Soạn bài À ơi tay mẹ SGK Ngữ văn 6 tập 1 Cánh diều chi tiết

- Khi đọc bài thơ lục bát:

+ Bài thơ được chia thành 6 khổ thơ. Số dòng thơ:

• Khổ 1, 5: Hai dòng thơ.
• Khổ 2, 3, 4, 6: Bốn dòng thơ.

+ Cách gieo vần trong bài thơ: Tiếng thứ sáu của dòng lục gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng bát, tiếng thứ tám của dòng bát gieo vần xuống tiếng thứ sau của dòng lục tiếp theo. (sa – qua; màng – dàng – vàng; ngon – tròn – còn; nôi – đời – Trời; con – mòn – còn; ru – thu – mù; cây – đầy – ngày; nhau – mầu – dầu; thôi – bồi – ngồi; khâu – đau – câu)

+ Các dòng ngắt nhịp chẵn 4/2 hoặc 4/4.

- Bài thơ có được chia khổ. Gồm 6 khổ. Khổ 1 và khổ 5 có 2 dòng, các khổ còn lại có 4 dòng.

- Vần:

• Khổ có 2 dòng thơ: chữ thứ 6 của câu đầu sẽ vần với chữ thứ 6 câu sau (sa - qua, mầu- dầu...)
• Khổ có 4 dòng thơ: Tiếng thứ 6 của câu 6 vần với tiếng thứ 6 của câu 8, tiếng thứ 8 của câu 8 vần với tiếng thứ 6 của câu 6 tiếp theo. (Ví dụ trong khổ 2 có các vần là dang - vàng, ngon - tròn, tròn - còn...)

- Các dòng thơ được ngắt nhịp: 4/2 hoặc 4/4.

Bài thơ viết về người mẹ và sự hi sinh của người mẹ dành cho đứa con.

Bài thơ viết về bàn tay của người mẹ, và về sự chăm sóc của mẹ dành cho con.

Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ:

• Biện pháp nhân hóa cái trăng còn nằm nôi, đời nín cái đau,…
• Biện pháp ẩn dụ bàn tay mẹ; trăng, Mặt Trời,…

+ Từ ngữ trong bài thơ nhẹ nhàng như một lời ru, giàu tính gợi hình,…

→ Tác dụng: Tạo ra âm điệu nhẹ nhàng tựa lời hát ru, giàu hình ảnh, khiến bài thơ mang tính biểu tượng cao, thể tình mẫu tử thiêng liêng…

- Bài thơ đã sử dụng các biện pháp tu từ:

• Điệp ngữ (bàn tay mẹ, ru cho, à ơi này…)
• Ẩn dụ (cái trăng, cái Mặt Trời… )

- Từ ngữ trong bài thơ: giàu tính tượng hình tượng thanh.

- Các biện pháp nghệ thuật góp phần thể hiện tình cảm mẫu tử thiêng liêng, sâu sắc.

Tác giả (nhân vật trữ tình) đang bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ trong bài thơ.

→ Đó là những cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ về tình mẫu tử thiêng liêng và sự hi sinh cao cả của người mẹ dành cho người con.

Người bày tỏ cảm xúc trong bài thơ: người mẹ. Cảm xúc, suy nghĩ được bày tỏ là tình yêu thương con thắm thiết, mong muốn đứa con luôn ngoan ngoãn.

+ Tác giả Bình Nguyên sinh năm 1959, quê ở Ninh Bình. Tên thật của tác giả là Nguyễn Đăng Hảo. Ông là người tài năng vừa là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam vừa ở trong Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam. Hiện nay là Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Ninh Bình.

+ Các tác phẩm chính đã xuất bản: Hoa thảo mộc (2001), Trăng đợi (2004), Đi về nơi không chữ (2006), Lang thang trên giấy (2009).

+ Những giải thưởng văn chương:

• Giải A cuộc thi thơ Lục bát năm 2002-2003 của báo Văn Nghệ.
• Giải chính thức của Uỷ ban toàn quốc Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam cho tập thơ "Trăng đợi” năm 2004.
• Giải chính thức cuộc thi thơ "Bác Hồ của chúng ta” năm 2003-2004 của báo Văn Nghệ.
• Giải chính thức của UBTQ Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam năm 2006 cho tập thơ "Đi về nơi không chữ”
• Giải chính thức thơ Lục bát "Ngàn năm thương nhớ” năm 2010 do Báo Văn Nghệ và 5 cơ quan báo chí khác phối hợp tổ chức.

Tác giả Bình nguyên sinh năm 1959, quê ở Ninh Bình. Ông đang là Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Ninh Bình.

- À, ru hời ơi hời ru

Mẹ ru con có có hay chăng? 

Ru từ khi thai nghén trong lòng”, 

- À ơi, công cha như núi Thái Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

- À ơi, con cò mà đi ăn đêm, đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao

→ Tiếng ru dịu dàng, tiếng ru ngọt ngào đưa chúng ta vào giấc ngủ say. Trong lời hát đấy không chỉ chất chứa tình yêu bao la của mẹ mà còn có cả tình yêu quê hương tha thiết. Đó là những câu ca dao, tục ngữ,… được đúc kết từ bao thế hệ ông cha ta. Không chỉ là những kinh nghiệm mà nó còn mang những hình ảnh quê hương con người Việt Nam. Dù đã lớn, lời ru ấy vẫn mãi là kỉ niệm tha thiết, êm dịu của mẹ đối với chúng ta.

Cảm nhận về những lời ru của bà, của mẹ: ngọt ngào, nhẹ nhàng.

Nhan đề À ơi tay mẹ và tranh minh họa gợi cho ta cảm nhận về tình cảm mẹ con thắm thiết, sự che chở của người mẹ dành cho đứa con thân yêu.

Nhan đề và tranh minh họa gợi cho em cảm nhận: tình mẹ ấm áp, bao la.

- Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ:

+ Biện pháp nhân hóa cái trăng còn nằm nôi, đời nín cái đau,…

+ Biện pháp ẩn dụ bàn tay mẹ; trăng, Mặt Trời,…

- Cách gieo vần trong bài thơ: Tiếng thứ sáu của dòng lục gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng bát, tiếng thứ tám của dòng bát gieo vần xuống tiếng thứ sau của dòng lục tiếp theo. (sa – qua; màng – dàng – vàng; ngon – tròn – còn; nôi – đời – Trời; con – mòn – còn; ru – thu – mù; cây – đầy – ngày; nhau – mầu – dầu; thôi – bồi – ngồi; khâu – đau – câu)

- Các dòng ngắt nhịp chẵn 4/2 hoặc 4/4.

- Các biện pháp tu từ được sử dụng: điệp ngữ (bàn tay mẹ, ru cho, à ơi này…), ẩn dụ (cái trăng, cái Mặt Trời...).

• Khổ có 2 dòng thơ: chữ thứ 6 của câu đầu sẽ vần với chữ thứ 6 câu sau (sa - qua, mầu- dầu...)
• Khổ có 4 dòng thơ: Tiếng thứ 6 của câu 6 vần với tiếng thứ 6 của câu 8, tiếng thứ 8 của câu 8 vần với tiếng thứ 6 của câu 6 tiếp theo. (Ví dụ trong khổ 2 có các vần là dang - vàng, ngon - tròn, tròn - còn...)

- Các dòng thơ được ngắt nhịp: 4/2 hoặc 4/4.

Các phép nhiệm mầu từ tay mẹ:

- Chắn mưa sa, chặn bao qua mùa màng.

- Thức cả một đời, mai sau thế nào tay mẹ vẫn còn hát ru, ru cho mềm ngọn gió thu, cho tan đám sương mù, cho con lớn khôn.

Các “phép nhiệm màu” từ tay mẹ được “chắt chiu từ những dài dẫu”: sự vất vả, nhọc nhằn của mẹ để con được no đủ, hạnh phúc.

Những từ ngữ được lặp lại nhiều lần trong bài thơ: bàn tay mẹ, à ơi, ru cho

Những từ ngữ được lặp lại nhiều lần:

• bàn tay mẹ: hình ảnh trung tâm của bài thơ, thể hiện lòng yêu thương bao la của người mẹ.
• à ơi này, ru cho: giúp bài thơ giống như lời ru của mẹ, đầy ngọt ngào và chan chứa tình thương.

- Hình ảnh, chi tiết thể hiện “phép nhiệm mầu” của bàn tay mẹ:

+ Chắn mưa sa, chặn bao qua mùa màng.

+ Thức cả một đời, mai sau thế nào tay mẹ vẫn còn hát ru, ru cho mềm ngọn gió thu, cho tan đám sương mù, cho con lớn khôn.

- Những dòng thơ nói lên đức hi sinh của người mẹ:

- Bàn tay mẹ chắn mưa sa

Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng.

- Bàn tay mẹ thức một đời

À ơi này cái Mặt Trời bé con…

Mai sau bể cạn non mòn

À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru

- Bàn tay mang phép nhiệm mầu

Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi.

- Ru cho sóng lặng bãi bồi

Mưa không chỗ dột ngoại ngồi vá khâu

Ru cho đời nín cái đau

À ơi… Mẹ chẳng một câu ru mình.

- Bàn tay mẹ - chắn mưa sa, chặn qua bao mùa màng, thức một đời vẫn còn hát ru.

- Những dòng thơ nói lên đức hy sinh của người mẹ:

“Bàn tay mẹ chắn mưa sa
Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng”
...

“Bàn tay mẹ thức một đời
Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru”

...

“Bàn tay mang phép nhiệm màu
Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi”

- Em nhỏ trong bài thơ được gọi bằng những từ ngữ: cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái trăng, Mặt Trời bé con.

- Qua cách gọi đó, ta thấy được tình cảm yêu thương dạt dào, bao la của người mẹ dành cho đứa con của mình.

- Em nhỏ trong bài thơ được gọi bằng: cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái Mặt Trời bé con, cái khuyết.

- Cách gọi đó cho thấy tình cảm yêu thương của mẹ đối với con. Với mẹ, con chính là ánh trăng hay mặt trời, bất kể là đêm hay ngày đều đem lại nguồn sống cho mẹ.

Tác dụng của việc lặp lại cụm từ “à ơi” nhiều lần:

- Tạo ra âm điệu du dương, êm ái giống như một lời hát ru.

- Bộc lộ tình cảm yêu thương của người mẹ dành cho người con.

- “À ơi” thường thấy trong các lời ru.

- Việc sử dụng cụm từ này nhiều lần khiến cho bài thơ giống như những lời ru, nhẹ nhàng và ngọt ngào.

Em có đồng ý với tác giả về câu thơ “Bàn tay mang phép nhiệm mầu / Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi” vì người mẹ đã chịu đựng những nỗi vất vả, trải qua nhiều mưa nắng, nguyện hi sinh cả cuộc đời mà không màng đến bản thân. Bàn tay ấy đã chống đỡ, gặp phải biết bao gian khó để mang đến cho người con một cuộc sống tốt đẹp nhất có thể.

- Nêu ý kiến: Đồng ý.

Hình ảnh “bàn tay mẹ” trong bài thơ tượng trưng cho những gian truân, vất vả mà người mẹ đã trải qua và đồng thời đó cũng là sự dịu dàng, ấm áp của tình mẫu tử thiêng liêng, vĩ đại của người mẹ dành cho người con bé bỏng của mình.

Hình ảnh “bàn tay mẹ” tượng trưng cho người mẹ. Chính mẹ là người đã làm việc vất vả, chăm sóc cho con.

Em thích nhất khổ thơ thứ hai, vì qua đó em thấy được tình cảm yêu thương da diết của người mẹ dành cho đứa con thông qua những tên gọi hết sức chân tình. 

- Khổ thơ thích nhất: Khổ 5.

Nguyên nhân: Tuy chỉ có 2 câu thơ rất ngắn gọn, nhưng khổ thơ đã giúp người đọc thấy được tình mẫu tử cao cả có sức mạnh to lớn, tạo nên những điều kì diệu. Cũng như chúng ta phần nào thấu hiểu hơn được sự khó nhọc của người mẹ.