Đề thi học kì 1 Văn 11 Chân trời sáng tạo - Đề số 9

Đề thi

I. PHẦN ĐỌC HIỂU 

Đọc văn bản sau:              

 HỘI GIÓNG Ở ĐỀN PHÙ ĐỔNG VÀ ĐỀN SÓC 

 Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc gắn với truyền thuyết về một cậu bé được mẹ sinh ra một cách kỳ lạ ở làng Phù Đổng. Khôi ngô, tuấn tú nhưng lên 3 mà vẫn chưa biết nói, biết cười, suốt ngày cậu chỉ nằm trong thúng treo trên gióng tre, vì thế được đặt tên là Gióng. Vậy mà khi nghe thấy lời kêu gọi của nhà Vua tìm người tài giỏi đánh giặc ngoại xâm, Gióng bỗng lớn nhanh như thổi, rồi xung phong ra trận cứu nước, cứu dân. Sau khi dẹp tan quân giặc, ngài về núi Sóc rồi cưỡi ngựa bay lên trời.

 Từ đó, ngài Gióng được thiêng hóa thành một vị Thánh bất tử bảo hộ mùa màng, hòa bình cho đất nước, thịnh vượng cho muôn dân. Để tưởng nhớ công ơn của ngài, người dân lập đền, thờ phụng và mở hội hằng năm với tên gọi là Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc. Đó là một trong những lễ hội lớn nhất vùng châu thổ Bắc Bộ, tổ chức theo một nghi thức được quy định chặt chẽ, chuẩn bị hết sức công phu, với sự tham gia đông đảo của dân làng quanh khu vực hai đền. Hội Gióng ở đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm - nơi sinh Thánh Gióng diễn ra từ ngày 7 đến ngày 9 tháng 4 Âm lịch, và Hội Gióng ở đền Sóc ở xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn (nay thuộc Hà Nội) - nơi Thánh hóa diễn ra từ ngày 6 đến ngày 8 tháng giêng.

 Để tổ chức Hội Gióng ở đền Phù Đổng, những gia đình có vinh dự được chọn người đóng những vai quan trọng như các vai Ông Hiệu (Hiệu cờ, Hiệu trống, Hiệu chiêng, Hiệu Trung quân, Hiệu Tiểu cổ), vai cô Tướng hay các phường Áo đen, phường Áo đỏ... Tùy theo vai vế, khả năng kinh tế mà chuẩn bị những điều kiện vật chất và người được chọn vai sinh hoạt kiêng cữ từ hàng tháng trước ngày Lễ hội. Vào chính hội, trước tiên dân làng tổ chức các nghi thức tế Thánh, sau đó là lễ rước nước lau rửa tự khí từ giếng đền Mẫu (đền Hạ) với ý nguyện được mưa thuận, gió hòa, lễ rước cờ “lệnh” từ đền Mẫu lên đền Thượng, tiếp đến là lễ khám đường, lễ duyệt tướng… Ngày chính hội mùng 9 tháng 4, Hội Gióng diễn ra trang trọng, linh thiêng và náo nhiệt nhất là hai trận đánh. Trận thứ nhất: đánh cờ ở Đống Đàm và trận thứ hai: đánh cờ ở Soi Bia,... Cuối cùng là lễ rước cờ báo tin thắng trận với trời đất và lễ khao quân trong rộn rã tiếng cười, lời ca, điệu múa của phường Ải Lao, chiếu chèo và các trò chơi dân gian. Tướng, quân bên giặc cũng được tha bổng và cho tham dự lễ mừng chiến thắng. Cách hành xử này thể hiện truyền thống hiếu nghĩa đối với tổ tiên, những vị anh hùng dân tộc và tinh thần khoan dung, nhân đạo của dân tộc Việt Nam.

 Hội Gióng ở đền Sóc diễn ra trong 03 ngày từ mùng 6 đến mùng 8 tháng giêng hằng năm. Việc chuẩn bị vật tế lễ cũng hết sức công phu, nhất là việc đan voi (theo truyền thuyết thì đoàn quân tham gia đánh giặc cùng Thánh Gióng có cả đàn voi chở lương thực đi theo) và làm giò hoa tre (tượng trưng cho gậy tre của Thánh Gióng sau khi đánh giặc), nên phải tiến hành từ nhiều tuần lễ trước Lễ hội. Từ xa xưa, việc rước đã được phân công cụ thể cho từng thôn chuyên trách và đi theo theo thứ tự: Trước hết là thôn Vệ Linh rước giò hoa tre, tiếp theo là các thôn Dược Thượng rước voi, Đan Tảo rước trầu cau, Đức Hậu rước ngà voi, Yên Sào rước cỏ voi (thân cây chuối), Yên Tàng rước tướng và mấy năm gần đây có thêm thôn Xuân Dục rước "Cầu Húc" (quả cầu tượng trưng cho mặt trời theo tín ngưỡng thờ thần mặt trời có từ xa xưa của cư dân nơi đây). Sau phần nghi thức tắm tượng Thánh Gióng và cung tiến lễ vật trang trọng, linh thiêng, là hai hoạt động gây náo động nhất của Lễ hội Gióng ở đền Sóc. Đó là tục “cướp hoa tre” cầu may và tục chém “tướng” (giặc) được diễn xướng một cách tượng trưng bằng hiệu lệnh múa cờ.

Là một hội trận được trình diễn bằng một hệ thống biểu tượng độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Việt, được cộng đồng bảo tồn nguyên giá trị cho tới ngày nay, Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào tháng 11 năm 2010.

(Theo Hồng Vân,https://tttt.ninhbinh.gov.vn/festival-ninh-binh-2022-trang-an-ket-noi-di-san/hoi-giong-oden-phu-dong-va-den-soc-3343.html)

Thực hiện các yêu cầu từ câu 1 đến câu 5:

Câu 1. Xác định nội dung thông tin của văn bản trên?

Câu 2. Theo tác giả, hoạt động nào tại Hội Gióng đền Phù Đổng thể hiện truyền thống hiếu nghĩa đối với tổ tiên, những vị anh hùng dân tộc và tinh thần khoan dung, nhân đạo của dân tộc Việt Nam?

Câu 3. Nêu mục đích và thái độ của người viết được thể hiện qua văn bản.

Câu 4. Thông tin trong văn bản được triển khai theo trình tự nào? Nêu hiệu quả của việc triển khai thông tin theo trình tự đó?

Câu 5. Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, việc duy trì những lễ hội như Hội Gióng có còn cần thiết không? Vì sao?

II. PHẦN VIẾT

   Viết bài văn nghị luận về một tác phẩm nghệ thuật (bài thơ, bộ phim, bài hát, bức tranh, pho tượng) mà anh/ chị yêu thích.

 ----HẾT----

Đáp án

I. PHẦN ĐỌC HIỂU 

Câu 1: 

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản để xác định đối tượng được cung cấp thông tin 

Cách giải: 

Nội dung thông tin của văn bản: Nguồn gốc, lịch sử ra đời và các nghi lễ tổ chức lễ hội của Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc.

Câu 2:

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản để chỉ ra chi tiết phù hợp 

Cách giải: 

Hoạt động tại Hội Gióng đền Phù Đổng thể hiện truyền thống hiếu nghĩa đối với tổ tiên, những vị anh hùng dân tộc và tinh thần khoan dung, nhân đạo của dân tộc Việt Nam: Lễ rước cờ và lễ khao quân/ Tướng, quân bên giặc cũng được tha bổng và cho tham dự lễ mừng chiến thắng.

Câu 3:

Phương pháp:

Căn cứ vào nội dung (cung cấp thông tin chi tiết, khách quan về lễ hội) và đối tượng hướng đến (người đọc muốn tìm hiểu).

Cách giải: 

- Mục đích: Cung cấp cho người đọc những thông tin về trình tự các nghi lễ của Hội Gióng được tổ chức ở đền Phù Đổng và đền Sóc.

- Thái độ của người viết: 

 + Tưởng nhớ công lao người anh hùng đã có công chống giặc ngoại xâm.

 + Trân trọng, tự hào những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc thông qua lễ Hội Gióng.

Câu 4

Phương pháp:

Vận dụng kiến thức về các cách triển khai thông tin trong văn bản thông tin để xác định 

Cách giải: 

- Thông tin được triển khai theo trình tự thời gian: thời gian diễn ra Hội Gióng cho đến các nghi lễ cụ thể ở lễ Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc.

- Thông tin được trình bày đầy đủ, ngắn gọn, sinh động, chân thực giúp người đọc hình dung dễ dàng và cụ thể về các sự kiện diễn ra trong Hội Gióng được tổ chức tại đền Phù Đổng và đền Sóc.

Câu 5:

Phương pháp:

Gợi ý:

- Khẳng định việc duy trì những lễ hội như Hội Gióng là cần thiết.

- Lý giải:

+ Giúp các thế hệ sau tưởng nhớ đến công lao các vị anh hùng đã có công dựng nước và giữ nước.

+ Từ đó có ý thức trân trọng cuộc sống hiện tại, sống có trách nhiệm, cố gắng học tập, lao động xây dựng phát triển đất nước.

+ Góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị tinh thần tốt đẹp đã được hình thành và lưu truyền từ xưa đến nay thông qua các lễ hội, tạo nên bản sắc, tinh hoa văn hóa dân tộc.

+ Duy trì các lễ hội truyền thống cũng là thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về xu hướng hội nhập “hòa nhập chứ không hòa tan”.

Cách giải: 

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu hiện nay, việc duy trì và phát huy những lễ hội truyền thống như Hội Gióng là vô cùng cần thiết. Trước hết, đây chính là cách để chúng ta bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc, tạo nên một "lá chắn" tinh thần vững chắc trước nguy cơ bị hòa tan bởi các luồng văn hóa ngoại lai. Thứ hai, lễ hội là cầu nối sống động giữa quá khứ và hiện tại, giúp thế hệ trẻ hiểu và tự hào về lịch sử, truyền thống yêu nước, lòng nhân ái của cha ông. Cuối cùng, việc bảo tồn các di sản như Hội Gióng không chỉ có ý nghĩa về mặt văn hóa mà còn góp phần phát triển kinh tế du lịch, quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam ra thế giới. Vì vậy, duy trì Hội Gióng chính là chúng ta đang thực hiện đúng chủ trương "hòa nhập chứ không hòa tan", vừa tiếp thu tinh hoa nhân loại vừa giữ gìn cốt cách riêng của dân tộc.

II. PHẦN VIẾT

Phương pháp:

* Nêu được các thông tin cơ bản về tác phẩm (tác giả, tên tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác, sự đón nhận của công chúng...)

* Triển khai vấn đề nghị luận:

- Khái quát về tác phẩm:

+ Với tác phẩm văn học, cần nêu được đề tài, chủ đề và ấn tượng ban đầu về tác phẩm.

+ Với tác phẩm điện ảnh (bộ phim) cần tóm tắt được cốt truyện theo kịch bản;

+ Với ca khúc, cần nêu được đề tài, chủ đề và ấn tượng ban đầu về tiết tấu, giai điệu, ca từ của ca khúc;

+ Với tác phẩm thuộc nghệ thuật tạo hình (hội họa, điêu khắc) diễn tả bằng lời văn về hình tượng đã được thể hiện bằng chất liệu riêng của tác phẩm tạo hình (bức tranh, pho tượng ).

- Phân tích từng khía cạnh nổi bật của tác phẩm (Điểm đặc sắc của tác phẩm về nội dung và hình thức) với lí lẽ và bằng chứng rõ ràng, đầy đủ.

- Rút ra được thông điệp và ý nghĩa của thông điệp toát ra từ tác phẩm nghệ thuật)

 * Đánh giá chung về tác phẩm:

- Thành công và những hạn chế của tác phẩm nghệ thuật theo quan điểm nhìn nhận của người viết.

- Nêu hướng tiếp cận phù hợp đối với tác phẩm.

Cách giải: 

Bài viết tham khảo:

Trong dòng chảy âm nhạc Việt Nam đương đại, hiếm có tác phẩm nào vừa mang tính giải trí cao lại vừa chứa đựng những thông điệp nhân văn sâu sắc như "Để Mị Nói Cho Mà Nghe" của ca sĩ kiêm nhạc sĩ Hoàng Thùy Linh. Ra mắt năm 2020, bài hát không chỉ tạo nên một cơn sốt về mặt âm nhạc mà còn khơi dậy những suy ngẫm mạnh mẽ về thân phận người phụ nữ trong xã hội hiện đại, thông qua lăng kính của văn hóa dân gian.

Thành công của "Để Mị Nói Cho Mà Nghe" trước hết đến từ sự kết hợp tài tình giữa chất liệu dân gian và âm nhạc đương đại. Bài hát lấy cảm hứng từ nhân vật Mị trong truyện ngắn "Vợ chồng A Phủ" của Tô Hoài, một cô gái dân tộc xinh đẹp, tài hoa nhưng bị đày đọa trong kiếp sống nô lệ. Thông minh thay, Hoàng Thùy Linh không tái hiện nguyên bản câu chuyện mà "hồi sinh" Mị, để Mị tự cất lên tiếng nói của chính mình. Giai điệu bài hát là sự pha trộn khéo léo giữa âm hưởng dân ca Tây Bắc với nhịp điện tử hiện đại, tạo nên một không gian âm nhạc vừa quen thuộc vừa mới mẻ. Hình ảnh Mị trong ca khúc hiện lên không còn là cô gái cam chịu, "lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa" mà là một người phụ nữ mạnh mẽ, tự do "nhảy giữa đám trẻ con chơi đùa", "uống rượu cùng bè bạn" và dám "cắt dây trói" cứu A Phủ.

Bài hát thành công không chỉ ở giai điệu mà còn ở những thông điệp nhân văn sâu sắc. Thông qua lời ca, tác giả gửi gắm nhiều triết lý về cuộc sống. "Đời không như là mơ, đời đẹp đẽ gì mấy ai biết trước được ngày mai" đó là sự thấu hiểu những bất trắc, biến cố trong đời người. Nhưng quan trọng hơn, bài hát truyền tải thông điệp về sự tự do và quyền được làm chủ số phận: "Tự do như áng mây trời, ai ngăn được mây trời bay ngang qua". Mị trong ca khúc đã vượt lên trên định kiến, trên những ràng buộc khắt khe của xã hội phong kiến để tìm lại chính mình. Đây cũng chính là thông điệp mang tính thời sự, khích lệ người phụ nữ hiện đại dám sống thật, dám yêu, dám đấu tranh cho hạnh phúc của bản thân.

Yếu tố nghệ thuật đặc sắc góp phần tạo nên thành công của ca khúc chính là phần hình ảnh trong MV. Mỗi phân cảnh như một bức tranh sống động về văn hóa vùng cao, từ trang phục thổ cẩm tinh xảo, đến những điệu xòe hoa rực rỡ, từ cảnh thiên nhiên hùng vĩ đến không gian sinh hoạt đậm chất miền núi. Tất cả được dàn dựng công phu, cho thấy sự trân trọng của người nghệ sĩ với di sản văn hóa dân tộc. Giọng hát của Hoàng Thùy Linh vừa trong trẻo, vừa day dứt, truyền tải trọn vẹn những cung bậc cảm xúc của nhân vật, khi thì u buồn tê tái, lúc lại mạnh mẽ quyết liệt.

"Để Mị Nói Cho Mà Nghe" không đơn thuần là một bài hát giải trí, mà đã trở thành một hiện tượng văn hóa. Tác phẩm khơi dậy trong công chúng, đặc biệt là giới trẻ, sự quan tâm đến văn học dân tộc và những giá trị văn hóa truyền thống. Qua đó, bài hát gửi gắm thông điệp về sự đồng cảm, về việc lắng nghe những số phận, những tiếng nói bị lãng quên trong xã hội.

Có thể nói, "Để Mị Nói Cho Mà Nghe" là một tác phẩm nghệ thuật đa diện, kết hợp hoàn hảo giữa tính dân tộc và hiện đại. Bài hát không chỉ chinh phục người nghe bằng giai điệu cuốn hút mà còn khiến ta suy ngẫm về những giá trị nhân văn sâu sắc. Thành công của ca khúc một lần nữa khẳng định tài năng và tâm huyết của Hoàng Thùy Linh trong hành trình sáng tạo nghệ thuật, đồng thời mở ra hướng đi mới cho âm nhạc Việt, nơi những giá trị truyền thống được tái hiện sinh động và có sức sống mạnh mẽ trong lòng công chúng đương đại.