Bài 25. Ôn tập chương 6 trang 91, 92 SBT Hóa 11 Kết nối tri thức

25.1

Cặp chất nào sau đây không là đồng phân của nhau?

A. HCHO, CH₃CHO.                                         B. CH₂=CHCH₂OH, CH₃CH₂CHO.

C. CH₃COCH₃, CH₃CH₂CHO.                           D. CH₃COOH, HCOOCH₃.

Phương pháp giải:

Những hợp chất hữu cơ khác nhau nhưng có cùng công thức phân tử được gọi là các chất đồng phân của nhau.

Lời giải chi tiết:

→ Chọn A.

25.2

Ba chất A, B, C có nhiệt độ sôi được biểu thị như hình sau:

Các chất A, B, C lần lượt là

A. ethanol, acetaldehyde, acetic acid.                B. acetaldehyde, ethanol, acetic acid.

C. acetaldehyde, acetic acid, ethanol.                D. acetic acid, acetaldehyde, ethanol.

Phương pháp giải:

Với các hợp chất có khối lượng phân tử tương đương:

Thứ tự tăng dần về nhiệt độ sôi của các chất là: alkane < aldehyde < alcohol < carboxylic acid.

Lời giải chi tiết:

C có nhiệt độ sôi cao nhất, nên C là acetic acid.

A có nhiệt độ sôi thấp nên A là acetaldehyde.

Chất B còn lại là ethanol.

→ Chọn B.

25.3

Để phân biệt aldehyde và ketone, có thể dùng thuốc thử nào sau đây?

A. Dung dịch acid.                                             B. Dung dịch base.

C. I₂ trong môi trường kiềm.  D. Dung dịch AgNO₃ trong NH₃

Phương pháp giải:

Ketone không bị oxi hoá bởi thuốc thử Tollens, aldehyde bị oxi hoá bởi thuốc thử Tollens, vì vậy có thể dùng thuốc thử Tollens để phân biệt aldehyde với ketone và các hợp chất khác.

Lời giải chi tiết:

Để phân biệt aldehyde và ketone, có thể dùng thuốc thử là dung dịch AgNO₃ trong NH₃.

→ Chọn D.

25.4

Nhận xét nào sau đây không đúng?

A. Aldehyde vừa có tính oxi hoá, vừa có tính khử.

B. Chỉ có ketone tham gia phản ứng tạo iodoform.

C. Acid và ester no, đơn chức, mạch hở có công thức chung là C_nH_2nO₂.

D. Carboxylic acid làm đổi màu giấy quỳ.

Phương pháp giải:

- Các hợp chất carbonyl bị khử bởi các tác nhân khử như NaBH₄, LiAlH₄, … (kí hiệu: [H]) tạo thành các alcohol tương ứng: aldehyde bị khử thành alcohol bậc I, ketone bị khử thành alcohol bậc II.

Aldehyde dễ bị oxi hoá bởi các tác nhân oxi hoá thông thường như: Br₂/H₂O, [Ag(NH₃)₂]OH, Cu(OH)₂/OH^- ….

- Các hợp chất aldehyde, ketone có nhóm methyl cạnh nhóm carbonyl có thể phản ứng với I₂ trong môi trường kiềm.

- Acid và ester no, đơn chức, mạch hở có công thức chung là C_nH_2nO₂ với n ≥ 1.

- Carboxylic acid có tính acid yếu làm quỳ tím hóa đỏ.

Lời giải chi tiết:

Nhận xét B không đúng vì ngoài ketone (có nhóm methyl cạnh nhóm carbonyl) tham gia phản ứng tạo idoform, còn có aldehyde (có nhóm methyl cạnh nhóm carbonyl) tham gia phản ứng tạo idoform ví dụ như CH₃CHO.

→ Chọn B.

25.5

Cho các chất sau: Na, NaOH, Cu, CuO, CaCO₃, CaSO₄.

Số chất phản ứng được với acetic acid là

A. 3.                              B. 4.                              C. 5.                              D. 6.

Phương pháp giải:

Carboxylic acid có tính acid yếu:

+ Làm quỳ tím hóa đỏ.

+ Tác dụng với kim loại đứng trước hydrogen trong dãy hoạt động hóa học, giải phóng khí hydrogen.

+ Tác dụng với base, oxide base.

+ Tác dụng với một số muối.

Lời giải chi tiết:

Các chất phản ứng với acetic acid là Na, NaOH, CuO, CaCO₃.

→ Chọn B.

25.6

Số đồng phân cấu tạo mạch hở của acid và ester có công thức phân tử C₄H₆O₂ (không tính đồng phân hình học) là

A. 5.                              B. 6.                              C. 7.                              D. 8.

Phương pháp giải:

Carboxylic acid là các hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm carboxyl (−COOH) liên kết với nguyên tử carbon (trong gốc hydrocarbon hoặc – COOH) hoặc nguyên tử hydrogen.

Ester đơn chức có công thức chung là RCOOR' , trong đó R là gốc hydrocarbon hoặc H ; R' là gốc hydrocarbon.

Lời giải chi tiết:

Các đồng phân cấu tạo mạch hở của acid và ester có công thức phân tử C₄H₆O₂ (không tính đồng phân hình học) là

→ Chọn D.

25.7

Lactic acid là một acid có trong sữa chua, dưa muối. Lactic acid có công thức cấu tạo là CH₃CH(OH)COOH. Tên theo danh pháp thay thế của lactic acid là

A. 2-methylhydroxyethanoic acid.                    B. 2-methylhydroxyacetic acid.

C. 2-hydroxypropanoic acid.                             D. 2-hydroxypropanoic acid.

Phương pháp giải:

Tên theo danh pháp thay thế của carboxylic acid đơn chức, mạch hở:

Số chỉ vị trí nhánh-Tên nhánh +Tên hydrocarbon ứng với mạch chính (bỏ kí tự e ở cuối) + oic + acid.

Lời giải chi tiết:

25.8

Có bốn chất lỏng có thể tích bằng nhau là ethanol, acetone, acetaldehyde, acetic acid. Tiến hành chưng cất hỗn hợp này, sau một thời gian, hàm lượng chất nào trong bình chưng cất còn lại lớn nhất?

A. Ethanol.                   B. Acetone.                   C. Acetaldehyde.          D. Acetic acid.

Phương pháp giải:

- Chưng cất là phương pháp tách chất dựa vào sự khác nhau về nhiệt độ sôi của các chất trong hỗn hợp ở một áp suất nhất định.

- Với các hợp chất có khối lượng phân tử tương đương:

Thứ tự tăng dần về nhiệt độ sôi của các chất là: alkane < aldehyde < alcohol < carboxylic acid.

Lời giải chi tiết:

Do acetic acid có nhiệt độ sôi cao nhất nên khi tiến hành chưng cất hỗn hợp, hàm lượng acetic acid còn lại trong bình chưng cất là lớn nhất.

→ Chọn D.

25.9

Cho ba chất lỏng riêng biệt sau: C₂H₅OH, CH₃CHO, CH₃COOH.

Cách nào sau đây phù hợp để phân biệt ba chất lỏng trên?

A. Dùng quỳ tím, sau đó dùng dung dịch NaOH.

B. Dùng quỳ tím, sau đó dùng dung dịch AgNO₃ trong NH₃.

C. Dùng Na sau đó dùng dung dịch AgNO₃ trong NH₃.

D. Dùng Na sau đó dùng quỳ tím.

Phương pháp giải:

Carboxylic acid làm quỳ tím hóa đỏ, aldehyde có phản ứng tráng bạc với dung dịch AgNO₃ trong NH₃.

Lời giải chi tiết:

Có thể dùng quỳ tím, sau đó dùng dung dịch AgNO₃ trong NH₃ để nhận biết C₂H₅OH, CH₃CHO, CH₃COOH.

→ Chọn B.

25.10

Hoàn thành sơ đồ chuyền hoá sau và viết các phương trình hoá học, ghi rõ điều kiện phản ứng (nếu có).

Phương pháp giải:

Phản ứng cộng nước của alkene trong môi trường acid.

Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn alcohol bằng CuO, t^o.

Phản ứng khử aldehyde với xúc tác LiAlH₄.

Phản ứng oxi hóa aldehyde tạo acid carboxylic.

Phản ứng ester hóa.

Lời giải chi tiết:

25.11

Hỗn hợp X gồm hai acid no, đơn chức, kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng. Cho X tác dụng với Na₂CO₃, thu được 2,231 lít khí (đkc) và 16,2 g muối acid hữu cơ. Xác định công thức cấu tạo của hai acid trong hỗn hợp X.

Phương pháp giải:

Tìm \(\overline {\rm{M}} \)của hai gốc acid rồi suy ra công thức cấu tạo.

Lời giải chi tiết:

\({{\rm{n}}_{{\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{2}}}}} = \frac{{2,231}}{{24,79}} \approx 0,09{\rm{ (mol)}}\)

Gọi công thức chung của hai acid là R-COOH.

Phương trình phản ứng: \({\rm{2R - COOH}} + {\rm{N}}{{\rm{a}}_{\rm{2}}}{\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{3}}} \to {\rm{R - COONa}} + {\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{2}}} + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}{\rm{O}}\)

\(\begin{array}{l} \Rightarrow {{\rm{n}}_{{\rm{R - COONa}}}}{\rm{  =  2}}{{\rm{n}}_{{\rm{C}}{{\rm{O}}_{\rm{2}}}}}{\rm{  =  2}} \times {\rm{0,09  =  0,18 (mol)}}\\ \Rightarrow {{\rm{M}}_{{\rm{R - COONa}}}}{\rm{  =  }}\frac{{16,2}}{{0,18}} = 90{\rm{ (g/mol)}}\\ \Rightarrow {\overline {\rm{M}} _{\rm{R}}} = 90 - (12 + 16 \times 2 + 23) = 23\end{array}\)

Vì X gồm hai acid no, đơn chức, kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng nên \(23 < {\overline {\rm{M}} _{\rm{R}}} < 29\). Hai gốc alkyl là CH₃- và C₂H₅-

Vậy hai acid cần tìm là CH₃COOH và C₂H₅COOH.

25.12

Ba hợp chất thơm A, B, C đều có ứng dụng trong thực tiễn: A có tác dụng chống sinh vật kí sinh (chấy, rận); B làm chất tạo mùi hạnh nhân; C là chất bảo quản thực phẩm do có tác dụng kháng nấm, diệt khuẩn. A có công thức phân tử là C₇H₈O, phổ IR của A có peak hấp thụ ở vùng 3300 cm^-1. Xác định công thức cấu tạo của A, B, C và viết các phương trình hoá học hoàn thành sơ đồ chuyển hoá sau:

Phương pháp giải:

Alcohol bậc I bị oxi hóa không hoàn toàn tạo thành aldehyde.

Aldehyde bị oxi hoá bởi thuốc thử Tollens, vì vậy có thể dùng thuốc thử Tollens.

Lời giải chi tiết:

25.13

Diethyl phthalate (còn gọi là DEP) được sử dụng làm thuốc trị ghẻ ngứa, côn trùng đốt. DEP có chứa vòng benzene và hai nhóm thế ở vị trí ortho. DEP được tổng hợp từ hydrocarbon thơm X có công thức phân tử C₈H₁₀ theo sơ đồ sau đây. Xác định công thức cấu tạo của X, Y, DEP.

Phương pháp giải:

Alkylbenzene tác dụng được với dung dịch KMnO₄ trong môi trường acid tạo carboxylic acid.

Phản ứng ester hóa là phản ứng giữa alcohol và carboxylic acid:

Lời giải chi tiết:

X có chứa vòng benzene và có CTPT C₈H₁₀. Do DEP có hai nhóm thế ở vị trí ortho nên X sẽ có hai nhánh ở vị trí ortho. Vậy X là o-dimethylbenzene. Oxi hóa X sẽ tạo diacid Y (phtalic acid). Ester hóa Y sẽ tạo thành DEP.