Đề bài

Viết bài văn phân tích đoạn trích trong bài thơ "Mẹ" của Bằng Việt

Con bị thương, nằm lại một mùa mưa
Nhớ dáng mẹ ân cần mà lặng lẽ
Nhà yên ắng, tiếng chân đi rất nhẹ,
Gió từng hồi trên mái lá ùa qua.

Nhớ vườn cây che bóng kín sau nhà
Trái chín rụng suốt mùa thu lộp độp
Những dãy bưởi sai, những hàng khế ngọt,
Nhãn đầu mùa, chim đến bói lao xao…

Con xót lòng, mẹ hái trái bưởi đào
Con nhạt miệng, có canh tôm nấu khế
Khoai nướng, ngô bung, ngọt lòng đến thế
Mỗi ban mai toả khói ấm trong nhà.

Ba con đầu đi chiến đấu nơi xa
Tình máu mủ mẹ dồn con hết cả,
Con nói mớ những núi rừng xa lạ
Tỉnh ra rồi, có mẹ, hoá thành quê!

Phương pháp giải

Đọc kĩ đoạn trích

Dựa vào đặc trưng thể loại

Lời giải của GV Loigiaihay.com

Vào những năm đầu thập kỷ 60, Bằng Việt xuất hiện giữa làng thơ Việt Nam như một ánh đèn nê-ông kỳ ảo, tỏa sáng trí tuệ, sự mát mẻ của tuổi xuân và cái dịu dàng của hồn thơ anh. Vời những câu thơ xúc cảm tinh tế, chữ nghĩa long lánh, độc giả ấn tượng về anh như một nhà thơ trẻ lịch lãm, tài hoa”. Thật vậy, lời nhận xét của Phạm Khải đã giúp ta cảm nhận rõ nét phong cách thơ đậm nét của thi sĩ Bằng Việt, đặc biệt là qua bài thơ " Mẹ" làm rõ hơn những rung đậm mãnh liệt trong hồn thơ của người nghệ sĩ.

Bằng Việt – một trong những nhà thơ tiêu biểu cho thế hệ nhà thơ trẻ thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Thơ của ông đậm những đặc điểm của thời kỳ này, nhưng vẫn có những nét khác biệt riêng.Phong cách thơ của ông đa dạng, giàu sáng tạo và trẻ trung. Nội dung thơ của Bằng Việt đầy cảm hứng về đất nước và con người trong chiến tranh. Bài thơ " Mẹ" là tác phẩm gây ấn tượng đậm nét, tác phẩm đầy xúc động, thể hiện tình cảm sâu sắc giữa người con và người mẹ trong bối cảnh chiến tranh. Đoạn trích không chỉ là sự nhớ nhung, mà còn là nỗi lòng của một người con đang phải xa cách với mẹ, với quê hương.

Mở đầu, bài thơ Bằng Việt đã điểm xuyến một không gian thật đau thương:

Con bị thương, nằm lại một mùa mưa

Nhớ dáng mẹ ân cần mà lặng lẽ

Nhà yên ắng, tiếng chân đi rất nhẹ,

Gió từng hồi trên mái lá ùa qua.

Hình ảnh "Con bị thương, nằm lại một mùa mưa" ngay lập tức tạo ra không khí u ám, đau thương. Tình trạng bị thương nằm cô đơn một mình khiến nhân vật trữ tình gợi lên nỗi nhớ quê hương, nhớ mẹ, và đồng thời là sự cô đơn trong chiến tranh. Hình ảnh "nhớ dáng mẹ ân cần mà lặng lẽ" khắc họa sự dịu dàng, chăm sóc của mẹ. Tác giả đã sử dụng từ "lặng lẽ" để thể hiện sự hy sinh thầm lặng của người mẹ, người luôn ở bên, lo lắng cho con mà không một lời oán than. Lấy khung cảnh vào mùa mưa rừng với từng hồi gió lạnh khe khẽ càng khiến lòng người rạo rực những hoài niệm xúc động, đặc biệt là nhớ về quê nhà, nhớ mẹ già da diết.
Những dòng thơ tiếp theo đưa ta vào không gian thân quen của quê hương: "Nhớ vườn cây che bóng kín sau nhà." Cách sử dụng các hình ảnh quen thuộc như "trái chín rụng," "dãy bưởi sai," hay "hàng khế ngọt" không chỉ tạo nên bức tranh sinh động mà còn gợi nhớ về những kỷ niệm đẹp đẽ, giản dị của tuổi thơ. Phép liệt kê đã nhấn mạnh những dòng suy nghĩ, tâm trạng nhớ nhung những kỉ niệm quê nhà đã in đậm trong lòng nhân vật trữ tình. Những hình ảnh này được sắp xếp một cách hài hòa, làm nổi bật sự phong phú của quê hương, và đồng thời nhấn mạnh sự thiếu thốn trong cuộc sống nơi chiến trường.
Từ nỗi nhớ quê, đoạn thơ chuyển sang những ký ức ấm áp của bữa cơm gia đình: "Con nhạt miệng, có canh tôm nấu khế." Đây là hình ảnh giản dị nhưng chứa đựng giá trị tinh thần sâu sắc. Những món ăn bình dị, gần gũi thể hiện tình yêu thương và sự chăm sóc của mẹ. "Khoai nướng, ngô bung, ngọt lòng đến thế" không chỉ là thực phẩm, mà còn là biểu tượng của sự ấm áp, hạnh phúc trong mái ấm gia đình. Từ câu, từng chữ cứ lớn dần gánh theo những hoài niệm quê hương cùng kí ức bên mẹ:
Con xót lòng, mẹ hái trái bưởi đào

Con nhạt miệng, có canh tôm nấu khế

Khoai nướng, ngô bung, ngọt lòng đến thế

Mỗi ban mai toả khói ấm trong nhà.

Tiếng thơ lay động tâm hồn bạn đọc, cảm động trước tình cảm tác giả dành cho quê hương và người mẹ kính yêu, khiến người đọc bồi hồi xúc động, thèm lắm những hương vị quê nhà: bưởi đào, canh tôm nấu khế, khoai nướng,..
Cuối cùng, câu thơ "Ba con đầu đi chiến đấu nơi xa" cho thấy sự phân tán của gia đình trong bối cảnh chiến tranh. Tình máu mủ "mẹ dồn con hết cả" thể hiện tình cảm thiêng liêng, sự hy sinh vô bờ bến của mẹ dành cho con cái. Khi người con tỉnh dậy giữa núi rừng xa lạ, "có mẹ, hoá thành quê!" – câu kết thể hiện sức mạnh của tình yêu gia đình, nơi mẹ là biểu tượng của quê hương, mang lại cảm giác an toàn và thân thuộc. Nhà thơ khẳng định gia đình, quê hương chính là nguồn động lực tinh thần to lớn giúp những người lính vượt qua khó khăn, thử thách để chiến đấu bảo vệ Tổ Quốc

Cảm ơn tác giả Bằng Việt đã nói hộ ta không chỉ là nỗi nhớ thương của người con đối với mẹ mà còn là sự tri ân đối với tình yêu thương, sự hy sinh của mẹ trong cuộc sống. Tác phẩm khắc họa rõ nét mối liên hệ giữa con người với quê hương, gia đình, và tình yêu quê hương đất nước trong bối cảnh khắc nghiệt của chiến tranh.

Báo lỗi/Góp ý

Các bài tập cùng chuyên đề

Bài 1 :

Trong phần Đọc, em đã được học các tác phẩm mẫu mực của thể thơ thất ngôn bát cú và tứ tuyệt Đường luật. Em hãy vận dụng các thao tác, kĩ năng đọc hiểu đã được hình thành, rèn luyện để viết bài văn phân tích một bài thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt Đường luật.

Yêu cầu:

- Giới thiệu khái quát về tác giả và bài thơ (nhan đề, đề tài, thể thơ,…); nêu ý kiến chung của người viết về bài thơ.

- Phân tích được nội dung cơ bản của bài thơ (đặc điểm của hình tượng thiên nhiên, con người; tâm trạng của nhà thơ), khái quát chủ đề bài thơ.

- Phân tích được một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật (một số yếu tố thi luật của thể thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt Đường luật; nghệ thuật tả cảnh, tả tình; nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ (từ ngữ, biện pháp tu từ,…)

- Khẳng định được vị trí, ý nghĩa của bài thơ.