Giải Luyện tập và vận dụng trang 22 - Chuyên đề học tập Lịch sử 12 Kết nối tri thức

Tên loại hình

Nguồn gốc

Biểu hiện

Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên

Có nguồn gốc sâu xa từ thời công xã thị tộc.

Thờ cúng tổ tiên trong mỗi gia đình, dòng họ vào ngày giỗ, dịp lễ, tết; giỗ/tế tổ làng, tổ nghề, giỗ Tổ Hùng Vương.

Tín ngưỡng thờ Mẫu

Là một tín ngưỡng nguyên thuỷ gắn với cư dân nông nghiệp, được hình thành từ nhiều tín ngưỡng bản địa khác nhau cùng với những ảnh hưởng của Đạo giáo từ Trung Quốc.

Thờ Mẫu thần, nữ thần và thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ trong các đền, miếu, điện, phủ, am thờ.

Gắn với nghi lễ chầu văn và các lễ hội thờ Mẫu khắp cả nước

Tín ngưỡng thờ Thành hoàng

Xuất hiện ở Việt Nam từ thời Bắc thuộc và từng bước phát triển thành tín ngưỡng mang đặc trưng riêng của người Việt Nam.

Thờ cúng Thành hoàng gắn với lễ hội làng, lễ kì yên, lễ kị nhật (giỗ)... trong các đình, miếu, ...

Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc

Có nguồn gốc lâu đời, bắt nguồn từ đạo lí “uống nước nhớ nguồn” của cộng đồng các dân tộc Việt Nam

Thờ các anh hùng chống giặc ngoại xâm, người có công khai hoang lập làng, chữa bệnh cứu dân, dạy học, truyền nghề, ... trong các đền, miếu, nhà thờ, khu tưởng niệm, ... vào các dịp mùa xuân, mùa thu, lễ, tết trong năm.

Phật giáo

Phật giáo ra đời khoảng thế kỉ VI TCN ở Ấn Độ, do Thích Ca Mâu Ni sáng lập.

- Phật tử và du khách đến chùa tham quan, hành lễ vào các dịp tuần rằm, lễ, tết.

- Nhiều giá trị đạo đức của Phật giáo (như lối sống hướng thiện, tinh thần tương thân tương ái trong cộng đồng, ... ) đã trở thành chuẩn mực lối sống, tập quán của nhân dân, ...

- Các hoạt động từ thiện, xã hội của Giáo hội Phật giáo được tổ chức thường xuyên như: quyên góp, cứu

trợ đồng bào khi bị thiên tai; xây dựng nhà dưỡng lão, cơ sở nuôi trẻ mồ côi, mở khoá tu mùa hè, ...

Nho giáo

Nho giáo là một hệ thống triết học chính trị - xã hội, giáo dục, đạo đức do Khổng Tử sáng lập vào khoảng thế kỉ VI TCN.

- Thờ Khổng Tử và các bậc tiên Nho thể hiện truyền thống hiếu học của nhân dân vẫn được duy trì ở nhiều văn miếu, văn từ, văn chỉ.

- Các quan niệm về hiếu, lễ, nghĩa, trung, tín, tam tòng, tứ đức, còn ít nhiều ảnh hưởng trong nhận thức và ứng xử của nhân dân.

- Lối sống có trật tự, khuôn phép, “trên kính dưới nhường” vẫn được duy trì, ...

Đạo giáo

Đạo giáo (còn gọi là Lão giáo, đạo Lão,...) được hình thành vào khoảng cuối thế kỉ II, trong phong trào nông dân khởi nghĩa ở vùng Nam Trung Quốc, trên cơ sở nền tảng của Đạo gia - một học phái do Lão Tử và Trang Tử khởi xướng.

+ Có sự giao thoa và ảnh hưởng tới tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tín ngưỡng thờ Mẫu, tín ngưỡng thờ Thành hoàng.

+ Nhiều dấu tích của Đạo giáo gắn với các đạo quán vẫn tồn tại

+ Một số phong tục và hoạt động mang màu sắc của Đạo giáo vẫn tồn tại như: thuật phong thuỷ, một số phương pháp dưỡng sinh, các môn võ thuật, hình thức cúng bái,...

Công giáo

Cơ đốc giáo (còn gọi là Ki-tô giáo) do Giê-su sáng lập vào khoảng đầu Công nguyên, tại một vùng đất của người Do Thái.

- Hoạt động thờ Chúa, cầu nguyện, đọc Kinh thánh do cá nhân hoặc nhóm thực hiện.

- Thực hành những điều luật của Kinh thánh hoặc lời răn dạy của Chúa trong đời sống, hướng đến việc kính Chúa, yêu thương con người như: hiếu thảo với cha mẹ, làm việc thiện, giúp đỡ lẫn nhau, ...

- Tổ chức các ngày lễ liên quan đến cộng đồng Công giáo, như: lễ Phục sinh, lễ Giáng sinh, ...

Tin lành

Trong quá trình phát triển, Cơ Đốc giáo phân chia thành các hệ phái khác nhau. Trong đó, Công giáo và Tin Lành là hai hệ phái phổ biến

- Hoạt động thờ Chúa, cầu nguyện, tổ chức các ngày lễ liên quan đến cộng đồng Công giáo, như: lễ Phục sinh, lễ Giáng sinh, ...

- Chú trọng việc truyền giáo, tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nhất là lĩnh vực từ thiện, nhân đạo (như: cứu trợ cho đồng bào bị thiên tai, bão lũ; tổ chức khám chữa bệnh miễn phí cho người nghèo), ...

Tên loại hình

Đặc trưng cơ bản (về đối tượng thờ cúng, thực hành nghi lễ, ...)

Cơ sở thờ tự, nhà thờ, di tích tiêu biểu có liên quan

Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên

Tôn vinh tổ tiên, tổ phụ, tổ mẫu; cúng đường, cúng vía; thực hiện các nghi lễ như lễ cúng gia tiên, lễ hội tết nguyên đán

Thờ ông bà cha mẹ các thế hệ trước

Tín ngưỡng thờ Mẫu

Tôn vinh Mẫu, người mẹ của dân tộc; cúng dường, hát bài chầu Mẫu, múa lân; lễ hội tôn vinh Mẫu

Đền Mẫu Âu Cơ, Thờ Bà Chúa Xứ, ...

Tín ngưỡng thờ Thành hoàng 

Tôn vinh các vị thành hoàng, anh hùng của làng; cúng dường, lễ hội tôn vinh các vị thành hoàng

Đình Chèm, Đình Thoại Ngọc Hầu, ...

Tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc

Tôn vinh các anh hùng, anh hùng dân tộc; cúng dường, lễ hội tôn vinh anh hùng dân tộc

Đền thờ Hai Bà Trưng, đền thờ Trần Hưng Đạo, ...

Phật giáo

Có đặc trưng trong việc tôn vinh Đức Phật và các vị Bồ tát, thực hành như tu tập, cúng dường, và tu học kinh điển. Tư tưởng nhân quả, lòng từ bi và sự giản dị là những giá trị cốt lõi. Các di tích như chùa, tự, ni viện là nơi tâm linh quan trọng và đóng vai trò trong đời sống tinh thần của người dân.

Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông (Quảng Ninh), chùa Thiên Mụ, ...

Nho giáo

Nho giáo ở Việt Nam tập trung vào tôn trọng gia trưởng, đạo đức và sự hòa hợp trong xã hội. Triết lý nhân sinh và nguyên lý "nhân quả" là những đặc trưng quan trọng. Các đình, miếu là nơi linh thiêng thực hành cúng dường và tu học.  

Văn Miếu Quốc Tử Giám, Văn Miếu Mao Điền (Hải Dương), ..

Đạo giáo

Đạo giáo ở Việt Nam tôn vinh các vị thiên đạo, thánh nhân và tu tâm theo triết lý Đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ, cúng dường tại đền thờ, miếu. Phong tục truyền thống như lễ hội Đạo, cúng tiến thần lễ, tạo nên bầu không khí tâm linh, góp phần giữ gìn và phát triển tinh thần Đạo giáo.

Chùa Mui (Hà Nội), Trấn Vũ quán (Hà Nội), ...

Công giáo

Công giáo ở Việt Nam tôn vinh Thiên Chúa và các thánh tử đạo. Tín đồ thường thực hiện các nghi lễ như thánh lễ, cầu nguyện tại nhà thờ, giáo xứ. Các lễ kính như lễ Chúa nhật, lễ Thánh rất phổ biến. Nhà thờ và các trung tâm tôn giáo là nơi tập trung của cộng đồng Công giáo, cũng như là nơi tổ chức các hoạt động tôn giáo và xã hội.

Nhà thờ Đức Bà, nhà Thờ Phát Diệm (Ninh Bình), Nhà thờ Tân Định (TP Hồ Chí Minh), ...

Tin lành

Đạo Tin Lành luôn chú trọng đến việc truyền giáo, tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nhất là lĩnh vực từ thiện, nhân đạo. 

Nhà thờ Lớn, Trung tâm Tin Lành Tôn Đức Thắng, ...