Bọ dừa (Brontispa longissima) sống về ăn biểu bì lá dừa khiến lá đọt sẽ có màu màu đen, dây dừa sẽ bị còi cọc, cho năng suất rất thấp, nếu nặng thì cây có thể bị chết. Để diệt bọ dừa, phương pháp dùng loài ong ký sinh (Asecodes hispinarum) chuyên sống kí sinh trên bọ dừa đã mang lại kết quả rõ rệt. Căn cứ vào cơ sở nào mà con người có thể sử dụng các biện pháp trên để kiểm soát dịch hại?
Bọ dừa (Brontispa longissima) sống về ăn biểu bì lá dừa khiến lá đọt sẽ có màu màu đen, dây dừa sẽ bị còi cọc, cho năng suất rất thấp, nếu nặng thì cây có thể bị chết.
- Quan hệ ký sinh: Ong kí sinh (ví dụ như loài Aphelinidae) có mối quan hệ ký sinh với bọ dừa, tức chúng sử dụng bọ dừa như là môi trường sống và nuôi sống ở giai đoạn non. Chúng sẽ đẻ trứng lên hoặc bên trong cơ thể của bọ dừa và con ong ký sinh sau đó sẽ phát triển và ăn thịt bọ dừa.
- Kiểm soát sinh học: Việc sử dụng ong kí sinh là một biện pháp kiểm soát sinh học để kiểm soát quần thể bọ dừa mà không cần sử dụng hóa chất độc hại. Việc này hợp lý vì ong ký sinh không gây hại cho các loài khác ngoài bọ dừa và chúng có thể tự nhiên kiểm soát số lượng bọ dừa một cách hiệu quả.
Các bài tập cùng chuyên đề
Ngày nay, thuốc bảo vệ thực vật đang được sử dụng phổ biến giúp người nông dân kiểm soát sâu bệnh, bảo vệ mùa màng. Tuy nhiên, chính việc lạm dụng quá mức thuốc bảo vệ thực vật cũng để lại những hậu quả nặng nề đối với sức khỏe con người và hệ sinh thái. Vậy có cách nào kiểm soát sâu hại, bảo vệ mùa màng mà vẫn an toàn cho sức khỏe con người và hệ sinh thái không?
Có ý kiến cho rằng: “Nhện linh miêu (Oxyopes javanus) sống trong tán lá lúa và ăn thịt các loài bướm, do đó ngăn chặn được thế hệ mới của sâu hại. Đó chính là kiểm soát sinh học tự nhiên”. Em hãy đưa ra quan điểm của mình về ý kiến trên.
Mục tiêu của kiểm soát sinh học nhân tạo là gì? Để đạt được mục tiêu đó, con người đã tác động như thế nào?
Cho các ví dụ về kiểm soát sinh học sau:
- Thả ong mắt đỏ để kiểm soát số lượng sâu đục thân lúa.
- Nuôi mèo để bắt chuột.
- Dùng nấm đối kháng (nấm xanh (Metarhizium anisopliae), nấm trắng (Beauveria bassiana)) ký sinh gây hại cây lúa.
- Thả bọ xít hoa gai vai nhọn (affectionate furcellata), bọ rùa mười chấm (harmonia ocfomaculafa), chuồn chuồn cỏ (Œrysopa sp.) ăn rệp hại cây trồng.
- Sử dụng kiến vàng (oecophylla smaragdina) tấn công bọ xít xanh (Rhynchocoris humeralis) giảm tỉ lệ cam, quýt bị rụng quả.
- Ong (Cotesia flavipes) ký sinh sâu đục thân mía (Chilo tumidicostalis).
- Dùng vi khuẩn (Bacillus popilliae và Bacillus lentimorbus) gây ra bệnh trên bọ dừa nhật bản và nhiều loại bọ cánh cứng khác.
Hãy xác định đối tượng được dùng để kiểm soát sinh vật gây hại trong từng ví dụ
Cho các ví dụ về kiểm soát sinh học sau:
- Thả ong mắt đỏ để kiểm soát số lượng sâu đục thân lúa.
- Nuôi mèo để bắt chuột.
- Dùng nấm đối kháng (nấm xanh (Metarhizium anisopliae), nấm trắng (Beauveria bassiana)) ký sinh gây hại cây lúa.
- Thả bọ xít hoa gai vai nhọn (affectionate furcellata), bọ rùa mười chấm (harmonia ocfomaculafa), chuồn chuồn cỏ (Œrysopa sp.) ăn rệp hại cây trồng.
- Sử dụng kiến vàng (oecophylla smaragdina) tấn công bọ xít xanh (Rhynchocoris humeralis) giảm tỉ lệ cam, quýt bị rụng quả.
- Ong (Cotesia flavipes) ký sinh sâu đục thân mía (Chilo tumidicostalis).
- Dùng vi khuẩn (Bacillus popilliae và Bacillus lentimorbus) gây ra bệnh trên bọ dừa nhật bản và nhiều loại bọ cánh cứng khác.
Trong các ví dụ trên, hãy cho biết sinh vật gây hại có bị tiêu diệt hoàn toàn hay không.
Mối, kiến, gián là những loài thường gặp ở nơi sinh sống của con người. Chúng là vật trung gian lây truyền nhiều bệnh cho người và gây bất tiện trong sinh hoạt. Ngày nay, con người đã tạo ra nhiều loại chế phẩm sinh học để tiêu diệt chúng. Hãy phân tích ưu điểm của việc sử dụng các chế phẩm sinh học ứng dụng trong diệt mối, kiến, gián so với sử dụng hoá chất.
Vì sao nên sử dụng tác nhân kiểm soát sinh học để hạn chế sinh vật gây hại hơn là dùng thuốc bảo vệ thực vật?
Vì sao kiểm soát sinh học mang lại nhiều lợi ích nhưng việc loại bỏ hoàn toàn thuốc bảo vệ thực vật hoá học ra khỏi danh mục các chất/phương pháp kiểm soát dịch bệnh vẫn chưa được thực hiện?
Tìm hiểu và sưu tầm thông tin, hình ảnh trên internet, sách, báo hoặc trong thực tiễn để thiết kế poster hoặc infographic tuyên truyền về vai trò của kiểm soát sinh học.
Ở một số nơi, người nông dân đã dùng thuốc diệt chuột (các thuốc thuộc nhóm kháng vitamin K; hoá chất warfarin hay superwarfarin như bromadiolone, flocoumafen, brodifacoum, diphacinone,....) hoặc dùng bấy để diệt chuột.
Biện pháp tiêu diệt chuột như vậy có phải là biện pháp kiểm soát sinh học không? Hãy giải thích.
Trình bày ưu và nhược điểm của biện pháp diệt chuột nêu trên.
Em hãy đề xuất một biện pháp làm giảm số lượng chuột gây hại mà không gây ô nhiễm môi trường cũng như đảm bảo cân bằng hệ sinh thái.
Em hãy kể tên các mối quan hệ sinh thái tự nhiên. Lấy ví dụ cho từng mối quan hệ sinh thái đó.
Trong các mối quan hệ sinh thái tự nhiên, mối quan hệ nào đảm bảo duy trì ổn định số lượng sinh vật ở mức cân bằng động?
Một số biện pháp ngăn ngừa gia tăng của quần thể sinh vật gây hại sau:
(1) Dùng thuốc trừ sâu hoá học để phun lên rau, tất cả sâu rau bị tiêu diệt.
(2) Thả bọ rùa vào vườn cây hoa hồng, bọ rùa đã ăn phần lớn rệp hại cây hoa hồng.
(3) Nuôi mèo để bắt chuột, số lượng chuột giảm rõ rệt.
(4)Thả loài ong chuyên ký sinh vào bọ dừa để diệt bọ dừa.
Những biện pháp nào là kiểm soát sinh học?
Nếu nói: “Thiên địch do thiên nhiên ban tặng cho người nông dân” có đúng không? Hãy nêu quan điểm của mình về nhận định trên.
Hãy nêu các nguyên nhân có thể làm suy giảm kích thước của quần thể thiên địch. Từ đó, để xuất các phương pháp bảo vệ thiên địch.
Hãy xác định khi nào cần “bảo vệ thiên địch” và khi nào cần thả thiên địch vào tự nhiên.
Muỗi vằn (Aedes aegypti) là vật chủ trung gian lây truyền virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết ở người. Vòng đời và đặc tính sống của muỗi thể hiện ở hình bên.
Hãy trình bày các biện pháp ngăn chặn sự gia tăng số lượng quần thể muỗi hoặc tiêu diệt muỗi hiệu quả mà vẫn đảm bảo an toàn cho sức khoẻ con người, không gây ô nhiễm môi trường.
Xác định ưu điểm và nhược điểm của phương pháp tự diệt và so sánh với các phương pháp kiểm soát sinh học khác.
Hãy trình bày bản chất và cơ chế tác dụng của thuốc trừ sâu sinh học dùng để kiểm soát sinh vật gây hại.
Hãy trình bày bản chất và cơ chế tác dụng của độc tố và kháng sinh dùng để kiểm soát sinh vật gây hại.
Hãy trình bày bản chất và cơ chế tác dụng của bẫy sinh học dùng để kiểm soát sinh vật gây hại.
Nêu các nguyên nhân làm suy giảm kích thước, thậm chí làm tuyệt chủng các loài thiên địch
Ruồi (Clorysomyia bezziana) gây bệnh dòi da ở trâu, bò. Vòng đời đặc tính sống của ruồi thể hiện hình bên. Hãy trình bày các biện pháp có và các biện pháp có thể thực để ngăn chặn sự gia tăng số quần thể ruồi hoặc tiêu diệt nhưng vẫn đảm bảo an toàn cho sức khỏe con người, không gây ô nhiễm môi trường.
Thông tin về sâu ăn tạp (Spodoptera litura) (sâu khoang):
- Sâu gây hại trên nhiều loại rau như: ớt, đậu, dưa, cà,.... Ấu trùng mới nở sống tập trung quanh ổ trứng và ăn biểu bì lá; ấu tràng lớn phát tán rộng ra, ăn khuyết phiến lá, đọt non, hoa, quả,.... Ấu trùng phá hoại mạnh vào ban đêm, ban ngày ẩn nấp trong tán lá, cỏ dại hoặc trong đất.
- Điều kiện thuận lợi cho sự phát triển:
+ Trồng liên tục các loại rau thuộc cây ký chủ của sâu khoang.
+ Phun quá nhiều thuốc trừ sâu hoá học dẫn đến sâu kháng thuốc, giảm số lượng thiên địch.
Hãy đọc thông tin về sâu ăn tạp (Spodoptera litura) nêu trên và vận dụng kiến thức đã học để đưa ra các biện pháp phòng trừ.
