Bài 16. Công cuộc xây dựng đất nước thời Trần (1226-1400) SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh Diều

? mục 1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 57 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Đọc thông tin và quan sát hình 16.1, hãy mô tả sự hình thành của nhà Trần và nêu vai trò của Trần Thủ Độ đối với sự thành lập của nhà Trần.

Phương pháp giải:

B1: Đọc lại nội dung mục 1 SGK trang 57

B2: Chú ý các nhân vật: Trần Thủ Độ, Lý Chiêu Hoàng, Trần Cảnh.

Lời giải chi tiết:

Sự hình thành của nhà Trần:

- Cuối thế kỉ XII, nhà Lý suy yếu, tình hình đất nước rối ren. Năm 1224, công chúa Chiêu Thánh làm Hoàng thái tử, hiệu là Lý Chiêu Hoàng.

- Năm 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. 

- Nhà Trần thành lập. 

Vai trò của Trần Thủ Độ đối với sự thành lập nhà Trần:

- Trần Thủ Độ đối với sự thành lập nhà Trần có vai trò chủ chốt. Ông là người dàn xếp để vua Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh. 

- Sách Đại Việt sử kí toàn thư có chép: “Thái Tông (nhà Trần) lấy được thiên hạ đều nhờ mưu sức của ông cả”.

? mục 2

Trả lời câu hỏi mục 2 trang 58 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Đọc thông tin và tư liệu hãy trình bày những nét chính về tình hình chính trị của Đại Việt dưới thời Trần. 

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 2 trang 58 SGK

Lời giải chi tiết:

Những nét chính về tình hình chính trị của Đại Việt dưới thời Trần:

- Chế độ: quân chủ trung ương tập quyền.

- Ba cấp: triều đình (vua đứng đầu), đơn vị hành chính trung gian (lộ, phủ, huyện, châu) và cấp hành chính cơ sở (hương, xã)

- Có chế độ Thái thượng hoàng. Hầu hết chức vụ trong bộ máy nhà nước do họ Trần nắm giữ. 

- Quân đội: cấm quân, biên quân, lộ quân, được xây dựng theo chính sách “ngụ binh ư nông. 

- Năm 1230: Ban hành bộ luật Quốc triều thông chế. Năm 1341, soạn bộ Hình thư để ban hành.

Câu 3

Trả lời câu hỏi mục 3 trang 59 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát sơ đồ 16.1, hình 16.2 hãy:

- Trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Trần.

- Cho biết mối quan hệ giữa phát triển kinh tế thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần.

? mục 4

Trả lời câu hỏi mục 4 trang 60 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Đọc thông tin và tư liệu, hãy trình bày tình hình xã hội thời Trần và rút ra nhận xét.

Phương pháp giải:

Đọc lại nội dung mục 4 trang 549, 60 SGK

Lời giải chi tiết:

Tình hình xã hội thời Trần: 

- Tầng lớp thống trị: vương hầu, quý tộc, quan lại và địa chủ. 

- Tầng lớp bị trị: nông dân, thợ thủ công, thương nhân.

- Cuối thời Trần, mâu thuẫn giữa nông dân nghèo, tá điền, nô tì với địa chủ, quý tộc ngày càng tăng.

? mục 5

Trả lời câu hỏi mục 5 trang 62 SGK Lịch sử và Địa lí 7

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát sơ đồ 16.2, hình 16.3, hãy trình bày, những nét chính về tình hình văn hóa Đại Việt dưới thời Trần.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi mục Luyện tập trang 62 Lịch sử và Địa lí 7

Lập bảng tóm tắt nội dung cơ bản về công cuộc xây dựng đất nước của nhà Trần (theo mẫu).

Phương pháp giải: 

Đọc lại thông tin mục 1, 2, 3, 4, 5 SGK

Lời giải chi tiết:

Vận dụng Câu 1

Trả lời câu hỏi mục Vận dụng trang 62 SGK Lịch sử và Địa lí 7

1. Giới thiệu một công trình văn hóa tiêu biểu thời Trần với thầy cô và các bạn cùng lớp

Phương pháp giải:

B1: Tìm tư liệu về một số công trình tiêu biểu thời Trần thông qua sách, báo, internet: tháo Bình Sơn, vạc Phổ Minh, tháp Phổ Minh, chùa lăng ở Yên Tử…

B2: Nêu niên đại xây dựng, kiến trúc xây dựng, giá trị lịch sử…của công trình đó.

Lời giải chi tiết:

Tháp Phổ Minh nằm trong khuôn viên chùa Phổ Minh, đây là ngôi chùa cổ tọa lạc tại thôn Tức Mạc thuộc tỉnh Nam Định. Tháp Phổ Minh có mặt bằng nền hình vuông, cạnh dài 5,20m. Chiều cao tổng thể của tháp là 19,51m, được chia thành 3 phần: đế tháp, thân tháp và đỉnh tháp. Phần chân đế, tính từ dưới lên chia thành 12 cấp, mỗi cấp có kích thước khác nhau. Đỉnh tháp là một khối đá hình bông sen, gồm nhiều tầng khác nhau. Đỉnh búp sen có 5 lớp cánh sen ngửa, chụm vào nhau, trong đó, lớp cánh sen cuối cùng có viền kép, phần đỉnh búp sen kết thúc 14 tầng của tháp. Tháp chùa Phổ Minh là công trình kiến trúc lâu đời giữ được kết cấu tương đối toàn vẹn. 

Vận dụng Câu 2

2. Việc nhân dân lập đền thờ và lấy tên các danh nhân thời Trần như Trần Thủ Độ, Trần Nhân Tông, Lê Văn Hưu, … để đặt tên đường phố ở các địa phương trên cả nước cho thấy điều gì?

Phương pháp giải:

Học sinh  tư duy, liên hệ thực tế.

Lời giải chi tiết:

Việc nhân dân lập đền thờ và lấy tên các danh nhân thời Trần như Trần Thủ Độ, Trần Nhân Tông, Lê Văn Hưu, … để đặt tên đường phố ở các địa phương trên cả nước cho thấy:

- Nhà nước, nhân dân luôn nhớ và ghi ơn công lao của các vị anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa đã đóng góp cho đất nước.

- Giáo dục học sinh, tuyên truyền trong nhân dân về truyền thống uống nước nhớ nguồn, đồng thời giáo dục môn lịch sử.