Bài 12: Khởi nghĩa Lam Sơn và Triều Hậu Lê - SGK Lịch sử và Địa lí 5 Kết nối tri thức

Khởi động

Hình 1 là một công trình kiến trúc trong Khu di tích Lam Kinh (Thọ Xuân, Thanh Hoá). Đây là nơi Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa chống quân Minh giành thắng lợi, lập ra triều Hậu Lê. Hãy chia sẻ điều em biết về Lê Lợi và triều đại do ông sáng lập.

Phương pháp giải:

- Vận dụng những kiến thức em đã biết hoặc tham khảo trên mạng

- Chia sẻ những thông tin em biết về Lê Lợi và triều đại do ông sáng lập

Lời giải chi tiết:

- Lê Lợi (1385 - 1433) là vị anh hùng dân tộc, nhà chính trị, nhà quân sự lỗi lạc của Việt Nam. Ông là người đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống lại ách đô hộ của nhà Minh, giành lại độc lập cho dân tộc sau 20 năm bị đô hộ (1407 - 1427).

- Trải qua 10 năm gian khổ chiến đấu, với tài thao lược xuất chúng và lòng yêu nước nồng nàn, Lê Lợi đã lãnh đạo quân dân ta đánh tan quân Minh, giành lại độc lập cho dân tộc.

- Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi vua, lập ra triều đại Hậu Lê.

- Triều đại Hậu Lê còn được gọi là triều Lê Sơ. Đây là một triều đại phong kiến vĩ đại trong lịch sử Việt Nam, đánh dấu thời kỳ độc lập, ổn định và phát triển rực rỡ sau gần 20 năm Bắc thuộc.

Khám phá 1

Đọc thông tin, em hãy:

- Nêu một số nét chính về khởi nghĩa Lam Sơn.

- Kể câu chuyện về một nhân vật trong khởi nghĩa Lam Sơn.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1. Khái quát về khởi nghĩa Lam Sơn (SGK trang 51)

- Chỉ ra một số nét chính về khởi nghĩa Lam Sơn

Lời giải chi tiết:

- Một số nét chính về khởi nghĩa Lam Sơn

+ Khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo nổ ra tại vùng núi Lam Sơn (Thanh Hoá)

+ Trải qua 10 năm chiến đấu gian khổ, cuộc khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn

+ Thắng lợi gắn với vai trò và đóng góp quan trọng của: Nguyễn Trãi, Lê Lai, Trần Nguyên Hãn,...

- Câu chuyện về một nhân vật trong khởi nghĩa Lam Sơn

+ Nguyễn Chích Thắng - Vị tướng văn võ song toàn của khởi nghĩa Lam Sơn: Nguyễn Chích Thắng (1380 - 1450) là một vị tướng tài ba và mưu lược trong khởi nghĩa Lam Sơn chống lại ách đô hộ của nhà Minh. Ông sinh ra tại làng Lôi Hà, huyện Thanh Trì, Hà Nội (nay thuộc xã Thanh Xuân, huyện Thanh Trì, Hà Nội). Nguyễn Chích Thắng nhanh chóng trở thành một trong những vị tướng chủ chốt của nghĩa quân Lam Sơn. Ông đã tham gia nhiều trận đánh quan trọng và góp phần vào nhiều chiến thắng vang dội của nghĩa quân. Sau khi chiến tranh kết thúc, Nguyễn Chích Thắng được vua Lê Lợi phong chức Thái sư, tước Trấn Quốc Công. Ông được giao trọng trách cai quản vùng Nghệ An và tiếp tục góp phần củng cố triều đại Hậu Lê mới thành lập.

Khám phá 2

Đọc câu chuyện và quan sát hình 3, hãy kể lại chiến thắng Chi Lăng

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1. Chiến thắng Chi Lăng (SGK trang 53)

- Chỉ ra được câu chuyện về chiến thắng Chi Lăng

Lời giải chi tiết:

- Khi Lê Lợi kéo quân ra Bắc, bao vây thành Đông Quan, nhà Minh lo sợ nên đã cử hai đạo viện binh kéo sang phá vây

- Mờ sáng, quân Minh kéo đến của ải Chi Lăng, kị binh nghĩa quân ra nghênh chiến nhưng đã giả vờ thua để nhử quân giặc vào trận địa

- Khi ngựa của giặc Minh vượt qua cánh đồng, một loạt pháo hiệu nổ vang như sấm vang lên, ngay lập tức những mũi tên, mũi lao từ hai bên sườn vút phóng xuống

- Một vạn viện binh của giặc bị tiêu diệt, tướng cầm đầu bị trúng mũi lao chết bên sườn núi, quân Minh hoảng loạn tháo chạy

Khám phá 3

Đọc thông tin, em hãy:

- Nêu một số nét chính về lịch sử Việt Nam Triều Hậu Lê

- Kể lại câu chuyện về một nhân vật lịch sử tiêu biểu Triều Hậu Lê.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1. Khái quát về khởi nghĩa Lam Sơn (SGK trang 51) và phần 2. Triều Hậu Lê và công cuộc xây dựng đất nước (SGK trang 54)

- Chỉ ra một số nét chính về lịch sử Việt Nam Triều Hậu Lê

Lời giải chi tiết:

- Một số nét chính về lịch sử Việt Nam Triều Hậu Lê

+ Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi vua lập ra Triều Hậu Lê, khôi phục Quốc hiệu Đại Việt, đóng đô ở Đông Kinh (Thăng Long)

+ Dưới Triều Hậu Lê, bộ máy nhà nước được tổ chức quy củ, chặt chẽ

+ Nhà nước coi trọng và khuyến khích phát triển nông nghiệp, nhờ đó sản xuất nông nghiệp được phục hồi và phát triển, đời sống nhân dân ổn định

+ Văn học và khoa học đạt được nhiều thành tựu

- Câu chuyện về nhân vật lịch sử tiêu biểu Triều Hậu Lê là vua Lê Thánh Tông

+ Lê Thánh Tông là vị vua thứ 5 của Triều Hậu Lê. Trong thời gian trị vì, ông đã tiến hành cải cách trên nhiều lĩnh vực, chú trọng bảo vệ biên cương, mở mang bờ cõi, kiên quyết ngăn chặn những hành động xâm phạm biên giới. Lê Thánh Tông đã có những chính sách về giáo dục như: tổ chức các khoa thi tiến sĩ để tuyển chọn quan lại, lập bia đá ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám để vinh danh những người đỗ đạt. Lê Thánh Tông được đánh giá là vị vua anh minh, thông thạo kinh sử, lịch toán,.…

Luyện tập

Hoàn thành bảng (theo gợi ý dưới đây vào vở) về đóng góp của một số nhân vật lịch sử tiêu biểu trong khởi nghĩa Lam Sơn và Triều Hậu Lê.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1. Khái quát về khởi nghĩa Lam Sơn (SGK trang 51) và phần 2. Triều Hậu Lê và công cuộc xây dựng đất nước (SGK trang 54)

- Chỉ ra được những đóng góp của một số nhân vật lịch sử tiêu biểu trong khởi nghĩa Lam Sơn và Triều Hậu Lê

Lời giải chi tiết:

Vận dụng

Kể câu chuyện về một nhân vật liên quan đến khởi nghĩa Lam Sơn hoặc Triều Hậu Lê mà em sưu tầm được.

Phương pháp giải:

- Vận dụng những kiến thức em đã biết hoặc tham khảo trên mạng

- Chia sẻ cho bạn bè biết về một nhân vật liên quan đến khởi nghĩa Lam Sơn hoặc Triều Hậu Lê mà em sưu tầm được

Lời giải chi tiết:

- Nguyễn Trãi (1380 - 1442) là một nhà Nho, danh tướng, nhà văn, nhà thơ, nhà ngoại giao lỗi lạc của Việt Nam. Ông được mệnh danh là "Ức Trai đại sĩ", "Cụ Tam Nguyên",

- Năm 1400, khi nhà Hồ thất thủ trước quân Minh, Nguyễn Trãi đã tham gia khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo. Ông đã đóng góp to lớn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc bằng tài năng văn võ song toàn của mình.

- Ông là một nhà ngoại giao xuất sắc, có công lớn trong việc đàm phán với quân Minh, buộc họ phải rút khỏi Đại Việt.