Lý thuyết Sinh trưởng và phát triển ở thực vật - Sinh học 11 Chân trời sáng tạo

Đặc điểm sinh trưởng và phát triển ở thực vật là gì?

• Xảy ra tại 1 số vị trí, cơ quan trên cơ thể thực vật như ngọn thân, đỉnh cành,...nơi có các mô phân sinh
• Diễn ra trong suốt đời sống của thực vật do sự phân chia liên tục của các tế bào tại mô phân sinh

Một số yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở thực vật là gì?

• Nước: ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng và phát triển của thực vật

• Ánh sáng: đảm bảo nguồn nguyên liệu cho thực vật sinh trưởng, phát triển, tác động đến quá trình phát sinh hình thái của thực vật.

• Nhiệt độ: quyết định sự phân bố của thực vật trong tự nhiên.

• Chất khoáng: là thành phần cấu tạo tế bào, tham gia điều tiết các quá trình sinh lí trong cây → thiếu khoáng làm chậm sinh trưởng và phát triển.

Mô phân sinh là gì?

Mô phân sinh là nhóm các tế bào chưa phân hóa, có khả năng phân chia tạo tế bào mới trong suốt quá trình sống của thực vật

Mô phân sinh gồm:

• Mô phân sinh đỉnh: có ở ngọn cây, đỉnh cành và chóp rễ.
• Mô phân sinh bên: chỉ có ở cây 2 lá mầm
• Mô phân sinh lóng: chỉ có ở cây 1 lá mầm

Sinh trưởng sơ cấp là gì?

• Sinh trưởng sơ cấp là kết quả hoạt động của mô phân sinh đỉnh và mô phân sinh lóng dẫn đến sự gia tăng chiều cao cây và chiều dài rễ.
• Cây một lá mầm và cây 2 lá mầm thân thảo chỉ có sinh trưởng sơ cấp

Sinh trưởng thứ cấp là gì?

• Sinh trưởng thứ cấp là kết quả phân chia của các tế bào mô phân sinh bên có ở thân và rễ của cây 2 lá mầm.
• Mô phân sinh bên gồm: tầng sinh mạch và tầng sinh bần
• Sinh trưởng thứ cấp qua các năm tạo nên các lớp gỗ thứ cấp, từ đó hình thành các vòng sinh trưởng hay còn gọi là vòng gỗ.
• Sinh trưởng thứ cấp chỉ có ở cây 2 lá mầm

Hormone thực vật là gì?

Hormone thực vật là các chất hữu cơ có hoạt tính sinh học cao, được tổng hợp lượng nhỏ ở các cơ quan, bộ phận nhất định trong cây, tham gia điều tiết các hoạt động sống của thực vật.

Vai trò của hormone là gì?

• Thúc đẩy sinh trưởng, phát triển ở thực vật: sinh trưởng của chồi ngọn, nảy mầm của hạt, chín của quả,...hoặc ức chế sự sinh trưởng, đẩy nhanh sự già hóa ở cây qua các phản ứng ngủ của hạt, rụng lá, rụng quả,...
• Tham gia điều khiển các đáp ứng của thực vật với các kích thích đến từ môi trường

Các nhóm hormone sinh trưởng là gì?

Nhóm hormone kích thích sinh trưởng:

• Auxin: tập hợp ở các cơ quan đang sinh trưởng mạnh sau đó được vận chuyển hướng gốc đến rễ theo mạch rây. 

• Gibberellin: tăng chiều dài thân, kích thích nảy mầm và thúc đẩy sự hình thành, phân hóa giới tính của hoa, sự sinh trưởng của quả. 

• Cytokinin: kích thích sự phân chia tế bào, làm chậm sự già hóa, phối hợp với auxin tác động đến sự phân hóa các cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là chồi.

Nhóm hormone ức chế sinh trưởng:

• Abscisic: được tổng hợp ở hầu hết các bộ phận của cây và được tích lũy nhiều trong các cơ quan già hóa.

•  Ethylene: thúc đẩy sự chín của quả, kích thích sự rụng lá, hoa, quả, kích thích sự hình thành lông hút và rễ phụ, kích thích sự ra hoa của một số loài thực vật

  Tương quan giữa các hormone thực vật là gì?

• Tương quan chung:

  • Là tương quan giữa hormone thuộc nhóm kích thích sinh trưởng với hormone thuộc nhóm ức chế sinh trưởng
  • Theo chu kỳ phát triển của cây, hormone tăng trưởng có xu hướng giảm dần, hormone kích thích có xu hướng tăng dần.

  Tương quan riêng:

   

  Ứng dụng của hormone trong thực tiễn là gì?

   

  Để nâng cao hiệu quả tác động khi sử dụng hormone ngoại sinh, cần tuân thủ các nguyên tắc:

  • Đúng liều lượng
  • Đúng nồng độ
  • Đảm bảo tính đối kháng và sự phối hợp giữa các loại hormone

  Quá trình phát triển ở thực vật có hoa diễn ra như thế nào?

  • Quá trình phát triển ở thực vật có hoa trải qua các giai đoạn khác nhau và được xác định bằng sự thay đổi về hình thái, cấu tạo của các mô, cơ quan.

   

  Các nhân tố chi phối quá trình phát triển của thực vật có hoa là gì?

  Các yếu tố bên trong:

  • Yếu tố di truyền
  • Hormone

  Các yếu tố bên ngoài:

  • Ánh sáng
  • Nhiệt độ
  • Chất dinh dưỡng

  Ứng dụng hiểu biết về sinh trưởng và phát triển để làm gì?

  • Điều chỉnh trạng thái ngủ, nghỉ của hạt, củ giống
  • Điều khiển sự ra hoa của thực vật 
  • Xác định tuổi thọ của cây