Lý thuyết Cuộc xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn - Lịch sử 8 Kết nối tri thức

BÀI 5: CUỘC XUNG ĐỘT NAM - BẮC TRIỀU VÀ TRỊNH - NGUYỄN

1. Sự ra đời Vương triều Mạc

- Từ đầu thế kỉ XVI, nhà Lê bắt đầu suy thoái. Ở nhiều nơi, dân chúng nổi dậy chống lại triều đình, tiêu biểu như các cuộc khởi nghĩa của Lê Hy, Trần Cảo,...

- Trong tình hình đất nước bất ổn, một võ quan trong triều là Mạc Đăng Dung đã tiêu diệt các thế lực đối lập, dẫn dắt thâu tóm mọi quyền hành.

- Năm 1527, Mạc Đăng Dung phế truất vua Lê Cung Hoàng, lật đổ triều Lê sơ, lên ngôi vua. Triều Mạc được thành lập, vẫn đóng đô ở Thăng Long, sử gọi là Bắc triều.

2. Xung đột Nam - Bắc triều

a. Nguyên nhân bùng nổ

- Nhà Mạc được thành lập nhưng một bộ phận quan lại trung thành với Triều Lê ra sức chống lại nhằm khôi phục vương triều này.

- Năm 1533, Nguyễn Kim chạy vào Thanh Hóa, đưa Lê Duy Ninh lên làm vua, nhân danh “phù Lê diệt Mạc”, sử gọi là Nam triều.

- Mâu thuẫn giữa Nam - Bắc triều dẫn đến cuộc xung đột trong gần 60 năm.

- Năm 1592, Nam triều chiếm được Thăng Long, triều đình nhà Mạc phải chạy lên Cao Bằng, xung đột Nam - Bắc triều chấm dứt.

b. Hệ quả

- Cuộc xung đột diễn ra trong một thời gian dài, đất nước bị chia cắt.

- Vùng Thanh - Nghệ và đồng bằng Bắc Bộ đều là chiến trường.

- Làng mạc bị tàn phá nặng nề; sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp bị đình trệ, buôn bán trao đổi giữa các vùng gặp nhiều khó khăn.

- Đời sống nhân dân khốn khổ.

3. Xung đột Trịnh - Nguyễn

a. Nguyên nhân bùng nổ

- Năm 1545, Nguyễn Kim qua đời, con rể là Trịnh Kiểm lên thay, nắm toàn bộ mọi binh quyền. Từ đó, mâu thuẫn giữa hai dòng họ Trịnh - Nguyễn dần bộc lộ và ngày càng trở nên gay gắt.

- Trong bối cảnh ấy, Nguyễn Hoàng, người con thứ của Nguyễn Kim, được cử vào trấn thủ Thuận Hoá.

- Sau khi Nguyễn Hoàng mất, con là Nguyễn Phúc Nguyên lên thay, đã tỏ rõ thái độ đối lập và chấm dứt việc nộp thuế cho họ Trịnh.

- Năm 1627, xung đột Trịnh - Nguyễn bùng nổ.

b. Hệ quả

- Trong gần nửa thế kỉ (1627-1672), hai thế lực đã diễn ra xung đột gay gắt.

- Ranh giới chia cắt đất nước thành hai Đàng:

+ Đàng Ngoài (vùng đất từ sông Gianh trở ra bắc, hay gọi là Bắc Hà) do con cháu họ Trịnh thay nhau cai quản.

+ Đàng Trong (vùng đất từ sông Gianh trở vào nam, hay gọi là Nam Hà) do con cháu họ Nguyễn truyền nối nhau cầm quyền, nhân dân gọi là "chúa Nguyễn”

- Cuộc xung đột kéo dài giữa hai tập đoàn phong kiến Trịnh, Nguyễn làm suy kiệt sức người, sức của; tàn phá ruộng, xóm làng; giết hại người dân vô tội và làm ảnh hưởng tới sự phát triển chung của quốc gia - dân tộc.