Soạn bài Trái Đất - cái nôi của sự sống SGK Ngữ văn 6 tập 2 Kết nối tri thức với cuộc sống chi tiết

- Bài hát “Trái Đất này là của chúng mình” – Trương Quang Lục. 

- Ấn tượng, cảm xúc: Yêu quý, thương mến, … 

- Để hiểu biết và yêu quý hơn hành tinh xanh này, chúng ta cần phải tìm đến những nguồn thông tin khác hay loại tài liệu khác như: báo, tạp chí, sách khoa học, …

Gợi ý bài thơ về Trái Đất: Bài thơ Em nghĩ về trái đất

Các bài hát, bài thơ ấy gợi lên cho em: tình yêu thương, quý mến dành cho Trái Đất và niềm tự hào khi được sống ở đây

Ngoài thơ ca, chúng ra cần phải tìm đến nguồn thông tin tài liệu trên sách báo, tạp chí khoa học, phóng sự, phim tài liệu...

- Sự sống muôn màu: sự sống trên Trái Đất đa dạng, phong phú với nhiều loài thực vật, động vật và cả con người. 

Ví dụ: Thế giới hữu sinh thật muôn màu muôn vẻ. 

+ Có loài chỉ có thể quan sát được bằng kính hiển vi như vi sinh vật. Có loài mang kích thước khổng lồ: cây bao báp, cá voi xanh, khủng long,… Có vô số loài thực vật, động vật sinh sôi nảy nở,…Tất cả tồn tại, phát triển theo những quy luật sinh học lạ lùng, bí ẩn. 

+ Con người – đỉnh cao tiến hóa của vật chất sống trên Trái Đất. Sự xuất hiện của loài người dường như có quan hệ với khởi nguồn của một đại dương ở Đông Phi. Từ khi xuất hiện trên Trái Đất, loài người đã không ngừng đấu tranh để tồn tại và phát triển. Với năng lực trí tuệ ngày càng hoàn thiện, con người đã vươn lên làm chủ thiên nhiên, đạt được những thành tựu to lớn trong nhiều lĩnh vực hoạt động.

Trái Đất là một hành tinh xanh tràn đầy sự sống và là cái nôi diệu kỳ của sự sống. 

Em hiểu "Sự sống muôn màu" nghĩa là sự sống ở trên Trái Đất này là muôn hình vạn trạng, vô cùng đa dạng và phong phú. Sự sống xuất hiện ở bất kì nơi nào (dù là đáy biển sâu, trong lòng đất, trên núi cao...) với đủ các hình dáng, tập tính...

- Có loài chỉ có thể quan sát được bằng kính hiển vi như vi sinh vật. Có loài mang kích thước khổng lồ: cây bao báp, cá voi xanh, khủng long,… 

- Có vô số loài thực vật, động vật sinh sôi nảy nở,…

Sự sống trên Trái Đất vô cùng phong phú:

• Có loài chỉ quan sát được bằng kính hiển vi như vi sinh vật
• Có loài mang kích thước khổng lồ như cây bao báp, cá voi xan, các loài động vật thuộc họ khủng long
• Vô số loài thực vật, động vật khác nhau sinh sôi nảy nở
• Những hoa cỏ, gia súc, gia cầm ngày càng gắn bó thân thiết với mỗi gia đình

- Con người là đỉnh cao kì diệu của sự sống vì: 

+ Con người là động vật bậc cao, có não và hệ thần kinh phát triển nhất, có ý thức, có tình cảm, có ngôn ngữ, biết tổ chức cuộc sống theo hướng tích cực…. 

Có thể khẳng định con người là đỉnh cao kì diệu của sự sống trên Trái Đất vì:

• Con người là động vật bậc cao, có bộ não và hệ thần kinh phát triển nhất, có ý thức, có tình cảm, có ngôn ngữ, biết tổ chức cuộc sống theo hướng tích cực
• Bằng bàn tay lao động sáng tạo, con người cải tạo bộ mặt Trái Đất trở nên "người" hơn, thân thiện hơn

- Ý sau cùng này không lạc đề. Nó chứa đựng 2 nội dung: 

+ Xác định lí do làm vật lên lời tự vấn nhức nhối. 

+ Phát biểu nhận thức của bản thân về vấn đề. 

Ý sau cùng không bị lạc đề. Bởi vì:

• Đây là một vấn đề nhức nhối cần được quan tâm mỗi khi bàn về Trái Đất
• Đây là một ý kiến, suy luận của người viết sau khi thu thập các thông tin khác về Trái Đất

- Trái Đất là một trong tám hành tinh của hệ Mặt Trời.

- Nước chiếm 3/4 bề mặt Trái đất. Nhờ có nước sự sống trên Trái đất phát triển dưới nhiều dạng phong phú, từ vi sinh vật mang cấu tạo đơn giản đến động vật bậc cao có hệ thần kinh vô cùng phức tạp.

- Trái Đất là nơi cư ngụ của muôn loài. Tất cả mọi dạng tồn tại của sự sống đều tồn tại, phát triển theo những quy luật sinh học bí ẩn. 

- Con người là đỉnh cao kỳ diệu của sự sống trên trái đất. Con người là động vật bậc cao có tình cảm, ngôn ngữ, biết tổ chức cuộc sống theo hướng tích cực. Tuy nhiên, cũng chính con người đã làm ảnh hưởng tiêu cực đến Trái Đất bằng hành động khai thác thiên nhiên một cách bừa bãi.

- Tình trạng của Trái Đất đang từng ngày từng giờ bị tổn thương. Câu hỏi Trái Đất có thể chịu đựng được đến bao giờ là câu hỏi nhân loại không thể làm ngơ.

Các thông tin chủ yếu của văn bản:

• Trái Đất là một hành tinh xanh nằm trong hệ Mặt Trời, là hành tinh duy nhất có sự sống
• Nước là "vị thần hộ mệnh" của sự sống trên Trái Đất và nó hiện diện ở khắp mọi nơi, chiếm 3/4 bề mặt Trái Đất
• Sự sống trên Trái Đất vô cùng phong phú, đa dạng, muôn màu muôn vẻ bởi đây là nơi cư trú của muôn loài động thực vật, vi sinh vật
• Con người là đỉnh cao kì diệu của sự sống trên Trái Đất
• Tình trạng của Trái Đất đang ngày càng xấu đi bởi những tổn thương do con người gây ra. Chúng ra cần phải hành động ngay để không phải hối hận

- Bức tranh minh họa làm nổi bật những ý đã triển khai ở phần chữ, vốn được thâu tóm bằng đề mục “Trái Đất – nơi cư ngụ của muôn loài”. 

- Trong tranh xuất hiện nhiều loài sinh vật sống trên mặt đất và dưới nước. Dù có nhiều chi tiết tả thực một số loài động – thực vật nhưng bức tranh chủ yếu mang tính cách điệu, biểu trưng, giúp người đọc có được sự hình dung bao quát về không gian tồn tại của vạn vật trên hành tinh chúng ta. 

Bức tranh làm sáng tỏ thông tin "Trái Đất - nơi cư trú của muôn loài", với hình vẽ đủ các loài sinh vật từ chim chóc, muông thú trên cạn, dưới đất, dưới nước đến các loài cây cỏ, tảo, rong...

- Phần 2, tác giả nói về sự hiện diện của nước trên Trái Đất. Đây là phần có ý nghĩa quan trọng trong việc làm nổi bật mạch thông tin chính của văn bản: 

+ Vừa làm sáng tỏ nhan đề văn bản (nếu muốn khẳng định Trái Đất là cái nôi của sự sống thì không thể bỏ qua việc chứng minh Trái Đất có tài nguyên nước dồi dào). 

+ Vừa xác định hướng triển khai các phần kế tiếp (nói về tính đa dạng của sự sống nhờ có nước và nói về con người với tư cách là “đỉnh cao kì diệu của sự sống”) 

- Như vậy, nếu thiếu phần 2, mối liên kết chặt chẽ giữa các phần và các yếu tố cấu tạo của văn bản sẽ bị phá vỡ. 

Vấn đề chính được đề cập trong phần 2 là: nước chính là yếu tố quyết định giúp tạo nên sự sống trên Trái Đất

Viêc lập luận như vậy ở phần 2 đã giúp dẫn đến nội dung ở các phần sau: Trái Đất có nước giúp tạo nên sự sống, thì tiếp đó mới có sự cư ngụ đa dạng, phong phú của muôn loài (phần 3).

- Bổ sung sự kì diệu của sự sống trên Trái Đất: 

+ động vật – thực vật 

+ loài sống trên cạn – loài sống trên không – loài sốn dưới nước

+ màu sắc – hình dáng – khả năng thích nghi – trí thông minh, … 

- Theo em, văn bản chưa nói hết những kì diệu của sự sống trên Trái Đất.

- Gợi ý bổ sung xung quanh vấn đề này: các sinh vật sống trên Trái Đất còn được chia thành nhiều kiểu tổ chức như

• động vật - thực vật
• loài sống trên cạn - loài sống trên không - loài sống dưới nước
• màu sắc - hình dáng - khả năng thích nghi - trí thông minh
• lớp da bên ngoài (bộ lông - vảy - da trơn)

- Khi khẳng định, con người là đỉnh cao kì diệu của sự sống, tác giả đã xuất phát từ góc nhìn chủ quan của con người nói về chính mình. 

- Điều khiến con người được xem là đỉnh cao kì diệu là: 

+ Con người là động vật bậc cao, có não và hệ thần kinh phát triển nhất, có ý thức, có tình cảm, có ngôn ngữ, biết tổ chức cuộc sống theo hướng tích cực…. 

+ Bằng bàn tay lao động sáng tạo, con người đã cải tạo lại bộ mặt của Trái Đất, khiến cho nó “người” hơn, thân thiện hơn. 

Gợi ý các bằng chứng khẳng định con người là đỉnh cao kì diệu của sự sống trên Trái Đất:

• Con người có thể khai thác tất cả các nguồn tài nguyên có trên Trá Đất để phục vụ cuộc sống của mình
• Con người có thể tái tạo lại hầu hết các sinh vật sống trên Trái Đất bằng khoa học kĩ thuật
• Con người có thể tác động đến sự phát triển và sinh trưởng của các loài sinh vật khác trên thế giới (khiến loài đó nhân rộng, biến đổi gen, tuyệt chủng...)
• Con người có thể vượt ra khỏi Trái Đất, tiến vào vũ trụ để khám phá các hành tinh khác
• Con người có thể tạo ra các tài nguyên thiên nhiên nhân tạo, chống lại và khắc phục các hậu quả của thiên tai

- Phần cuối của văn bản chứa đựng nỗi lo âu về tình trạng Trái Đất hiện nay. 

+ Trước hết, người viết nói tới một số thảm họa do hành động “vô ý thức hay bất chấp tất cả của con người” gây ra cho hành tinh này. 

+ Tiếp theo, câu hỏi “Trái Đất có thể chịu đựng đến bao giờ?” xoáy sâu vào tình trạng Trái Đất hầu như đã huy động hết khả năng chịu đựng của mình trước những gì đã và đang diễn ra. Rõ ràng, “sức khỏe” của Trái Đất đang “có vấn đề”. Điều đó cũng có nghĩa là “ngôi nhà chung” mà chúng ta cư ngụ đang đứng trước những thách thức to lớn, đòi hỏi mọi người phải thể hiện tinh thần trách nhiệm, không được khoanh tay đứng nhìn. 

Câu hỏi "Trái Đất có thể chịu đựng đến bao giờ?" xuất hiện bởi vì Trái Đất ở hiện tại đang từng ngày từng giờ bị tổn thương nặng bề bởi các hành động vô ý thức, bất chấp tất cả của con người

Câu hỏi đó gợi lên trong em những suy nghĩ về việc cần phải có những hành động thiết thực, mạnh mẽ và triệt để hơn để bảo vệ môi trường, bảo vệ mẹ thiên nhiên, bảo vệ Trái Đất.

- Kinh nghiệm về cách đọc một văn bản thông tin: 

+ Cần xác định đúng thông tin cơ bản của văn bản thông tin dựa vào nhan đề và phần sa-pô (nếu có) 

+ Đánh giá hiệu quả của cách triển khai văn bản thông tin mà tác giả đã chọn. 

+ Đánh giá tính chính xác và tính mới của văn bản, thông qua hệ thống ý, số liệu, hình ảnh, … đã được tác giả sử dụng. 

Gợi ý những kinh nghiệm về cách đọc một văn bản thông tin:

• Cần chú ý nhan đề, đề mục đầu tiên để nắm được nội dung chính của văn bản thông tin
• Chú ý các hình ảnh minh họa cho nội dung bài đọc
• Khi đọc cần chú ý các dẫn chứng và dụng ý của tác giả

(1) “Để hành tinh xanh mãi xanh” là chủ đề xuất hiện nhiều và chủ chốt trong hầu hết các chương trình cộng đồng, bởi bảo vệ Trái Đất là vấn đề quan trọng chung hàng đầu của toàn nhân loại. (2) Từ khi Trái Đất gặp phải các vấn đề nghiêm trọng như ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước, cạn kiệt tài nguyên, thủng tầng ozon, nóng lên toàn cầu… thì con người cùng dần coi trọng hơn việc bảo vệ môi trường sống. (3) Rất nhiều cuộc họp, các giải pháp đã được đưa ra để cùng nhau góp sức khôi phục lại màu xanh cho Trái Đất và đã đạt được những hiệu quả bước đầu. (4) Các khẩu hiệu bảo vệ môi trường, trồng thêm nhiều cây xanh, hạn chế sử dụng rác thải nhựa, tiết kiệm năng lượng… được người dân trên thế giới hưởng ứng mạnh mẽ. (5) Bản thân em và các bạn tuy còn nhỏ tuổi nhưng cũng đã nhận thức được sâu sắc vấn đề bảo vệ môi trường qua các bài học ở lớp. (6) Chúng em luôn hăng hái tham gia các hoạt động làm vệ sinh đường phố, trồng và chăm sóc cây xanh, tuyên truyền bảo vệ môi trường… (7) Em rất vui và tự hào khi được góp sức mình vào công cuộc bảo vệ hành tinh của mình.

(1) “Để hành tinh xanh mãi xanh” là khẩu hiệu cho những hoạt động bảo vệ môi trường sống của con người. (2) Đó là các hoạt động được tổ chức nhằm khắc phục các vấn đề về môi trường, nhằm giúp Trái Đất trở lại là một hành tinh xanh như trước đây. (3) Những hoạt động đó trải rộng khắp nơi với các quy mô, mức độ khác nhau tùy vào độ tuổi và khả năng của mỗi người. (4) Là học sinh nhỏ tuổi, em cũng đóng góp cho hoạt động này trong tầm khả năng của mình. (5) Em mang theo bình nước, hộp thủy tinh để mua đồ ăn sáng hay trà sữa, không sử dụng túi ni-long khi mua đồ… để hạn chế rác thải nhựa. (6) Em trồng nhiều cây xanh ở nhà và ở trường, đồng thời tích cực tham gia các hoạt động dọn dẹp vệ sinh đường phố, bờ biển ở địa phương. (7) Em rất mong cả thế giới sẽ cùng nhau đoàn kết để biến khẩu hiệu “Để hành tinh xanh mãi xanh” trở thành hành động thực tiễn, đem lại hiệu quả rõ ràng hơn.