So sánh thành phần, tính chất giặt rửa của xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp - Hoá 12

Phân biệt

Xà phòng

Chất giặt rửa

Khái niệm

là hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo (palmitic acid hoặc stearic acid) và các chất phụ gia.

có tác dụng giặt rửa như xà phòng, thường là muối sodium alkylsulfate hoặc alkylbenzene sulfonate.

Cấu tạo

- Phần phân cực (“đầu” ưa nước): là nhóm carboxylate (xà phòng) hoặc nhóm sulfate, sulfonate (chất giặt rửa tổng hợp). Phần này có thể hoà tan được trong nước.

- Phần không phân cực (“đuôi” kị nước): là gốc hydrocarbon có mạch dài (R). Phần này không tan trong nước.

Tính chất giặt rửa

Khi xà phòng, chất giặt rửa tan vào nước sẽ tạo dung dịch có sức căng bề mặt nhỏ làm cho vật cần giặt rửa dễ thấm ướt. Đuôi kị nước trong xà phòng và chất giặt rửa thâm nhập vào vết bẩn (Hình b), phân chia vết bản thành những hạt rất nhỏ có đầu ưa nước quay ra ngoài (Hình c), các hạt này phân tán vào nước và bị rửa trôi (Hình d).

Sản xuất

Phương pháp 1:

Chất béo + NaOH/KOH đặc → Glycerol + Muối sodium/potassium của acid béo

Phương pháp 2: Alkane (lấy từ dầu mỏ) → Acid béo → Muối sodium/potassium của acid béo

Dầu mỏ → R – SO₃H hoặc R – OSO₃H → R – SO₃Na hoặc R – OSO₃Na

Ứng dụng

- Xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp đều có khả năng làm sạch bụi bẩn, dẩu mỡ bám trên các bể mặt.

- Không nên dùng xà phòng giặt rửa trong nước cứng (nước có chứa nhiều ion Ca²⁺, Mg²⁺) do muối của các kim loại này với các acid béo thường ít tan,... và gây hại cho áo, quần sau khi giặt.

- Trái với xà phòng, có thể sử dụng chất giặt rửa tổng hợp với cả nước cứng, do chất giặt rửa tổng hợp không tạo muối khó tan với Ca²⁺, Mg²⁺. Tuy nhiên, nhược điểm của chất giặt rửa tổng hợp so với xà phòng là một số chất giặt rửa tổng hợp khó bị phân huỷ sinh học, do đó gây ô nhiễm môi trường.

Xà phòng

Chất giặt rửa tổng hợp

Chất giặt rửa tự nhiên

Ưu điểm

Có thể bị phân huỷ bởi các vi sinh vật nên ít gây ô nhiễm môi trường.

Dùng được với nước cứng vì không bị kết tủa bởi các ion Ca²⁺ và Mg²⁺. Giá thành thấp.

Lành tính với da, không gây kích ứng da kể cả với làn da nhạy cảm của trẻ em, dễ bị phân huỷ bởi vi sinh vật nên không gây ô nhiễm môi trường.

Nhược điểm

Khi dùng với nước cứng (nước nhiều ion Ca²⁺ và Mg²⁺) tạo ra kết tủa (muối calcium, magnesium của các acid béo), ảnh hưởng đến chất lượng vải, giảm tác dụng giặt rửa của xà phòng.

 Có gốc hydrocarbon phân nhánh hoặc chứa vòng benzene =>gây ô nhiễm môi trường do chúng rất khó bị vi sinh vật phân huỷ.

Giá thành cao, khó sản xuất ở quy mô công nghiệp.

Khuyến nghị

Không nên dùng xà phòng với nước cứng.

Hạn chế sử dụng.

Khuyến khích sử dụng