Bài 18. Thiên nhiên vùng Nam Bộ - SGK Lịch sử và Địa lí 4 Cánh diều

Khởi động

Hãy quan sát hình bên và mô tả những gì em thấy trong bức ảnh. Theo em, những cảnh vật này thể hiện nét đặc trưng của vùng đất nào ở nước ta?

Lời giải chi tiết:

- Bức ảnh trên cho thấy: cảnh sông nước mênh mông; cây cối tốt tươi, trù phú và cuộc sống của người dân ở vùng sông nước.

- Những cảnh vật này thể hiện nét đặc trưng của vùng đất Nam Bộ ở Việt Nam.

Khám phá 1

Quan sát hình 1, em hãy:

• Chỉ ranh giới của vùng Nam Bộ.

• Cho biết vùng Nam Bộ giáp với vùng nào, quốc gia nào.

Lời giải chi tiết:

- Vùng Nam Bộ nằm ở phía nam của đất nước

- Vùng Nam Bộ tiếp giáp với:

+ Biển Đông (ở phía đông, nam và tây nam)

+ Cam-pu-chia (ở phía tây).

+ Vùng Tây Nguyên và Duyên hải miền Trung (ở phía bắc).

Khám phá 2

1.Đọc thông tin và quan sát các hình 1, 2, 3, em hãy:

• Chỉ và đọc tên một số núi và vùng đất ngập nước ở vùng Nam Bộ.

• Trình bày đặc điểm địa hình ở vùng Nam Bộ.

2. Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy:

• Chỉ và đọc tên một số sông lớn ở vùng Nam Bộ.

• Trình bày đặc điểm sông ngòi ở vùng Nam Bộ.

Lời giải chi tiết:

1.

• Yêu cầu số 1:

- Một số núi ở vùng Nam Bộ là: núi Chứa Chan; núi Bà Rá; núi Bà Đen.

- Hầu hết các tỉnh thuộc khu vực Tây Nam Bộ đều bị ngập nước vào mùa lũ.

• Yêu cầu số 2: Đặc điểm địa hình

- Khu vực Đông Nam Bộ:

+ Có địa hình cao hơn Tây Nam Bộ.

+ Ở Đông Nam Bộ, đồi thoải lượn sóng và đồng bằng chiếm phần lớn diện tích. Ngoài ra còn có một số núi như: núi Bà Đen, núi Chứa Chan,...

- Khu vực Tây Nam Bộ (còn gọi là Đồng bằng sông Cửu Long):

+ Có địa hình bằng phẳng và thấp, nhiều vùng đất ngập nước như: Đồng Tháp Mười, Kiên Giang, Cà Mau.

+ Vùng ven biển có nhiều bãi đất thấp chịu ảnh hưởng mạnh của biển.

Khám phá 3

Đọc thông tin và quan sát các hình 4, 5, em hãy nêu ảnh hưởng của môi trường thiên nhiên đến sản xuất và sinh hoạt của người dân ở vùng Nam Bộ.

Lời giải chi tiết:

- Thuận lợi:

+ Vùng đất đỏ badan và đất xám ở Đông Nam Bộ thuận lợi để trồng các loại cây công nghiệp lâu năm (cao su, điều, hồ tiêu, cà phê,...). Đất phù sa ở Tây Nam Bộ thuận lợi cho trồng lúa, cây ăn quả.

+ Mạng lưới sông ngòi, kênh rạch và vùng biển rộng thuận lợi cho giao thông đường thuỷ, khai thác và nuôi trồng thuỷ sản, du lịch.

+ Vùng thềm lục địa có nhiều dầu mỏ và khí đốt là điều kiện thuận lợi để phát triển công nghiệp dầu khí.

- Khó khăn:

+ Mùa khô kéo dài đã gây ra tình trạng thiếu nước ngọt cho sản xuất và sinh hoạt của người dân.

+ Vào mùa khô, nước biển lấn sâu vào đất liền thông qua các sông ngòi, kênh rạch khiến cho độ mặn của nước và đất tăng lên.

Luyện tập 1

 Trò chơi "Ai nhanh hơn?": Dựa vào bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam, hãy viết tên các sông của vùng Nam Bộ.

Lời giải chi tiết:

- Một số sông lớn ở vùng Nam Bộ là: sông Sài Gòn; sông Đồng Nai; sông Tiền; sông Hậu; sông Vàm Cỏ Đông; sông Vàm Cỏ Tây,…

Luyện tập 2

Hãy lập bảng để phân biệt đặc điểm địa hình hoặc đất ở Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ theo gợi ý dưới đây.

Lời giải chi tiết:

Địa hình

- Địa hình cao hơn Tây Nam Bộ.

- Đồi thoải lượn sóng và đồng bằng chiếm phần lớn diện tích.

- Có một số núi như: núi Bà Đen, núi Chứa Chan,...

- Địa hình bằng phẳng và thấp, nhiều vùng đất ngập nước như: Đồng Tháp Mười, Kiên Giang, Cà Mau.

- ùng ven biển có nhiều bãi đất thấp chịu ảnh hưởng mạnh của biển.

Đất

- Chủ yếu là đất đỏ badan và đất xám.

- Có ba loại đất chính là đất phù sa, đất phèn và đất mặn.

Luyện tập 3

Nêu những ví dụ cho thấy ảnh hưởng của môi trường tự nhiên đến sản xuất và sinh hoạt của người dân ở vùng Nam Bộ.

Lời giải chi tiết:

- Một số ví dụ:

+ Vùng đất đỏ badan và đất xám ở Đông Nam Bộ thuận lợi để trồng các loại cây công nghiệp lâu năm (cao su, điều, hồ tiêu, cà phê,...).

+ Đất phù sa ở Tây Nam Bộ thuận lợi cho trồng lúa, cây ăn quả.

+ Mạng lưới sông ngòi, kênh rạch và vùng biển rộng ở Nam Bộ thuận lợi cho giao thông đường thuỷ, khai thác và nuôi trồng thuỷ sản, du lịch.

+ Tại nhiều tỉnh thuộc khu vực Tây Nam Bộ, vào mùa khô, nước biển lấn sâu vào đất liền, khiến cho đất bị nhiễm mặn, gây thiệt hại lớn đối với sản xuất nông nghiệp.

Vận dụng

Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây.

Nhiệm vụ 1. Hiện tượng nước, đất bị nhiễm mặn ngày càng ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sản xuất của người dân ở vùng Nam Bộ. Em có đề xuất gì để khắc phục tình trạng trên?

Nhiệm vụ 2. Vẽ, viết hoặc sưu tầm thông điệp về sử dụng tiết kiệm, hợp lí nguồn nước ngọt rồi chia sẻ với các bạn và những người xung quanh.

Lời giải chi tiết:

(*) Lựa chọn: thực hiện nhiệm vụ 2