Bài 4: An sinh xã hội - SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 31 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em hãy tìm hiểu và chia sẻ với các bạn những hiểu biết của mình về an sinh xã hội và một chính sách an sinh xã hội mà em quan tâm.

Phương pháp giải:

Đọc và thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

- An sinh xã hội là hệ thống các chính sách và chương trình do Nhà nước và các lực lượng xã hội thực hiện, gồm nhiều tầng, nhiều lớp cho tất cả các thành viên xã hội trong trường hợp bị giảm, bị mất thu nhập hay gặp phải những rủi ro khác.

- Hiện nay, hệ thống chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam bao gồm:

+ Chính sách việc làm, thu nhập và giảm nghèo: tăng cường cơ hội việc làm, bảo đảm thu nhập tối thiểu và giảm nghèo bền vững cho người dân.

+ Chính sách bảo hiểm xã hội: hỗ trợ người dân phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro khi bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, tai nạn lao động, hết tuổi lao động.....

+ Chính sách trợ giúp xã hội: trợ cấp thường xuyên cho những người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn (người cao tuổi, trẻ mồ côi, người khuyết tật,...) và trợ cấp đột xuất cho người dân gặp rủi ro (thiên tai, dịch bệnh,...) để họ ổn định cuộc sống.

+ Chính sách dịch vụ xã hội cơ bản: hỗ trợ người dân tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản ở mức tối thiểu (giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch và thông tin).

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 32 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

a. Từ thông tin và trường hợp trên, em hãy cho biết việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo và chính sách trợ giúp xã hội đã đem lại lợi ích gì cho người dân.

b. Theo em, an sinh xã hội là gì? Em hãy kể tên và nêu vai trò của các chính sách an sinh xã hội trong việc bảo đảm an toàn cuộc sống cho người dân.

c. Theo em, tại sao an sinh xã hội lại cần thiết đối với con người và xã hội? Mỗi cá nhân, tổ chức cần phải làm gì để phát huy trách nhiệm công dân về an sinh xã hội?

Phương pháp giải:

Đọc thông tin, trường hợp trong SGK và trả lời các câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a. Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo giai đoạn 2016-2020 và chính sách trợ giúp xã hội đã mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho người dân, như trong trường hợp gia đình anh A và các số liệu thống kê:

- Thoát nghèo và tăng thu nhập: Gia đình anh A là một ví dụ thành công của chương trình giảm nghèo, cho thấy sự chủ động và nỗ lực của người dân có thể chuyển đổi cơ cấu nghề nghiệp để đạt được thu nhập ổn định và thoát khỏi tình trạng nghèo đói.

- Trợ cấp xã hội giúp đỡ đa dạng: Thống kê năm 2020 cho thấy có hơn 3 triệu người được nhận trợ cấp xã hội hàng tháng, đặc biệt là trẻ em mồ côi, người cao tuổi, người khuyết tật và đối tượng bảo trợ khác. Điều này giúp cung cấp hỗ trợ tài chính cho những đối tượng khó khăn và nâng cao chất lượng cuộc sống.

- Hỗ trợ đói cứu nạn: Chính sách cứu đói của Chính phủ, với việc xuất cấp gạo và hỗ trợ hộ gia đình thiếu đói sau mưa lũ, là một biện pháp khẩn cấp nhằm giúp người dân vượt qua khó khăn ngắn hạn và đảm bảo an sinh xã hội.

- Tăng cường an sinh xã hội và y tế: Kinh phí hơn 18 nghìn tỷ đồng dành cho trợ cấp xã hội và bảo hiểm y tế đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố hệ thống an sinh xã hội và đảm bảo quyền lợi y tế cho cộng đồng.

b. Theo em, an sinh xã hội là hệ thống các chính sách can thiệp của Nhà nước và các lực lượng xã hội thực hiện nhằm giảm mức độ nghèo đói, nâng cao năng lực bảo vệ của người dân và xã hội trước những rủi ro hay nguy cơ giảm hoặc mất thu nhập, bảo đảm ổn định, phát triển và công bằng xã hội.

Các chính sách an sinh xã hội và vai trò của chúng là:

c. Theo em, an sinh xã hội cần thiết đối với con người xã hội vì nó giúp đảm bảo an toàn cho mọi thành viên trong xã hội trước những rủi ro cho cuộc sống. Để phát huy trách nhiệm công dân về an sinh xã hội, mỗi cá nhân, tổ chức cần nhận thức đúng đắn về vai trò của an sinh xã hội, tích cực tham gia và tuyên truyền, vận động mọi người thực hiện các chính sách về an sinh xã hội.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi mục 2 trang 34 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

a. Em hãy đánh giá kết quả của việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội giai đoạn 2012-2020.

b. Theo em, an sinh xã hội có vai trò như thế nào đối với con người và xã hội

Phương pháp giải:

Đọc thông tin và trả lời các câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a. Dựa vào thông tin cung cấp, có thể đánh giá kết quả của việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội giai đoạn 2012 - 2020 như sau:

- Hệ thống chính sách xã hội trong giai đoạn này đã đảm bảo công bằng và tiếp cận các tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời đáp ứng các nguyên tắc và quyền lợi được đề xuất trong Hiến pháp năm 2013. Điều này thể hiện sự cam kết của Việt Nam đối với quyền an sinh của người dân.

- Chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam đạt 0,71 vào năm 2020, cho thấy một sự tiến bộ trong đời sống và khả năng phát triển của cộng đồng. Tỷ lệ biết chữ cao và tuổi thọ trung bình tăng lên đều là các dấu hiệu tích cực.

- Chính sách việc làm, thu nhập và giảm nghèo đã tạo ra hàng triệu lượt việc làm mỗi năm, đồng thời thu nhập bình quân tăng cao, đặc biệt là đối với người lao động và hộ nghèo. Đây là một thành tựu đáng chú ý trong việc cải thiện đời sống kinh tế của người dân.

- Sự gia tăng đáng kể trong số người tham gia bảo hiểm xã hội và các chương trình bảo hiểm khác như thất nghiệp và y tế là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi và an sinh xã hội của cộng đồng.

- Số lượng người được hưởng trợ giúp xã hội đáng kể, và hỗ trợ thường xuyên, cũng như hỗ trợ đột xuất trong tình huống khẩn cấp (thiên tai, dịch bệnh) là biện pháp quan trọng để giúp người dân vượt qua khó khăn.

- Việc cải thiện tỷ lệ biết chữ, tuổi thọ trung bình, và tiện ích sinh hoạt ở các vùng miền khác nhau làm tăng cường chất lượng cuộc sống và an sinh xã hội cho cả nước.

b. Vai trò của an sinh xã hội rất quan trọng đối với con người và xã hội bởi:

- Giúp phát huy tinh thần đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau giữa các thành viên trong cộng đồng, xã hội, góp phần giảm bớt khó khăn cho những người không may gặp phải rủi ro trong cuộc sống.

- Là công cụ để phân phối lại thu nhập giữa các thành viên trong xã hội, góp phần đảm bảo công bằng xã hội.

- Hỗ trợ Nhà nước thực hiện chính sách xã hội nhằm ổn định xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển bền vững và tiến bộ xã hội.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi 1 trang 34 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Nhận định nào dưới đây là đúng khi nói về an sinh xã hội và chính sách an sinh xã hội?

A. Mọi thành viên trong xã hội đều có quyền hưởng an sinh xã hội.

B. An sinh xã hội tạo ra lưới an toàn gồm nhiều tầng, nhiều lớp cho tất cả các thành viên xã hội.

C. Chính sách an sinh xã hội là một chính sách xã hội cơ bản của Nhà nước nhằm bảo đảm an toàn thu nhập và cuộc sống cho các thành viên trong xã hội.

D. Hệ thống chính sách an sinh xã hội dựa trên 3 trụ cột chính: việc làm, thu nhập và giảm nghèo, bảo hiểm xã hội; trợ giúp xã hội.

Phương pháp giải:

Đọc các nhận định và chỉ ra nhận định đúng khi nói về an sinh xã hội và chính sách an sinh xã hội.

Lời giải chi tiết:

Những nhận định đúng là A, C. Lí do là:

A. Mọi thành viên trong xã hội đều có quyền hưởng an sinh xã hội. Đúng, vì đây là một quyền cơ bản được Nhà nước bảo đảm cho mọi công dân.

C. Chính sách an sinh xã hội là một chính sách xã hội cơ bản của Nhà nước nhằm bảo đảm an toàn thu nhập và cuộc sống cho các thành viên trong xã hội. Đúng, vì an sinh xã hội được Nhà nước và các lực lượng xã hội thực hiện nhằm giảm mức độ nghèo đói, nâng cao năng lực tự bảo vệ của người dân và xã hội trước những rủi ro hay nguy cơ giảm hoặc mất thu nhập, bảo đảm ổn định, phát triển và công bằng xã hội.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi 2 trang 34 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em hãy nhận xét những ý kiến dưới đây về vai trò của an sinh xã hội và chính sách an sinh xã hội:

A. An sinh xã hội góp phần thực hiện công bằng xã hội.

B. Giải quyết tốt vấn đề an sinh xã hội góp phần duy trì ổn định xã hội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững.

C. Chính sách dịch vụ xã hội cơ bản là một trong những trụ cột của hệ thống chính sách an sinh xã hội.

D. Các chính sách an sinh xã hội được thực hiện để phòng ngừa, giảm thiểu, khắc phục rủi ro, đảm bảo dịch vụ xã hội cơ bản cho mọi thành viên trong xã hội.

Phương pháp giải:

Đọc các ý kiến và nhận xét.

Lời giải chi tiết:

- Ý kiến A. Đồng tình. Vì: an sinh xã hội là công cụ để phân phối lại thu nhập giữa các thành viên trong xã hội, góp phần đảm bảo công bằng xã hội.

- Ý kiến B. Đồng tình, vì: an sinh xã hội là một công cụ hiệu quả để Nhà nước thực hiện chính sách xã hội nhằm ổn định xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển bền vững và tiến bộ xã hội.

- Ý kiến C. Không đồng tình. Ở Việt Nam, cấu trúc của hệ thống an sinh xã hội gồm 5 trụ cột: 1) Bảo hiểm xã hội; 2) Bảo hiểm y tế; 3) Bảo hiểm thất nghiệp; 4) Cứu trợ xã hội; 5) Trợ giúp và ưu đãi xã hội.

- Ý kiến D. Đồng tình. Ở Việt Nam, cấu trúc của hệ thống an sinh xã hội gồm 5 trụ cột: 1) Bảo hiểm xã hội; 2) Bảo hiểm y tế; 3) Bảo hiểm thất nghiệp; 4) Cứu trợ xã hội; 5) Trợ giúp và ưu đãi xã hội. Xét về thực chất, năm trụ cột này là nhằm thực hiện 3 chức năng chiến lược của hệ thống an sinh xã hội: Phòng ngừa rủi ro, giảm thiểu rủi ro và khắc phục rủi ro.

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi 3 trang 35 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em đồng tình hay không đồng tình với việc làm nào dưới đây? Vì sao?

A. Một số chủ doanh nghiệp không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của doanh nghiệp về đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế cho người lao động làm việc tại doanh nghiệp.

B. Các tổ chức đoàn thể như Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân.... tích cực giúp đỡ, hỗ trợ người nghèo vươn lên xóa đói giảm nghèo.

C. Một số cá nhân giả mạo hồ sơ, giấy tờ để được hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng.

D. Một số cá nhân đứng ra kêu gọi quyên góp hỗ trợ đồng bào ở vùng khó khăn rồi ăn chặn, ăn bớt tiền quyên góp.

Phương pháp giải:

Đọc các việc làm và bày tỏ quan điểm đồng tình hoặc không đồng tình. Giải thích.

Lời giải chi tiết:

A. Đồng tình. Việc không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, và bảo hiểm y tế là vi phạm pháp luật và có thể tạo ra những tác động tiêu cực đối với người lao động, góp phần làm suy giảm chất lượng cuộc sống của họ.

B. Đồng tình. Các tổ chức đoàn thể đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ cộng đồng và giảm bớt gánh nặng xã hội. Họ có thể cung cấp hỗ trợ tài chính, giáo dục, y tế, và các dịch vụ khác để giúp người nghèo vươn lên từ tình trạng khó khăn.

C. Không đồng tình. Hành vi giả mạo là không hợp pháp và làm ảnh hưởng đến tính minh bạch và công bằng của hệ thống trợ cấp xã hội. Nó cũng gây tổn thất và tăng áp lực cho người thực sự có nhu cầu nhận trợ cấp.

D. Không đồng tình. Hành vi lừa đảo và sử dụng quyên góp mục đích sai là không minh bạch và làm mất lòng tin của người quyên góp. Nó cũng ảnh hưởng xấu đến khả năng hỗ trợ và giúp đỡ những người thực sự cần thiết.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi 4 trang 35 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em hãy đọc các tình huống dưới đây và trả lời câu hỏi:

a. Anh A là lao động tự do. Khi được tuyên truyền tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, anh A nghĩ rằng mình đang trẻ, khỏe mạnh, có việc làm và thu nhập ổn định, nên đã không tham gia.

Trong tình huống trên, anh A đã thực hiện trách nhiệm của công dân về an sinh xã hội như thế nào?

b. Anh C là chủ một doanh nghiệp với hơn 80 công nhân. Bên cạnh việc tạo việc làm, trả công theo lao động, đảm bảo các điều kiện làm việc cho người lao động, anh C tích cực tham gia đóng góp, ủng hộ những người có hoàn cảnh khó khăn trong xã hội.

Theo em, hành động của anh C đã góp phần thực hiện tốt những chính sách an sinh xã hội nào?

Phương pháp giải:

Đọc các tình huống và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a. Anh A đã không thực hiện trách nhiệm của công dân về an sinh xã hội. Mặc dù anh A có quyền tự quyết định việc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, nhưng việc không tham gia có thể gây rủi ro trong tương lai nếu gặp phải sự cố không may hoặc khi về hưu.

b. Anh C đã thực hiện tốt trách nhiệm của mình trong việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội. Anh C không chỉ tạo việc làm và trả công theo lao động, mà còn đảm bảo các điều kiện làm việc cho người lao động. Điều này giúp thực hiện trụ cột “việc làm, thu nhập và giảm nghèo” của chính sách an sinh xã hội. Hơn nữa, việc anh C tích cực tham gia đóng góp, ủng hộ những người có hoàn cảnh khó khăn trong xã hội cũng góp phần thực hiện trụ cột “trợ giúp xã hội” của chính sách an sinh xã hội. Những hành động này của anh C đều góp phần vào việc xây dựng một xã hội công bằng, hòa đồng và phát triển bền vững.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi trang 35 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em hãy cùng các bạn xây dựng kế hoạch tuyên truyền về việc thực hiện một chính sách an sinh xã hội tại địa phương nơi em sinh sống.

Phương pháp giải:

Đọc và thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Kế hoạch tuyên truyền “Những quyền lợi khi tham gia Bảo hiểm y tế”

- Mục tiêu: Nâng cao ý thức của người dân, giúp người dân hiểu rõ những quyền lợi khi tham gia bảo hiểm y tế.

- Đối tượng: người dân trên địa bàn tổ dân phố X

- Nội dung tuyên truyền:

+ Khái niệm và vai trò của Bảo hiểm y tế.

+ Chủ trương, chính sách của nhà nước về Bảo hiểm y tế

+ Những quyền lợi công dân được hưởng khi tham gia bảo hiểm y tế.

+ Những rủi ro khi không tham gia bảo hiểm y tế.

- Người thực hiện việc tuyên truyền:

+ Học sinh trường THPT X

+ Chi đoàn Tổ dân phố X (thuộc Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phường ….)

- Thời gian, địa điểm:

+ Thời gian: đầu giờ buổi sáng (6 giờ - 7 giờ 30 phút) và cuối giờ chiều (17 giờ - 18 giờ 30 phút) các ngày cuối tuần.

+ Địa điểm: nhà văn hóa tổ dân phố X

- Kết quả dự kiến:

+ Người tham gia giao thông hiểu biết thêm về vai trò, lợi ích Bảo hiểm y tế

+ Số lượng người tham gia bảo hiểm y tế tại địa bàn tổ dân phố X tăng lên.