Phân tích, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một t.. 
1. Yêu cầu khi phân tích, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm truyện
- Về nội dung nghị luận
+ Xác định chủ đề và phân tích, đánh giá ý nghĩa, giá trị của chủ đề
+ Phân tích, đánh giá được một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật như cốt truyện, tình huống, sự kiện, nhân vật, lời người kể chuyện và lời nhân vật, người kể chuyện, điểm nhìn,… và tác dụng của chúng trong việc thể hiện chủ đề của truyện kể.
- Về kĩ năng nghị luận
+ Lập luận chặt chẽ, diễn đạt mạch lạc, thể hiện được những suy nghĩ, cảm nhận của người viết về truyện kể.
+ Lý lẽ xác đáng, bằng chứng tin cậy lấy từ truyện kể.
+ Sử dụng các câu chuyển tiếp, các từ ngữ liên kết hợp lý để giúp người đọc nhận ra mạch lập luận.
+ Có các phần mở bài, thân bài, kết bài theo quy cách
- Mở bài: Giới thiệu truyện kể (tên tác phẩm, tác giả,…). Nêu khái quát các nội dung chính hay định hướng của bài viết.
- Thân bài: Lần lượt trình bày các luận điểm làm nổi bật ý nghĩa, giá trị của chủ đề và những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật.
- Kết bài: Khẳng định lại giá trị của chủ đề và hình thức nghệ thuật của truyện kể; nêu ý nghĩa của tác phẩm đối với bản thân và người đọc.
2. Hướng dẫn phân tích, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm truyện
1. Chuẩn bị viết
- Lựa chọn một tác phẩm truyện mà bạn yêu thích, gợi cho bạn nhiều hứng thú và suy ngẫm. Chú ý đến yêu cầu về thể loại để lựa chọn tác phẩm phù hợp.
- Đọc lại để nắm bắt tác phẩm ở mức độ khái quát nhất; xác định những yếu tố hay vấn đề của tác phẩm được phân tích, đánh giá (chủ đề, cốt truyện, tình huống truyện, nhân vật, ngôi kể, lời thoại,…)
2. Tìm ý, lập dàn ý
- Tìm ý: Để tìm ý, có thể đặt ra các câu hỏi
+ Vì sao tác phẩm này được lựa chọn để phân tích, đánh giá? Điều gì khiến bạn yêu thích tác phẩm?
+ Câu chuyện được kể trong tác phẩm đã diễn ra như thế nào?
+ Chủ đề của truyện là gì?
+ Truyện có những nét đặc sắc nào về nghệ thuật (cách xây dựng cốt truyện, tình huống truyện, nhân vật; cách sử dụng ngôi kể, lời thoại,…)?
+ Những câu, đoạn nào trong truyện cần được trích dẫn và phân tích để làm sáng tỏ chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật?
+ Cần nhận xét, đánh giá như thế nào về thành công hay hạn chế của tác phẩm?
- Lập dàn ý: Phân bố các ý tìm được ở trên vào từng phần của bài viết theo gợi ý sau:
+ Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm (nhan đề, tên tác giả,…) và ý kiến khái quát của người viết về tác phẩm. Chia sẻ với người đọc lí do bạn lựa chọn tác phẩm này để phân tích, đánh giá; điều khiến bạn yêu thích tác phẩm.
+ Thân bài:
- Tóm tắt nội dung chính của truyện
- Phân tích, đánh giá về chủ đề của truyện dựa trên cứ liệu dẫn ra từ tác phẩm
- Phân tích, đánh giá những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm. Mỗi phân tích, đánh giá đều cần có những chi tiết tiêu biểu được dẫn ra từ tác phẩm
+ Kết bài: Khái quát nội dung chính đã trình bày ở thân bài, khẳng định giá trị của tác phẩm, đưa ra một số ý tưởng mở rộng,…
3. Viết
- Mở bài phải thu hút được người đọc, nêu được lý do bạn yêu thích tác phẩm.
- Các luận điểm triển khai ở thân bài cần tập trung vào chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện. Trật tự các luận điểm có thể linh hoạt.
- Tránh lối phân tích, đánh giá chung chung. Mỗi luận điểm trong bài viết đều cần được làm sáng tỏ bằng các chi tiết, dẫn chứng cụ thể từ tác phẩm truyện.
- Thể hiện được ý kiến đánh giá riêng của người viết về tác phẩm truyện
- Khi dẫn các ý kiến phân tích, đánh giá của người khác về tác phẩm, cần ghi rõ nguồn
4. Chỉnh sửa, hoàn thiện
- Đọc lại bài và chỉnh sửa theo hai cấp độ: ý lớn và chi tiết. Rà soát lại xem các ý trong dàn ý đã được triển khai thành các đoạn văn sáng rõ và mạch lạc chưa; nếu chưa hợp lý thì cần sắp xếp lại các ý.
- Xem xét các luận điểm đã được sáng tỏ bằng những chi tiết cụ thể từ văn bản chưa; nếu chưa thì cần bổ xung để đảm bảo tất cả các phân tích, đánh giá đều có căn cứ thuyết phục.
- Chỉnh sửa các lỗi chính tả và ngữ pháp tồn tại trong bài viết. Chú ý cách sử dụng từ Hán Việt; nếu có từ nào còn băn khoăn vì chưa hiểu thật rõ nghĩa, hãy tra cứu lại hoặc thay thế bằng từ khác.
3. Ví dụ minh hoạ
Đề tài: Đánh giá về mặt nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn Vợ chồng A Phủ
Dàn bài chi tiết:
1. Giới thiệu về truyện ngắn:
– Vợ chồng A Phủ là tác phẩm truyện ngắn đặc sắc và tiêu biểu của nhà văn Tô Hoài viết về đời sống của người dân sinh sống miền núi phía Bắc
– Giá trị của truyện “Vợ chồng A Phủ” không chỉ nằm ở phần nội dung thể hiện được cảnh sống khốn cùng của người dân miền núi bị áp bức, vùng lên phản kháng mãnh liệt mà còn ở những yếu tố nghệ thuật được tác giả sử dụng.
2. Giá trị của truyện
a) Giá trị ở phần nội dung
* Giá trị hiện thực:
– Phản ánh được tính chân thực của số phận những người dân nghèo miền Tây Bắc dưới ách thống trị của bọn cường quyền phong kiến đầy tàn bạo.
– Thấy rõ được sự độc ác, tàn bạo của kẻ thù mà tiêu biểu là cha con nhà thống lí Pá Tra. Chúng đã ra sức bóc lột và hành hạ không chỉ thể xác mà còn cả tinh thần người dân lao động nghèo, miền núi.
– Thông qua cuộc đời của Mị và A Phủ, tác giả đã diễn tả một cách sinh động quá trình thức tỉnh vươn lên, quyết tâm đi tìm ánh sáng cách mạng của người dân nghèo Tây Bắc.
* Giá trị nhân đạo:
– Cảm thông sâu sắc với sự thống khổ của những người lao động nghèo khổ như Mị, A Phủ ở cả thể xác và tinh thần.
– Phát hiện và ca ngợi vẻ đẹp đầy đáng quý ở nhân vật Mị, A Phủ. Đó là vẻ đẹp của sự khoẻ khoắn, cần cù, yêu tự do và đặc biệt là sức sống tiềm tàng cũng như đầy mãnh liệt ở họ.
– Tố cáo ách thống trị phong kiến miền núi đầy sự tàn bạo, lạc hậu đã chà đạp và bóc lột con người đến tận xương tuỷ.
– Hướng người lao động nghèo khổ đến con đường mới đầy tươi sáng. Đây chính là con đường giúp họ có thể tự giải phóng mình, tìm đến cách mạng và cầm súng chiến đấu chống lại kẻ thù.
b) Giá trị nghệ thuật
– Nghệ thuật miêu tả phong tục tập quán của tác giả Tô Hoài rất đặc sắc với những nét chấm phá rất riêng (cảnh xử kiện, không khí của lễ hội mùa xuân, những trò chơi dân gian, phong tục cướp vợ, cảnh cắt máu ăn thề…)
– Nghệ thuật miêu tả khung cảnh thiên nhiên miền núi với những chi tiết, hình ảnh mang đầy chất thơ.
– Nghệ thuật kể chuyện rất tự nhiên, sinh động nhưng không kém phần hấp dẫn. Truyện có kết cấu, bố cục rất chặt chẽ và hợp lý; dẫn dắt những tình tiết đan xen, kết hợp một cách khéo léo, tạo ra sức lôi cuốn rất riêng.
– Nghệ thuật xây dựng nhân vật cũng đã được tác giả thực hiện rất thành công. Mỗi nhân vật đều được miêu tả bằng cách sử dụng bút pháp khác nhau để khắc hoạ rõ nét phần tính cách khác biệt trong khi họ có số phận giống nhau. Tác giả miêu tả từ ngoại hình, tả tâm lý với dòng kí ức chập chờn, những suy nghĩ thầm lặng để có thể khắc hoạ rõ ràng nỗi đau khổ và sức sống của Mị, còn A Phủ thì tả ngoại hình, hành động và những mẩu đối thoại ngắn để làm rõ được tính cách giản đơn.
– Ngôn ngữ tinh tế mang đậm màu sắc của vùng miền núi. Giọng điệu trần thuật có sự pha trộn giữa giọng người kể với giọng nhân vật nên tạo nên chất trữ tình đặc trưng.
3. Kết thúc
Có thể thấy truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ” đã trở thành tác phẩm văn học tiêu biểu viết về người dân miền núi phía Bắc trong thời kỳ cách mạng của tác giả Tô Hoài. Truyện đã thể hiện được cuộc sống khổ cực, bị đẩy đến đường cùng của người dân và cho thấy sức phản kháng mãnh liệt của họ bằng nghệ thuật xây dựng nhân vật thành công, ngôn ngữ sinh động mang đậm màu sắc miền núi, hình ảnh giàu chất thơ.
