Trong kho tàng ca dao phong phú, những câu ca dao về đất nước lịch sử chiếm một vị trí quan trọng, thể hiện tình yêu quê hương sâu nặng và lòng tự hào dân tộc mãnh liệt của người Việt Nam.
Ca dao về đất nước lịch sử thường đề cập đến những địa danh nổi tiếng, những sự kiện lịch sử quan trọng, hay những anh hùng dân tộc.
Ai biết sông Lam
Răng là trong, là đục?
Thì biết ở đời
Răng là nhục, là vinh?
Đò em lên thác xuống ghềnh,
Nước non là nghĩa là tình ai ơi!
Ai đi cách trở sơn khê,
Nhớ tô mì Quảng, tình quê mặn nồng.
Ai đi Uông Bí, Vàng Danh
Má hồng để lại má xanh mang về.
Ai đua sông Trước thì đua
Sông Sau có miếu thờ vua thì đừng
Ai lên Đồng Tỉnh, Huê Cầu
Đồng Tỉnh bán thuốc, Huê Cầu nhuộm thâm
Nào ai đi chợ Thanh Lâm
Mua anh một áo vải thâm hạt dền.
Ai lên làng Quỷnh hái chè,
Hái dăm ba lá xuống khe ta ngồi
Ai lên nhắn chị hàng bông,
Có muốn lấy chồng thì xuống Nguyệt Viên.
Nguyệt Viên lắm lúa nhiều tiền,
Có sông tắm mát có miền nghỉ ngơi.
Chiều chiều ba đãy cá tươi,
Chẳng ăn cũng thiệt, chẳng chơi cũng hoài
Ai lên Phú Thọ thì lên
Lên non cổ tích, lên đền Hùng Vương
Đền này thờ tổ Nam Phương
Quy mô trước đã sửa sang rõ ràng
Ai ơi nhận lại cho tường
Lối lên đền Thượng sẵn đường xi măng
Lên cao chẳng khác đất bằng
Đua nhau lũ lượt lên lăng vua Hùng
Ai qua Phú Hội, Phước Thiền,
Bâng khuâng nhớ mãi sầu riêng Long Thành
Ai sang Hà Nội
Nhắn nhủ hàng hương
Giữ lấy đạo thường
Chớ đánh lửa mà đau lòng khói
Có điều chi xin người cứ nói
Có điều gì đã có chúng tôi đây
Ai về chợ huyện Thanh Vân
Hỏi thăm cô Tú đánh vần được chưa?
Đánh vần năm ngoái năm xưa,
Năm nay quên hết cũng như chưa đánh vần
Ai về đến huyện Đông Anh,
Ghé xem phong cảnh Loa Thành Thục Vương.
Cổ Loa hình ốc khác thường,
Trải qua năm tháng, nẻo đường còn đây
Ai về Hà Tĩnh thì về,
Mặc lụa chợ Hạ, uống chè Hương Sơn
Ai về Hậu Lộc Phú Điền,
Nhớ đây Bà Triệu trận tiền xung phong
Ai về nhớ vải Định Hòa,
Nhớ cau Hổ Bái, nhớ cà Đan Nê,
Nhớ dừa Quảng Hán, Lưu Khê,
Nhớ cơm chợ Bản, thịt dê Quán Lào
Ai về Nhượng Bạn thì về,
Gạo nhiều, cá lắm, dễ bề làm ăn
Ai về Tuy Phước ăn nem,
Ghé qua Hưng Thạnh mà xem Tháp Chàm
Anh về Bình Định thăm cha,
Phú Yên thăm mẹ, Khánh Hòa thăm em
Ăn cơm với cá mòi he,
Lấy chồng Cẩm Phả đun xe suốt đời
Ăn mặn, uống nước đỏ da
Nằm đất nằm cát cho ma nó hờn
Áo nhung cởi lại Linh San,
Thoắt đà thoát nợ trần hoàn lên tiên.
Giúp vua dẹp nước đã yên
Quốc dân hương lửa ức niên phụng thờ
Bánh tráng Mỹ Lồng,
Bánh phồng Sơn Đốc
Bao giờ lấp ngã ba Chanh
Để ta gánh đá xây thành Cổ Loa
Bao giờ Nhân Lý có đình,
Trạm Chay có chợ Ngọc Đình có vua.
Bao giờ Tiền Hải có chùa,
Trạm Chay có chợ thì vua ra đời
Bao giờ sóng vỗ hòn Bà,
Thì em cáo bạn ở nhà với anh
Bao phen quạ nói với diều:
Cù lao Ông Chưởng có nhiều cá tôm
Bạc Liêu nước chảy lờ dờ,
Dưới sông cá chốt, trên bờ Triều Châu
Bắc Kạn có suối đãi vàng
Có hồ Ba Bể, có nàng áo xanh
Biên Hòa bưởi chẳng đắng the,
Ăn vào ngọt lịm như chè đậu xanh
Bóng đèn là bóng đèn hoa
Ai về vùng Bưởi với ta thì về.
Vùng Bưởi có lịch có lề,
Có sông tắm mát có nghề seo can
Bối Khê, Tiên Lữ, chùa Thầy,
Đẹp thì tuyệt đẹp, chưa tày chùa Hương
Bốn mùa em chẳng phải lo,
Gạo Đồng Nai, vải Nghệ Tĩnh, em ấm no trọn đời
Cà Mau khỉ khọt trên bưng,
Dưới sông sấu lội, trên rừng cọp um
Cầm như bác mẹ chẳng sinh,
Thì em ra ở Vạn Ninh cho rồi
Chiều chiều mây phủ Sơn Trà,
Sóng xô Cửa Đại, trời đà chuyển mưa
Chợ Dinh bán áo con trai,
Triều Sơn bán nón, Mậu Tài bán kim
Cổ Loa là đất đế kinh,
Trông ra lại thấy tòa thành tiên xây
Con ơi nhớ lấy lời cha,
Gió to sóng cả đừng qua sông Rừng
Đánh giặc thì đánh giữa sông
Đừng đánh chỗ cạn mắc chông mà chìm.
Đài Nghiên, Tháp Bút chưa mòn,
Hỏi ai gây dựng nên non nước này?
Đi mô cũng nhớ quê mình,
Nhớ Hương Giang gió mát, nhớ Ngự Bình trăng thanh
Ai về Thọ Lão hát chèo,
Có thương lấy phận nàng Kiều thì thương
Điên điển mà đem muối chua,
Ăn cặp cá nướng đến vua cũng thèm
Đô Lương dệt gấm thêu hoa,
Quỳnh Lưu tơ lụa để mà sánh đôi
Đồn rằng kẻ Trọng lắm cau,
Kẻ Cát lắm mía, kẻ Mau lắm tiền
Đông Thành là mẹ là cha,
Đói cơm, rách áo thì ra Đông Thành
Đồng Tháp Mười cò bay thẳng cánh,
Nước Tháp Mười lóng lánh cá tôm
Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa
Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh
Nhất cao là núi Ba Vì,
Thứ ba Tam Đảo, thứ nhì Độc Tôn
Ai đi qua phố Khoa Trường
Dừng chân ngắm cảnh núi rừng xanh xanh
Dòng sông uốn khúc chảy quanh
Trên đường cái lớn bộ hành ngược xuôi
Ai đi trẩy hội chùa Hương
Làm ơn gặp khách thập phương hỏi giùm
Mớ rau sắng, quả mơ non
Mơ chua, sắng ngọt, biết còn thương chăng?
Ai qua phố Nhổn phố Lai
Dừng chân ăn miếng chả đài thơm ngon
Ngọt thay cái quả cam tròn
Vừa thơm vừa mát hãy còn ở Canh
Bến Tre nước ngọt lắm dừa,
Ruộng vườn màu mỡ biển thừa cá tôm
Sầu riêng, măng cụt Cái Mơn,
Nghêu sò Cồn Lợi, thuốc ngon Mỏ Cày
Bình Định có núi Vọng Phu,
Có đầm Thị Nại, có cù lao Xanh,
Em về Bình Định cùng anh,
Được ăn bí đỏ nấu canh nước dừa
Chẳng thơm cũng thể hoa nhài
Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An
Dẫu ai xấu xí như ma
Tắm nước Đồng Lâm cũng ra con người
Dù ai chồng rẫy, vợ chê
Bánh dày Quán Gánh thì về với nhau.
Ăn trước thì bảo người sau
Già ăn trẻ lại, gái mau đắt chồng
Đi bộ thì khiếp Hải Vân
Đi thuyền thì khiếp sóng thần, hang Dơi
Yêu nhau cho thịt cho xôi,
Ghét nhau đưa đến Kim Bôi, Hạ Bì
Đời vua Thái Tổ - Thái Tông
Con bế, con dắt, con bồng, con mang
Đời vua Thái Tổ, Thái Tông
Thóc lúa đầy đồng, trâu chẳng buồn ăn
Đường đi chín xã Sông Con,
Hỏi thăm ông Hường Hiệu có còn hay không?
Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương
Mịt mù khói tỏa ngàn sương,
Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ
Hải Vân bát ngát nghìn trùng,
Hòn Hành ở đấy là trong vịnh Hàn.
Xưa nay qua đây còn truyền,
Lối đi Lô Giản thẳng miền ra khơi
Học trò trong Quảng ra thi,
Thấy cô gái Huế thì đi không đành
Hội An bán gấm bán điều
Kim Bồng bán cải, Trà Nhiêu bán hành
Gái chưa chồng nhớ hang Cắc Cớ
Trai chưa vợ nhớ hội chùa Thầy
Kẹo Mỏ Cày vừa thanh vừa béo
Gái Mỏ Cày vừa khéo, vừa ngoan
Kể chơi một huyện Thanh Trì
Có sông Tô Lịch uốn quanh xóm làng.
Bên bờ vải, nhãn, hai hàng,
Dưới sông cá lội từng đàn tung tăng
Lạy trời cho cả gió lên,
Cho cờ vua Bình Định bay trên kinh thành
Muốn ăn bông súng mắm kho,
Thì về Đồng Tháp ăn cho đỡ thèm.
Muốn ăn cơm trắng cá trê
Muốn đội nón tốt thì về làng Chuông
Muốn ăn cơm trắng cá thèn,
Thì về Đa Bút đi rèn với anh.
Một ngày ba bữa cơm canh,
Tối về quạt mát cho anh ngồi rèn
Muốn ăn cơm trắng canh cần
Thì về Đồng Lũng đan giần với anh
Nhà Bè nước chảy chia hai,
Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về
Non kia ai đắp mà cao,
Sông sâu ai bới, ai đào mà sâu?
Nước non là nước non trời
Ai phân được nước, ai dời được non
Nước Cửa Tùng vừa trong vừa mát,
Đường Cát Sơn mịn cát dễ đi
Nước ròng chảy đến Tam Giang,
Sầu đâu chín rụng lan tràn khắp nơi
Ai về Hồng Lộc thì về
Ăn cơm cá Bàu Nậy
Uống nước chè Khe Yên
Ai về thăm đất Ninh Bình,
Mà xem phong cảnh hữu tình nên thơ
Nước non, non nước như mơ,
Càng nhìn Dục Thúy càng ngơ ngẩn lòng.
Ai là con cháu Rồng Tiên,
Tháng hai mở hội Trường Yên thì về.
Về thăm đô cũ Đinh Lê,
Non xanh nước biếc bốn bề như tranh.
Ai về thăm chợ Năm Dân,
Kim Sơn vùng biển xa gần nức danh.
Cảnh người đẹp tựa bức tranh,
Bộn bề sản vật đua ganh bốn mùa.
Đức Thọ gạo trắng nước trong
Ai về Đức Thọ thong dong con người
Ai về Xuân Vũ, Ninh Vân,
Làng nghề chạm đá xa gần nức danh
Yên Mạc có món nem chua,
Thơm ngon nổi tiếng đến vua cũng thèm
Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ,
Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn.
Đài Nghiên, Tháp Bút chưa mòn,
Hỏi ai gây dựng nên non nước này?
Đường vô xứ Nghệ quanh quanh,
Non xanh nước biếc như tranh họa đồ.
Quê ta mía ngọt Nam Đàn
Bùi khoai chợ Rộ, thơm cam Xã Đoài
Bến Tre biển rộng sông dài,
Ao trong nuôi cá, bãi ngoài thả nghêu
Muốn ăn gạo trắng nước trong
Vượt qua đèo Ách vào trong Mường Lò
Sông Lô một dải trong ngần,
Thảnh thơi ta rũ bụi trần cũng nên.
Làng ta phong cảnh hữu tình
Dân cư giang khúc như hình con long
Nhờ trời hạ kế sang đông,
Làm nghề cày cấy vun trồng tốt tươi.
Bích Chu đan cót đan nong
Vân Giang nấu rượu, làng Thùng đánh dao
Mưa từ Ba Dội mưa ra,
Mưa khắp thiên hạ, mưa qua Đồn Vàng.
Gió đưa quanh đưa về Hùng Nhĩ,
Bây giờ đây anh nghĩ làm sao?
Trận này rồng cá kết giao.
Sông Thao nước đục người đen,
Ai lên phố Ẻn cũng quên đường về.
Sông Thao nước đỏ như son,
Người đi có nhớ nước non quê mình?
Ca dao về đất nước lịch sử còn là nguồn tư liệu quý báu giúp chúng ta tìm hiểu về lịch sử, văn hóa của dân tộc. Qua những câu ca dao này, ta có thể hình dung được cuộc sống của người dân Việt Nam trong quá khứ, cũng như những phẩm chất tốt đẹp của họ.
Vì vậy, mỗi người con đất Việt cần có ý thức gìn giữ và phát huy những giá trị tốt đẹp của ca dao về đất nước lịch sử. Để thế hệ mai sau có thể hiểu biết thêm về lịch sử, văn hóa của dân tộc và có thêm lòng yêu nước, tự hào dân tộc.
Các môn khác
Môn Tiếng Anh
- Ý nghĩa câu tục ngữ Trâu buộc ghét trâu ăn
- Ý nghĩa câu ca dao Cứ trong đạo lý luân thường, Làm người phải giữ kỷ cương làm đầu
- Ý nghĩa câu ca dao Thuyền dời bến nào bến có dời, Khăng khăng quân tử một lời nhất ngôn
- Ý nghĩa câu ca dao Ai ơi chớ vội cười nhau, Ngẫm mình cho kỹ trước sau hãy cười
- Ý nghĩa câu tục ngữ Chết đứng hơn sống quỳ
