tả chân thực tâm trạng của người lính Tây Tiến khi phải chiến đấu nơi biên giới xa xôi.
+Gợi cảm sâu sắc:
Hình ảnh "mắt trừng" thể hiện sự quyết tâm, ý chí chiến đấu kiên cường của người lính.
Hình ảnh "gửi mộng qua biên giới" thể hiện nỗi nhớ quê hương, gia đình da diết của người lính.
*Câu thơ: “Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”
- Phân tích:
+Biện pháp tu từ: Ẩn dụ
+Cách ẩn dụ: So sánh ngầm
-Cơ sở so sánh:
+Giống nhau:
Hà Nội: Thủ đô của Việt Nam.
Dáng kiều thơm: Hình ảnh đẹp, gợi cảm.
+Khác nhau:
"Hà Nội": địa danh cụ thể.
"Dáng kiều thơm": hình ảnh ẩn dụ.
- Tác dụng:
+Tả thực sinh động: Hình ảnh "đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm" gợi tả chân thực nỗi nhớ nhung da diết của người lính Tây Tiến đối với quê hương Hà Nội.
+Gợi cảm sâu sắc:
Hình ảnh "dáng kiều thơm" thể hiện vẻ đẹp dịu dàng, thanh tao của Hà Nội.
Hình ảnh "đêm mơ" thể hiện nỗi nhớ nhung da diết, khắc khoải của người lính.
Các bài tập cùng chuyên đề
Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nhân hóa trong các câu thơ sau:
a. Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
( Quang Dũng, Tây Tiến)
b. Trời thu thay áo mới
Trong biếc, nói cười thiết tha
(Nguyễn Đình Thi, Đất nước)
Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ điệp ngữ trong các câu thơ sau:
a. Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
(Quang Dũng, Tây Tiến)
b. Tiếng ghi ta nâu
Bầu trời cô gái ấy
Tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
Tiếng ghi ta ròng ròng
Máu chảy
(Thanh Thảo, Đàn ghi ta của Lor-ca)
Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ đối trong các câu thơ sau:
a. Gặp thời đổ điếu công thành dễ,
Lỡ vận anh hùng hận xót xa
Phò chúa dốc lòng nâng trục đất
Tẩy binh khôn lối kéo Ngân Hà.
(Đặng Dung, Cảm hoài, Nguyễn Khắc Phi dịch)
b. Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi.
(Quang Dũng, Tây Tiến)
