Bài 5. Vấn đề sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường

? mục I 1a

Câu hỏi mục I.1a trang 25 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Dựa vào thông tin bài học, hãy:

- Trình bày sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta.

- Giải thích tại sao tài nguyên sinh vật ở nước ta bị suy giảm.

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 24 – 25.

Lời giải chi tiết:

* Sự suy giảm tài nguyên sinh vật thể hiện rõ qua sự suy giảm về diện tích và chất lượng rừng tự nhiên, đa dạng sinh học:

- Về diện tích và chất lượng rừng tự nhiên:

+ Năm 1943, rừng tự nhiên chiếm 100% tổng diện tích rừng của nước ta, trong đó có khoảng 70% là rừng giàu.

+ Đến 2021, tổng diện tích rừng có xu hướng tăng lên nhờ mở rộng trồng rừng, khoanh nuôi và bảo vệ rừng tự nhiên, nhưng chất lượng rừng chưa phục hồi lại so với trước đây.

+ Rừng tự nhiên phần lớn là các vườn quốc gia, khu dự trữ sinh quyển và khu bảo tồn thiên nhiên. Phần lớn diện tích rừng trồng và rừng tái sinh tự nhiên là rừng nghèo, mới phục hồi nên chưa đáp ứng được yêu cầu bảo vệ môi trường sinh thái.

- Về đa dạng sinh học:

+ Nước ta có mức độ đa dạng sinh học cao, thể hiện ở số lượng loài, nguồn gen quý hiếm và các kiểu hệ sinh thái nhưng đang bị suy giảm do tác động chủ yếu của con người.

+ Số lượng cá thể của nhiều loài và số lượng loài sinh vật bị giảm sút rõ rệt, số loài bị đe doạ tăng lên, một số loài có nguy cơ tuyệt chủng (năm 2021 có hơn 800 loài).

+ Các nguồn gen quý hiếm bị mất dần và rất khó có thể phục hồi.

* Nguyên nhân suy giảm sinh vật:

- Khai thác quá mức tài nguyên sinh vật, thiếu sự kiểm soát chặt chẽ → làm suy giảm mạnh tài nguyên sinh vật, đặc biệt là tài nguyên rừng.

- Chuyển đổi phương thức sử dụng đất do nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, làm cho các hệ sinh thái rừng, đặc biệt là rừng tự nhiên bị thu hẹp diện tích hoặc chuyển sang các hệ sinh thái thứ sinh khác.

- Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, cháy rừng, hậu quả của chiến tranh... đã làm giảm diện tích, chất lượng rừng; biến đổi các hệ sinh thái tự nhiên và suy giảm tính đa dạng sinh học....

- Ngoài ra, còn các nguyên nhân gián tiếp làm suy giảm tài nguyên sinh vật: sự gia tăng dân số, tình trạng di dân, sự phát triển của các ngành kinh tế kéo theo nhu cầu và quy mô khai thác tài nguyên sinh vật ngày càng lớn,..., các hạn chế và sự thiếu đồng bộ trong công tác quản lí việc khai thác, bảo vệ và sử dụng tài nguyên sinh vật,...

? mục I 1b

Câu hỏi mục I.1b trang 26 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Dựa vào thông tin bài học, hãy:

- Trình bày sự suy giảm tài nguyên đất ở nước ta.

- Giải thích tại sao tài nguyên đất ở nước ta bị suy giảm

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 26.

Lời giải chi tiết:

* Sự suy giảm tài nguyên đất: Một số biểu hiện chủ yếu là xói mòn đất; hoang mạc hóa, mặn hoá, phèn hoá, suy giảm độ phì và ô nhiễm đất.

- Quá trình xói mòn đất diễn ra chủ yếu ở miền núi, diện tích đất trống, đồi núi trọc, hoang hoá do xói mòn đất ở nước ta đã giảm nhưng vẫn còn lớn. Quá trình hoang mạc hoá xảy ra chủ yếu ở Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

- Quá trình phèn hoá, mặn hoá diễn ra chủ yếu ở các đồng bằng, đặc biệt là Đồng bằng sông Cửu Long.... Độ phì của đất cũng đang suy giảm ở Đồng bằng sông Cửu Long, Đồng bằng sông Hồng, đặc biệt là các vùng chuyên canh nông nghiệp.

- Tình trạng ô nhiễm đất xảy ra ở các thành phố lớn, nơi tập trung đông dân cư, kinh tế - xã hội phát triển, các vùng chuyên canh, các làng nghề,...

*Nguyên nhân suy giảm tài nguyên đất:

- Các biện pháp canh tác đất không hợp lí, đặc biệt là trên các vùng đất dốc có thể làm cho đất bị xói mòn, suy giảm độ phủ,...

- Sự suy giảm của tài nguyên rừng, biến dổi khí hậu cùng với sự bất thường của thiên tai làm gia tăng lượng đất mất do xói mòn, sạt lở, xâm nhập mặn, hoang mạc hoá,...

- Chất thải từ các ngành công nghiệp, các làng nghề, sinh hoạt, việc sử dụng phân bón hoá học, thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp không hợp lí,... có thể gây ô nhiễm đất, làm giảm độ phì của đất,...

? mục I 2

Câu hỏi mục I.2 trang 27 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Dựa vào thông tin bài học, hãy nêu một số giải pháp sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 26 – 27

Lời giải chi tiết:

- Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng và yêu cầu khai thác, sử dụng hợp lí, hiệu quả và bền vững tài nguyên.

- Đẩy mạnh công tác điều tra, đánh giá tiềm năng, trữ lượng, giá trị kinh tế, thiết lập cơ sở dữ liệu các nguồn tài nguyên của đất nước. Hoàn thiện hệ thống quy hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên bảo đảm phân bổ nguồn lực tài nguyên hợp lí cho phát triển kinh tế - xã hội.

- Thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh.

- Tiếp tục nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật và cơ chế quản lí, sử dụng tài nguyên phù hợp với yêu cầu và bối cảnh mới.

- Tăng cường năng lực tổ chức thực hiện và cơ chế giảm sát, đánh giá việc thực thi các chiến lược, quy hoạch, chính sách, pháp luật về quản lí tài nguyên.

? mục II 1

Câu hỏi mục II.1 trang 28 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Dựa vào thông tin bài học, hãy chứng minh và giải thích hiện trạng ô nhiễm môi trường ở nước ta

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 27 – 28.

Lời giải chi tiết:

? mục II 2

Câu hỏi mục II.2 trang 28 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Dựa vào thông tin bài học, hãy nêu các giải pháp bảo vệ môi trường ở nước ta

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 28.

Lời giải chi tiết:

Một số giải pháp chủ yếu bảo vệ môi trường:

- Tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp luật về bảo vệ môi trường, phù hợp với tình hình phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

- Tăng cường đầu tư, đẩy mạnh phát triển và ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số; xây dựng hạ tầng kĩ thuật, mạng lưới quan trắc và cơ sở dữ liệu về môi trường.

- Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường, chú trọng hợp tác với các quốc gia láng giềng về các vấn đề môi trường.

- Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, thúc đẩy các mô hình điển hình về bảo vệ môi trường.

Luyện tập 1

Câu hỏi luyện tập 1 trang 28 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Nêu một số giải pháp để sử dụng hợp lí tài nguyên sinh vật, tài nguyên đất ở nước ta.

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12 và liên hệ thực tiễn.

Lời giải chi tiết:

Một số giải pháp để sử dụng hợp lí tài nguyên sinh vật, tài nguyên đất ở nước ta:

- Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng và yêu cầu khai thác, sử dụng hợp lí, hiệu quả và bền vững tài nguyên.

- Đẩy mạnh công tác điều tra, đánh giá tiềm năng, trữ lượng, giá trị kinh tế, thiết lập cơ sở dữ liệu các nguồn tài nguyên của đất nước.

- Tài nguyên sinh vật:

+ Xây dựng và mở rộng hệ thống vườn quốc gia và các khu bảo tồn thiên nhiên.

+ Ban hành Sách đỏ Việt Nam.

+ Quy định việc khai thác: cấm khai thác gỗ quý, khai thác gỗ trong rừng non; cấm gây cháy rừng; cấm săn bắt động vật trái phép,…

- Tài nguyên đất:

+ Cải tạo đất hoang, đồi núi trọc bằng các biện pháp nông – lâm kết hợp.

+ Bảo vệ rừng và đất rừng, tổ chức định canh, định cư cho dân cư miền núi.

Luyện tập 2

Câu hỏi luyện tập 2 trang 28 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Nêu các giải pháp em có thể làm để bảo vệ môi trường ở nơi em sinh sống

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12 và liên hệ thực tiễn.

Lời giải chi tiết:

- Dọn dẹp vệ sinh lớp học, khuôn viên nhà ở.

- Vứt rác đúng nơi quy định, không xả rác bừa bãi.

- Tiết kiệm điện, nước trong sinh hoạt, tắt khi không sử dụng.

- Tích cực trồng cây xanh.

- Hăng hái tham gia các phong trào bảo vệ môi trường.

Vận dụng

Câu hỏi vận dụng trang 28 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Viết một đoạn văn ngắn tuyên truyền mọi người trong cộng đồng tham gia vào việc sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên hoặc bảo vệ môi trường ở địa phương em

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12 và liên hệ thực tiễn.

Lời giải chi tiết:

Môi trường là điều kiện, nền tảng, yếu tố tiên quyết cho phát triển bền vững kinh tế, xã hội. Môi trường cung cấp các nguồn tài nguyên thiên nhiên cần thiết như đất nước, rừng, khoáng sản,…cho cuộc sống và hoạt động sản xuất, có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.

Tuy nhiên, môi trường hiện nay đang bị ô nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt là ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước, đất,… điều đó đã và đang đe dọa tới cuộc sống của con người. Do đó, bảo vệ môi trường chính là đảm bảo vệ sự sống, bảo vệ sự phát triển bền vững cho con người.

Là học sinh, chúng ta hãy góp phần quan trọng vào bảo vệ môi trường ngay từ những haojt động hàng ngày. Đó là dọn dẹp vệ sinh lớp học, khuôn viên nhà ở; vứt rác đúng nơi quy định, không xả rác bừa bãi; tiết kiệm điện, nước trong sinh hoạt, tắt khi không sử dụng; tích cực trồng cây xanh và hăng hái tham gia các phong trào bảo vệ môi trường mà nhà trường và địa phương tổ chức.

Môi trường có ý nghĩa vô cùng quan trọng với cuộc sống của chúng ta, hãy chung tay bảo vệ môi trường ngay hôm nay nhé!