Trong tác phẩm Tháng Ba - Rét nàng Bân, nhà văn Vũ Bằng viết:
...Nhưng đến tháng ba thì trời đất quả là kì ảo.
Bảo rằng tháng ấy còn rét, không đúng, mà bảo hết rét rồi cũng không đúng nữa.
Trời trong như ngọc, đất sạch như lau. Ngủ dậy lúc còn tối trời, anh ngồi uống nước trà đợi trời sáng thì uống chưa xong ấm nước, anh bỗng thấy có những đám mây hồng từ phía đông kéo tới giữa một nền trời xanh ngăn ngắt một mầu. Ở đằng sau nhà, chim hót ríu ran, đánh thức những người còn đang thiêm thiếp. Anh mở cửa nhìn ra ngoài thì lá cây sạch bong ra, lóng lánh như ở trong một phim ảnh mầu tuyệt đẹp: sương móc ban đêm rửa hoa lá cỏ cây, rửa cả cát bụi trên các nẻo đường thành phố.
Giẫm một đôi giầy lên trên đất mịn màng, anh cảm thấy cái mát mẻ của đất, của sương vương trên cỏ thấm vào lòng anh y như thể anh đi chân không vậy. Chim vẫn hót ríu ran. Anh nhìn lên trời thì từ những đám mây hồng tỏa ra một thứ ánh sáng trắng như sữa, nhẹ như bông, tràn lan trong không khí và úp chụp lấy các lùm cây nội cỏ. Anh tự nhủ: “Hôm nay chắc nắng to”. Anh sửa soạn một bộ quần áo mỏng để mặc cho nhẹ nhõm và dễ chịu.
Thì quả nhiên, đến buổi trưa nắng thực, nhưng đi lên lầu ngủ vừa dậy, anh cảm thấy có một cái gì rất lạ xảy ra. Anh nhắm mắt lại, nằm lặng yên nghe ngóng, để xem cái tiếng reo ở ngoài vườn vọng lại là tiếng gì mà đến bất thình lình và xôn xao như vậy. Thì ra đó là tiếng reo của gió, của mây, của cây, của lá: chính trong khi ta đương mộng về Tây Phàn* với mấy cô nàng sơn cước, trời đã chuyển bất ngờ, đương nắng thành râm, và chỉ trong khoảnh khắc, rét của cuối chạp, đầu xuân đã trở về trên cánh gió, giữa một khoảng trời tháng ba nắng ấm.
Cái tháng Ba ở Bắc có những ngày huyền ảo như thế đấy. Nếu là người thích ví von, anh có thể ví tháng ấy với một cô gái có sắc đẹp nghiêng thành nghiêng nước.
Ðẹp đến nghiêng nước nghiêng thành thì có quyền làm nũng như Dương Quý Phi làm nũng vua Ðường Minh Hoàng: không đau răng cũng nhăn mặt cho thêm xinh, mà ví có đau răng thực thì phải ăn trái lệ chi mà quân sĩ phải rong ngựa đi năm sáu ngày trời mới mong kiếm được. Yêu Quý Phi quá, thì Quý Phi càng làm nũng, mà Ðường Minh Hoàng lại càng sủng ái Quý Phi hơn. Thì người Bắc đối với tháng Ba cũng vậy: yêu cái nắng ấm của tháng Ba nhưng cũng yêu cái rét đột ngột của tháng Ba, mà nếu ví dụ trong tháng ấy có ngày nào nắng chói chan làm cho “chó già le lưỡi” thì cũng cứ yêu luôn, yêu không kì quản. Người đẹp mà làm nũng thì lại càng đẹp hơn.
Tôi yêu tháng Ba đất Bắc một phần vì thế và tôi không muốn tin rằng cái rét tháng Ba có thể làm cho “bà già chết cóng”. Tôi chỉ thích nghĩ rằng cái rét đôi khi bất ưng trở về với tháng Ba là một cái rét thơ mộng, cái rét của một trời đầy hương và ngát hoa, trong đó có những chàng trai mặc quần đỏ ngồi bên án sách ngâm thơ [...]
(Thương nhớ mười hai, Vũ Bằng, NXB Văn học, Hà Nội, 2008, tr. 56-58)
Anh/Chị hãy viết bài văn khoảng 600 chữ phân tích sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình của thể loại tùy bút trong đoạn trích trên.
Đọc kĩ văn bản
1. Mở bài:
Giới thiệu được vấn đề cần nghị luận (sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình của thể loại tuỳ bút qua các yếu tố ngôn ngữ, chi tiết, sự việc,... trong đoạn trích).
2. Thân bài:
a. Giới thiệu về đặc trưng của thể loại tuỳ bút. (Gợi ý: là tác phẩm văn xuôi trữ tình, tự sự phi hư cấu; ghi lại cảm xúc chủ quan về sự việc và con người; thể hiện tâm hồn, cái tôi độc đáo của tác giả; thường có sự kết hợp phương thức biểu đạt tự sự và trữ tình).
b. Chỉ ra được biểu hiện yếu tố tự sự và trữ tình trong đoạn trích. (Gợi ý: sự đan xen, vừa kể lại sự việc (không gian, cảnh sắc, thời tiết,..) vừa thể hiện trực tiếp suy nghĩ, cảm xúc chủ quan của người viết (tình yêu, nỗi nhớ,...)).
– Yếu tố tự sự: kể về cảm nhận của “anh”; sự si tình, sủng ái của quân vương với mĩ nhân để so sánh với sự quyến rũ của cái rét đột ngột tháng Ba;..
– Yếu tố trữ tình thể hiện ở:
+ Sự việc được chọn miêu tả: tháng Ba mùa xuân, mùa của sự sống.
+ Sự “kì ảo” của trời đất khi thời tiết thay đổi đột ngột. Trời trong xanh, mây hồng, thanh sạch, yên bình; nắng ấm chan hòa một thứ ánh sáng trắng như sữa, nhẹ như bông; chim hót ríu ran,... Cái rét đột ngột thơ mộng, của một trời đầy hương và ngát hoa; có thể làm cho “bà già chết cóng”,…
+ Ngôn ngữ: bên cạnh lời kể có nhiều tính từ, từ ngữ miêu tả giàu hình ảnh và chất thơ; nhiều ví von, gợi nhiều liên tưởng (Trời trong như ngọc, đất sạch như lau,...); giọng văn nhẹ nhàng, thư thái, lắng đọng, dễ đi vào lòng người, tạo nhiều dư ba,...
+ Cảm xúc mãnh liệt của tác giá khi hoài niệm (Tôi yêu tháng Ba đất Bắc...).
c. Sự kết hợp ấy có tác dụng gì?
(Gợi ý: đa giọng điệu cho tuỳ bút, tăng sự hấp dẫn; gợi những cảm xúc thẩm mĩ tinh tế ở người đọc; làm nổi bật nỗi nhớ và tình yêu mùa xuân xứ Bắc cũng như quê hương đất nước;..).
3. Kết bài:
– Đánh giá lại vấn đề: sự kết hợp yếu tố tự sự và trữ tình trong đoạn trích đã làm nên thành công và sức sống lâu bền trong lòng người đọc.
– Sự kết hợp còn cho thấy phong cách viết tuỳ bút tinh tế, nhẹ nhàng, lắng đọng và tình yêu đất nước quê hương của tác giả.
