Bài 2. Địa phương em (tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương) - SGK Lịch sử và Địa lí 4 Cánh diều

Khởi động

Hiện nay, Việt Nam có 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Mỗi tỉnh, thành phố đều có những nét riêng về tự nhiên, kinh tế, văn hoá, lịch sử,... Em đang sống ở tỉnh, thành phố nào? Hãy chia sẻ những điều em biết về địa phương mình.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo

- Em đang sống ở thành phố Hà Nội.

- Chia sẻ hiểu biết:

+ Hiện nay, thành phố Hà Nội là thủ đô của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

+ Hà Nội là một trong những trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa - giáo dục hàng đầu của cả nước.

Khám phá 1

1. Xác định vị trí địa lí của địa phương em trên hình 2 bài 1.

• Dựa vào bản đồ tự nhiên địa phương và kết hợp với hiểu biết của bản thân, hãy mô tả một số nét chính về tự nhiên ở địa phương em theo gợi ý ở hình 1.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo: thành phố Hà Nội

Yêu cầu số 1: Xác định vị trí địa lí của địa phương em trên hình 2 bài 1

Yêu cầu số 2:

- Tên địa phương em: thành phố Hà Nội

- Địa hình:

+ Các dạng địa hình ở Hà Nội là: đồng bằng và đồi núi thấp.

+ Dạng địa hình chủ yếu là: đồng bằng.

- Sông, hồ:

+ Các con sông lớn ở Hà Nội là: sông Hồng; sông Đáy; sông Tích; sông Tô Lịch,…

+ Các hồ lớn ở Hà Nội là: hồ Gươm, hồ Tây; hồ Thiền Quang; hồ Trúc Bạch,…

- Khí hậu:

+ Khí hậu Hà Nội có 4 mùa: xuân, hạ, thu, đông.

+ Đặc điểm khí hậu: mùa hạ nóng ẩm, mưa nhiều; mùa đông lạnh, ít mưa.

- Các yếu tố tự nhiên khác: chủ yếu là đất phù sa màu mỡ (tập trung ở khu vực đồng bằng); ở vùng đồi núi có đất ba dan,…

Khám phá 2

Mô tả một số nét văn hoá ở địa phương em theo gợi ý ở hình 3.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo: thành phố Hà Nội

- Ẩm thực:

+ Phong phú, đa dạng, mang nhiều nét tinh tế và đặc trưng riêng.

+ Nhiều món ăn nổi tiếng, như: phở, bún chả, bún riêu, bún ốc nguội, chả rươi,...

- Nhà ở:

+ Nhà ở truyền thống được đắp bằng đất hoặc xây bằng gạch, mái lợp lá hoặc ngói. Nhà thường có ba gian: gian chính là nơi thờ cúng và tiếp khách; hai gian bên gọi là buồng, dùng làm phòng ngủ hoặc chứa thóc, gạo, đồ dùng....

+ Hiện nay, nhà ở của người dân có sự thay đổi theo hướng hiện đại và tiện nghi hơn.

- Lễ hội: có nhiều lễ hội đặc sắc, như: lễ hội chùa Thầy (huyện Quốc Oai); lễ hội chùa Hương (huyện Mỹ Đức); hội Gióng ở đền Sóc (huyện Sóc Sơn); hội làng Triều Khúc (huyện Thanh Trì),...

Khám phá 3

Lựa chọn và giới thiệu một món ăn, một trang phục hoặc một lễ hội tiêu biểu của địa phương theo gợi ý ở các hình 4, 5, 6.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo: thành phố Hà Nội

- Tìm hiểu về một lễ hội (lễ hội chùa Hương):

+ Lễ hội Chùa Hương diễn ra trên địa bàn xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội.

+ Lễ hội bắt đầu từ ngày 6 tháng Giêng và thường kéo dài đến hết tháng Ba âm lịch hằng năm.

+ Mở đầu là lễ dâng hương, gồm hương, hoa, đèn, nến,... Bên cạnh phần lễ, phần hội ở chùa Hương là nơi hội tụ nhiều nét sinh hoạt văn hoá dân tộc độc đáo như hát chèo, hát văn,...

+ Lễ hội Chùa Hương là hoạt động mang đậm nét văn hoá của người dân vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Khám phá 4

Kể lại câu chuyện về một danh nhân ở địa phương em theo gợi ý ở hình 7.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo: Kể lại câu chuyện về Ngô Quyền

- Tên danh nhân: Ngô Quyền

- Câu chuyện:

+ Ngô Quyền quê ở tại Đường Lâm (Sơn Tây - Hà Nội), cha là Ngô Mân - một Hào trưởng có tài đức. Ngô Quyền thông minh, văn võ song toàn, được Dương Đình Nghệ gả con gái là Dương Thị Ngọc và cho cai quản đất Ái Châu (Thanh Hóa).

+ Năm 938, quân Nam Hán do Lưu Hoằng Tháo làm chủ tướng từ Quảng Đông theo đường biển ồ ạt tiến sang xâm lược nước ta. Trước vận nước lâm nguy, Ngô Quyền đã gấp rút chuẩn bị kế hoạch đối phó với quân Nam Hán. Vùng cửa sông Bạch Đằng được lựa chọn để bố trí trận địa đánh giặc.

+ Sau chiến thắng vang dội trên sông Bạch Đằng, Ngô Quyền lên ngôi vua, đóng đô ở Cổ Loa (Hà Nội), mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc.

- Điều em học hỏi được từ danh nhân: lòng yêu nước, tinh thần dũng cảm; thái độ chủ động, thông minh và tinh thần sáng tạo,…

Luyện tập 1

Hãy giới thiệu và nêu cảm xúc của em về địa phương mình.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo: Hà Nội trong em đẹp ở mọi góc nhìn. Dẹp ở nét cổ kính của 36 phố phường. Đẹp ở vẻ hiện đại, trẻ trung của một thành phố đang vươn mình phát triển. Đẹp ở vẻ thanh bình của những chiều thu dạo quanh bờ hồ…. Với em, Hà Nội đáng yêu từ những điều giản dị nhất, dẫu dung dị nhưng vẫn lay chạm tới trái tim.

Luyện tập 2

Kể những việc em đã làm hoặc sẽ làm để góp phần bảo vệ môi trường nơi em đang sinh sống.

Lời giải chi tiết:

- Những việc em đã làm để góp phần bảo vệ môi trường:

+ Hạn chế sử dụng rác thải nhựa (ống hút, hộp nhựa, thìa nhựa, đĩa nhựa, túi ni-lông,…)

+ Tham gia dọn dẹp vệ sinh đường làng, ngõ xóm.

+ Vứt rác đúng nơi quy định.

- Những việc em sẽ làm để góp phần bảo vệ môi trường:

+ Tuyên truyền, vận động người thân và bạn bè cùng tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường tại địa phương.

+ Phân loại rác thải.

+ Tái chế phế liệu thành các vật dụng hữu ích.

+ Tích cực sử dụng các phương tiện giao thông công cộng hoặc đi xe đạp, đi bộ khi di chuyển (đi học, đi chơi,…).

Vận dụng

Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây.

Nhiệm vụ 1. Sưu tầm bài hát, câu thơ, ca dao, tục ngữ về thiên nhiên, con người ở địa phương em.

Nhiệm vụ 2. Vẽ một bức tranh về phong cảnh nơi em sống.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo nhiệm vụ 1

- Một số bài hát về Hà Nội:

+ Người Hà Nội (nhạc và lời: Nguyễn Đình Thi).

+ Nhớ mùa thu Hà Nội (nhạc và lời: Trịnh Công Sơn).

+ Có phải em mùa thu Hà Nội (lời: Tô Như Châu; nhạc: Trần Quang Lộc)

+ Nồng nàn Hà Nội (nhạc và lời: Nguyễn Đức Cường)

+ Hà Nội mùa vắng những cơn mưa (lời: Bùi Thanh Tuấn; nhạc: Trương Quý Hải)

- Một số câu ca dao về Hà Nội:

+ Mỗi năm vào dịp xuân sang/ Em về Triều Khúc xem làng hội xuân

+ Nhất cao là núi Ba Vì/ Nhất lịch, nhất sắc kinh kỳ Thăng Long

+ Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ/ Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn.

(*) Tham khảo nhiệm vụ 2: vẽ tranh về phong cảnh Hà Nội