Bài 10. Văn minh Tây Âu thời Phục hưng SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức

? mục I.2

Trả lời câu hỏi mục I..2 trang 62 SGK Lịch sử 10 

Em hãy trình bày bối cảnh lịch sử và tiền đề dẫn đến phong trào Văn hóa Phục hưng

Phương pháp giải:

B1: Đọc mục I trang 61, 62 SGK.

B2: Các từ khóa: kinh tế, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, phát kiến địa lí, Phong trào Văn hóa Phục hưng.

Lời giải chi tiết:

Bối cảnh lịch sử dẫn đến phong trào Văn hóa Phục hưng

- Về kinh tế: 

+ Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa dần hình thành, các thành thị phát triển mạnh mẽ thúc đẩy nền kinh tế hàng hóa.

+ Đến thế kỉ XIV – XV, các công trường thủ công tư bản chủ nghĩa mở rộng quy mô sản xuất.

+ Các cuộc phát kiến địa lí một mặt mở rộng thị trường buôn bán cho thương nhân Tây Âu, mặt khác nó cũng mang đến những loại “hàng hóa” mới: vàng bạc, hương liệu, nô lệ,…

- Về chính trị - xã hội:

+ Những quan niệm, giáo lý của Giáo hội đã trở thành cản trở cho sự phát triển của xã hội, kinh tế tư bản chủ nghĩa.

+ Sự xuất hiện của các tầng lớp mới như tư sản và công nhận nông nghiệp đã đấu tranh chống lại tư tưởng bảo thủ của Giáo hội và giai cấp phong kiến.

+ Phong trào Văn hóa Phục hưng ra đời ở Ý vào đầu thế kỉ XIV sau đó lan rộng ở Tây Âu cho đến cuối thế kỉ XVI.

? mục II.2

Trả lời câu hỏi mục II.1 trang 62  SGK Lịch sử 10 

Tư tưởng chủ đạo trong những tác phẩm văn học thời Phục hưng là gì?

Phương pháp giải:

B1: Đọc mục II-1 trang 62 SGK.

B2: Các từ khóa: nhân đạo, ca ngợi tình yêu, sự tự do.

Lời giải chi tiết:

- Tư tưởng chủ đạo trong những tác phẩm văn học thời Phục hưng là tư tưởng nhân đạo, ca ngợi tình yêu, sự tự do, vạch trần và đấu tranh chống chế độ phong kiến lạc hậu.

? mục II.2

Trả lời câu hỏi mục II.2 trang 62 SGK Lịch sử 10 

Hãy chọn một tác phẩm nghệ thuật thời Phục hưng mà em yêu thích và phân tích những giá trị nghệ thuật, tư tưởng của tác phẩm ấy.

Phương pháp giải:

B1: Tìm hiểu về “Bức tranh nàng Mona Lisa”

B2: Xây dựng bài phân tích.

Lời giải chi tiết:

Gợi ý phân tích giá trị nghệ thuật và tư tưởng của “Bức tranh nàng Mona Lisa”

- Tác phẩm Mona Lisa của Leonardo da Vinci là một đại diện xuất sắc cho tư tưởng thẩm mỹ của thời đại. 

- Khi xem tranh, công chúng thưởng thức nghệ thuật vô cùng khâm phục khả năng xử lý chất liệu sơn dầu của Leonardo da Vinci.

- Chân dung Mona Lisa sống động đến mức chúng ta có cảm giác như đang đối diện với một con người bằng xương, bằng thịt và thế giới tâm hồn phong phú ẩn sâu bên trong.

- Suốt thời trung cổ, trên các bức tranh ta chỉ thấy những gương mặt gầy guộc, má hóp với đôi mắt mở to ngơ ngác như đang chìm đắm vào một thế giới mênh mông nào đó. 

- Đến thời Phục Hưng, bên cạnh những hình tượng tôn giáo, con người thực với vẻ đẹp mà tạo hoá ban cho đã được đưa vào tranh hết sức đẹp đẽ, thánh thiện. 

- Điều này hoàn toàn chưa được thể hiện trong nghệ thuật thời kỳ trung cổ.

? mục II.3

Trả lời câu hỏi mục II.3 trang 63 SGK Lịch sử 10

Em hãy trình bày những thành tựu tiêu biểu trong lĩnh vực khoa học, kỹ thuật của phong trào Văn hóa Phục hưng. 

Phương pháp giải:

B1: Đọc mục II-3 trang 63 SGK.

B2: Các từ khóa cần chú ý: toán học, vật lý, y học, thiên văn học, kỹ thuật.

Lời giải chi tiết:

- Toán học, vật lý, y học: Có thuyết hình học giải tích, nghiên cứu về áp suất khí quyển, thuật giải phẫu của Vê-da-lơ, tìm ra sự tuần hoàn máu,…

- Thiên văn học: đặt nền móng cho nền thiên văn học hiện đại. Có thuyết Nhật tâm của Cô-péc-ních, cải tiến kính thiên văn, la bàn và nghiên cứu về chuyển động học,…

- Kỹ thuật: có nhiều tiến bộ trong dệt vải, khai khoáng, hàng hải,…đặc biệt là cải tiến guồng nước đã tác động rất lớn đến sự chuyển biến kinh tế và xã hội.

? mục II.4

Trả lời câu hỏi mục II.4 trang 62 SGK Lịch sử 10 

Em hãy nêu những điểm tiến bộ trong các thành tựu về triết học và tư tưởng của phong trào Văn hóa Phục hưng

Phương pháp giải:

B1: Đọc mục II-4 trang 64 SGK.

B2: Các từ khóa: triết học, duy vật, tư tưởng, chủ nghĩa nhân văn

Lời giải chi tiết:

- Triết học: Các triết gia theo trường phái duy vật công kích triết học kinh viện, chủ nghĩa duy tâm, hướng tới tách triết học ra khỏi thần học.

- Tư tưởng: chủ nghĩa nhân văn đã lên án giai cấp phong kiến, chống các quan điểm phản khoa học, đề cao tự do cá nhân và giá trị chân chính của con người.

- Phong trào Văn hóa Phục hưng đã kế thừa và phát huy những giá trị của các nền văn minh đi trước.

- Chuẩn bị cho thời kì xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản thời – cận hiện đại.

- Góp phần làm phong phú thêm văn minh nhân loại, tạo nên bản sắc văn hóa châu Âu đương đại.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi Luyện tập trang 65 SGK Lịch sử 10

1. Em hiểu như thế nào về phong trào Văn hóa Phục hưng

Phương pháp giải:

B1: Dựa vào mục I, II SGK.

B2: phân tích khái niệm, ý nghĩa của phong trào Văn hóa Phục hưng.

Lời giải chi tiết: 

- Phong trào Văn hóa Phục hưng là một phong trào văn hóa do giai cấp tư sản ở Tây Âu tiến hành vào thế kỉ XIV – XV.

- Mục đích: Khôi phục lại những giá trị, thành tựu của nền văn minh Hy Lạp, La Mã cổ đại.

- Ý nghĩa: 

+ Lên án giáo hội Kitô, tấn công vào trật tự phong kiến, đả đảo tư tưởng phong kiến lỗi thời.

+ Đề cao tự do cá nhân, xây dựng một thế giới quan, nhân sinh quan tiến bộ, đề cao giá trị con người.

+ Đây là cuộc đấu tranh đầu tiên của giai cấp tư sản trên lĩnh vực tư tưởng chống lại chế độ phong kiến.

- Bản chất của phong trào này là tìm kiếm một giá trị tư tưởng, ý thức hệ phù hợp với giai cấp tư sản và phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.

Luyện tập Câu 2

2. Lập bảng thống kê các thành tựu văn minh tiêu biểu thời Phục hưng theo mẫu sau:

Phương pháp giải:

Đọc lại mục II.

Lời giải chi tiết:

Vận dụng

Trả lời câu hỏi Luyện tập trang 65 SGK Lịch sử 10

Hãy chọn và tìm hiểu một thành tựu tiêu biểu của phong trào Văn hóa Phục hưng và thuyết minh những giá trị “vượt thời gian” của thành tựu đó.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu về giá trị của “chủ nghĩa nhân văn” dưới thời kì văn hóa Phục hưng

Lời giải chi tiết:

Gợi ý bài thuyết minh về “chủ nghĩa nhân văn và các giá trị vượt thời đại”

- Chủ nghĩa nhân văn là một hệ thống tư tưởng lấy cõi người, lấy con người làm trọng. Các nhà nhân văn chủ trương rằng: công cuộc kiến thiết văn hóa là một công cuộc của người và lấy con người, lấy cõi đời làm bản vị (…)

- Chủ nghĩa nhân văn với học thuyết, lí luận khẳng định rằng mọi giá trị tinh thần và vật chất được sản sinh ra trong xã hội loài người đều vì con người. Được khẳng định, phát huy với những thành quả to lớn, để lại nhiều dấu ấn đậm nét trong kho tàng văn hóa nhân loại (…)
- Chủ nghĩa nhân văn là một trong những nhân tố quan trọng thay đổi nhân thức của người dân Tây Âu lúc bấy giờ, từ đó các phong trào Cải cách tôn giáo đã diễn ra mạnh mẽ đưa tới sự ra đời của các tôn giáo cải cách phục vụ đời sống tinh thần người dân, phù hợp với nguyện vọng của người dân (…).

- Một tâm thế mới ở đã xuất hiện ở châu Âu: Tâm thế ấy là tâm thế hướng tới tìm tòi để con người đi đến tự do - tức là để thoát khỏi vòng kiềm tỏa, kìm kẹp của nhà thờ Thiên chúa giáo bấy lâu bưng bít tri thức con người.